Osoba obdarowana jest podatnikiem podatku od spadków i darowizn z tytułu nabycia. W przypadku podatników konieczne może być złożenie deklaracji podatkowej, w ramach której należy wykazać wartość darowizny, która jest podstawą opodatkowania. Sprawdź, jakie skutku powoduje zaniżenie wartości darowizny na gruncie PIT!
Podstawa opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn
W przypadku umowy darowizny dokonywanej pomiędzy członkami najbliższej rodziny istnieje możliwość skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku określonego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. W takim przypadku wartość przedmiotu darowizny nie ma większego znaczenia, ponieważ jest to zwolnienie nielimitowane kwotą darowizny.
Inaczej jest natomiast w tych przypadkach, w których obdarowany ze zwolnienia skorzystać nie może i jest zobowiązany do zapłaty podatku z tytułu otrzymania darowizny.
Przypomnijmy, że na podstawie art. 17a ust. 1 ustawy SD podatnik jest zobowiązany do złożenia deklaracji podatkowej SD-3 w terminie miesiąca, licząc od dnia otrzymania darowizny.
Na podstawie deklaracji SD-3 naczelnik US wyda decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego z tytułu podatku od spadków i darowizn. Termin płatności podatku to 14 dni, licząc od dnia otrzymania decyzji.
Stawka podatku zależna jest od 2 czynników:
stopnia pokrewieństwa (w ustawie określono 3 grupy podatkowe),
wartości darowizny.
Po ustaleniu właściwej stawki podatku należy określić podstawę opodatkowania. W tym zakresie wskażmy na treść art. 7 ust. 1 ustawy SD, gdzie możemy przeczytać, że podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowanie za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy wymiaru.
Określenie wartości darowizny jako podstawa opodatkowania
W opisanym przypadku należy zatem w sposób prawidłowy określić wartość darowizny. Będzie to bowiem wielkość, która w istotny sposób będzie bezpośrednio wpływać na wysokość podatku do zapłaty.
Jak możemy przeczytać w art. 8 ust. 1 ustawy SD, wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, jeżeli odpowiada ona wartości rynkowej tych rzeczy i praw, a wartość praw do wkładów oszczędnościowych – w wysokości tych wkładów.
#zobacztezJak zatem widać, podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa przedmiotu darowizny. To oznacza, że podatnik nie może w dowolny sposób określić wartości rzeczy w deklaracji SD-3.
Art. 8 ust. 3 ustawy SD wyjaśnia natomiast, co należy rozumieć poprzez wartość rynkową. W przepisie tym podano, że wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia powstania obowiązku podatkowego.
Jak zatem widać, mamy do czynienia z dość ogólną definicją o charakterze niedookreślonym.
O ile nie ma większego problemu w przypadku darowizny środków pieniężnych, ponieważ w takich przypadkach wartość rynkowa jest zawsze znana, o tyle problematyczne może być określenie wartości darowizny ruchomości lub nieruchomości.
W tym miejscu warto także wspomnieć o darowiźnie środków pieniężnych w zagranicznej walucie. Przepisy ustawy SD nie określają, w jaki sposób trzeba dokonać przeliczenia wartości na polską walutę.
Przyjmuje się jednak, że należy zastosować w takim przypadku kurs NBP z dnia otrzymania darowizny. Tak też stanowi pismo z 22 marca 2016 roku, wydane przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach (nr IBPB-2-1/4515-218/15/MD), gdzie organ podatkowy wskazał, że skoro otrzymana kwota jest wyrażona w walucie obcej, trzeba wskazać, że wobec braku uregulowania w ustawie o podatku od spadków i darowizn odmiennej zasady określania wartości rynkowej w odniesieniu do walut, należy przyjąć do obliczania podstawy opodatkowania średni kurs euro ogłaszany przez NBP na dzień powstania obowiązku podatkowego.
Sposób ustalania średniego kursu NBP określa Uchwała Nr 51/2002 Zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia 23 września 2002 roku w sprawie sposobu wyliczania ogłaszania bieżących kursów walut obcych (Dz. Urz. NBP z 2015 roku, poz. 11), a sposób jego wyliczenia jest zbliżony do definicji wartości rynkowej określonej w ustawie o podatku od spadków i darowizn, gdyż jest ustalany na podstawie średnich kursów walut.
Zaniżenie wartości darowizny w zeznaniu podatkowym
Jeżeli podatnik zaniży wartość otrzymanej darowizny – czyli poda wartość niższą niż rynkowa – to wtedy zastosowanie znajdzie art. 8 ust. 4 ustawy SD.
W świetle tego przepisu, jeżeli nabywca nie określił wartości nabytych rzeczy lub praw majątkowych albo wartość określona przez niego nie odpowiada, według oceny naczelnika urzędu skarbowego wartości rynkowej, organ ten wezwie nabywcę do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania, podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny. Jeżeli nabywca, pomimo wezwania, nie określił wartości lub podał wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej, naczelnik urzędu skarbowego dokona jej określenia z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez nabywcę wyceny rzeczoznawcy. Jeżeli organ podatkowy powoła biegłego, a wartość określona z uwzględnieniem jego opinii różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez nabywcę, koszty opinii biegłego ponosi nabywca.
Jak zatem widać, w momencie, gdy dojdzie do zaniżenia wartości rynkowej darowizny, organ podatkowy wzywa podatnika do wyjaśnienia tej sytuacji. Niska wartość rynkowa może bowiem wynikać z okoliczności faktycznych np. kiepskiego stanu technicznego przedmiotu darowizny (np. dom do całkowitego remontu).
Jeżeli podatnik pomimo wezwania nie zmieni wskazanej wartości rynkowej, to organ podatkowy dokona samodzielnego określenia wartości z uwzględnieniem opinii biegłego lub rzeczoznawcy.
Trzeba jednak w tym miejscu zaznaczyć, że naczelnik US nie jest związany opinią biegłego w tym przypadku. Jak bowiem możemy przeczytać w wyroku NSA z 30 stycznia 2014 roku (II FSK 328/12), z treści przepisu wynika, że tylko organ podatkowy może określić wartość nieruchomości z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez nabywcę wyceny rzeczoznawcy. Organ podatkowy nie jest związany opinią biegłego, która stanowi 1 z dowodów zgromadzonych w sprawie i który to dowód powinien być oceniony pod kątem kryteriów wartości rynkowej.
Podsumowując, podatnik, który dokonuje zaniżenia wartości darowizny celem zapłacenia niższego podatku, musi mieć świadomość, że takie działanie nie przejdzie bez echa ze strony urzędu skarbowego, który ma prawo do wezwania podatnika do podwyższenia wartości zgodnie z kryteriami rynkowymi.
