Zbrodnia fakturowa to pojęcie związane z czynami zabronionymi odnoszącymi się do fałszowania faktur. Problematyka ta dotyczy przede wszystkim przedsiębiorców, stąd w ramach niniejszej analizy przyjrzymy się bliżej przepisom Kodeksu karnego regulującym to zagadnienie.
Fałszerstwo faktur jako czyn zabroniony
W Kodeksie karnym możemy odnaleźć przepisy penalizujące fałszerstwo materialne oraz fałszerstwo intelektualne faktur.
Jak stanowi art. 270a Kodeksu karnego (kk), kto, w celu użycia za autentyczną, podrabia lub przerabia fakturę w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury jako autentycznej używa, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości (5 mln zł), albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Powyższa regulacja dotyczy materialnego fałszerstwa faktur.
Natomiast w myśl art. 271a kk kto wystawia fakturę lub faktury, zawierające kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest znaczna (200 tys. zł), poświadczając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury lub faktur używa, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości (5 mln zł), albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Wspomniany art. 271a kk dotyczy fałszerstwa intelektualnego faktur.
Obydwa przepisy dotyczą zatem czynności fałszerstwa. Jeżeli jednak mielibyśmy rozróżnić powyższe dwa czyny, to możemy wskazać, że fałszerstwo materialne polega na przerobieniu dokumentu i w takim przypadku nie ma znaczenia, czy treść faktury odpowiada prawdzie, zaś w przypadku fałszerstwa intelektualnego mamy do czynienia z poświadczeniem nieprawdy w autentycznych fakturach.
Mówiąc o różnicach, warto też zauważyć, że w przypadku fałszerstwa materialnego nie ma znaczenia kwota wynikająca z faktury. Inaczej jest natomiast w sytuacji fałszerstwa intelektualnego, ponieważ wtedy kwota wykazana na sfałszowanej fakturze musi opiewać na znaczną wartość (200 tys. zł).
Na czym polega zbrodnia fakturowa?
Zbrodnia fakturowa to potoczna nazwa dla czynu w postaci fałszerstwa faktur z kwotą należności przekraczającą 10 mln złotych.
Jak możemy przeczytać w art. 277a kk, kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 270a § 1 albo art. 271a § 1 wobec faktury lub faktur zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości (10 mln zł), podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.
Zwróćmy uwagę, że powyższe obostrzenie dotyczy zarówno fałszerstwa intelektualnego, jak i fałszerstwa materialnego faktur.
W przypadku zaistnienia hipotezy określonej w art. 277a kk sprawcy grozi do 25 lat pozbawienia wolności.
W tym miejscu trzeba podkreślić, że dla poniesienia odpowiedzialności za powyższe czyny (w tym również za zbrodnię fakturową) nie jest istotne, czy faktycznie doszło do uszczuplenia budżetu państwa na skutek dokonanego fałszerstwa.
Istotna jest wyłącznie kwota, na jaką opiewa faktura. Oznacza to, że nie faktyczne użycie sfałszowanej faktury, lecz już nawet potencjalna możliwość jej wykorzystania jest w tym przypadku penalizowana.
Ponadto, rozpatrując zagadnienie z zakresu podmiotowego, podkreślmy, że podmiotem ponoszącym odpowiedzialność karną jest nie tylko ten, kto dokonuje fałszerstwa, ale również każdy, kto używa takiej faktury jako autentycznej.
Jeżeli zatem odbiorca sfałszowanej faktury opiewającej na kwotę ponad 10 mln zł – mający świadomość tego faktu – używa jej w obrocie gospodarczym jako autentycznej, to również może ponosić odpowiedzialność za zbrodnię fakturową.
Zgodnie z wyjaśnieniami ustawodawcy odpowiedzialności w ww. zakresie nie będą podlegały osoby, które przypadkowo popełnią błąd przy wystawieniu faktury, nawet jeżeli powstanie on w wyniku niedbalstwa, a nawet lekkomyślności. Przestępstwa te bowiem mają charakter umyślny i dla zastosowania odpowiedzialności karnej konieczne będzie nie tylko wykazanie fałszu materialnego lub intelektualnego, ale także zamiaru sprawcy popełnienia tego czynu.
Sprawca musi mieć zatem pełną świadomość, że podrabia lub przerabia fakturę, używa takiej faktury jako autentycznej bądź też wystawia fakturę lub faktury, podając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym.
W konsekwencji w odniesieniu do fałszu intelektualnego dla zaistnienia przesłanek odpowiedzialności karnej nie będzie wystarczające ustalenie, że sprawca np. wystawia fakturę zawierającą kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest znaczna, podając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej. Takie zachowanie może bowiem wynikać zarówno z chęci wystawienia nieprawdziwej faktury, jak i ze zwykłej pomyłki.
Sprawca dopuszcza się fałszu intelektualnego z zamiarem bezpośrednim, jeżeli ma świadomość, że poświadczana przez niego okoliczność prawnie znacząca jest niezgodna z prawdą i chce tego – albo z zamiarem ewentualnym, jeśli taką możliwość przewiduje i godzi się z nią.
Nadzwyczajne złagodzenie kary lub odstąpienie od wymierzenia kary
Przepisy Kodeksu karnego przewidują również przypadek nadzwyczajnego złagodzenia kary. W myśl bowiem art. 277c kks sąd na wniosek prokuratora stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary wobec sprawcy przestępstwa, który zawiadomił o nim organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, a także wskazał czyny pozostające w związku z popełnionym przez niego przestępstwem i ich sprawców, zanim organ ten o nich się dowiedział.
Dodatkowo sąd na wniosek prokuratora może odstąpić od wymierzenia kary wobec sprawcy, który oprócz ujawnienia okoliczności zwrócił korzyść majątkową osiągniętą z popełnienia tego przestępstwa w całości albo w istotnej części.
Zbrodnia fakturowa jest czynem zabronionym związanym z fałszowaniem faktur, gdzie sprawca może zostać skazany nawet na karę 25 lat pozbawienia wolności. Co istotne, przestępstwo to można popełnić jedynie umyślnie, a to oznacza, że sprawca musi mieć pełną świadomość popełnianego czynu zabronionego.
