Umowa o pracę może być zawarta na konkretnie oznaczony czas lub bezterminowo. Każdy z takich kontraktów może być rozwiązany z zachowaniem odpowiednich procedur oraz terminów wskazanych w przepisach Kodeksu pracy. Czy możliwe jest jednak rozwiązanie umowy o pracę przed jej rozpoczęciem?
Zawarcie umowy o pracę
Co do zasady każda umowa o pracę powinna być zawarta w formie pisemnej. Ustawodawca pozwala jednak na ustne nawiązanie stosunku pracy – pod warunkiem, że zatrudniający potwierdzi później warunki pracy na piśmie. Powinno to jednak nastąpić przed dopuszczeniem pracownika do pracy
Obowiązek zawarcia umowy o pracę na piśmie nie oznacza, że niezachowanie tej formy skutkuje nieważnością umowy. Forma pisemna umowy o pracę jest wyłącznie formą dla celów dowodowych. Umowa o pracę zawarta w formie ustnej jest zatem skuteczna, na pracodawcy ciąży jedynie obowiązek z art. 29 § 2 zd. drugie Kodeksu pracy, który stanowi, że jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.
Rozwiązanie umowy o pracę
Jak wiemy, każda umowa o pracę może być rozwiązana – taka sytuacja może przy tym nastąpić zarówno z inicjatywy tylko jednej ze stron stosunku pracy, jak i za ich obopólną zgodą. Zgodnie z treścią art. 30 kp umowa o pracę rozwiązuje się:
- na mocy porozumienia stron;
- przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem);
- przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia);
- z upływem czasu, na który była zawarta.
Umowa o pracę na okres próbny rozwiązuje się z upływem tego okresu, a przed jego upływem może być rozwiązana za wypowiedzeniem. Okres wypowiedzenia umowy o pracę obejmujący tydzień lub miesiąc albo ich wielokrotność kończy się odpowiednio w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca. Oświadczenie każdej ze stron o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie. W oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy. W oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę lub jej rozwiązaniu bez wypowiedzenia powinno być zawarte pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy.
Rozwiązanie umowy o pracę przed rozpoczęciem świadczenia obowiązków
Czasami zdarza się, że umowa o pracę wskazuje inny termin rozpoczęcia wykonywania obowiązków pracowniczych niż data powstania stosunku pracy. Z reguły następuje to wskutek porozumienia pracodawcy i pracownika, choć czasami to zatrudniający może niejako wymusić taką praktykę na przyszłym podwładnym. Przepisy prawa pracy pozwalają na stosowanie tego rodzaju praktyk – rozpoczęcie pracy może nastąpić w terminie późniejszym niż faktyczne podpisanie umowy o pracę.
Przykład 1.
Pani Iwona otrzymała propozycję pracy w jednym z warszawskich hoteli, będzie świadczyła usługi w charakterze recepcjonistki. Pracodawca podpisał z nią umowę o pracę 2 czerwca 2021 roku, zaznaczył jednak, że powinna ona pojawić się w hotelu dopiero 7 czerwca 2021 roku – podyktowane jest to koniecznością wprowadzenia zmian organizacyjnych oraz niewielkiego remontu recepcji hotelowej. Pracodawca może ustalić termin rozpoczęcia pracy, który będzie późniejszy niż data podpisania umowy – warto jednak, aby takie postanowienie zostało wpisane do umowy o pracę celem zabezpieczenia praw pani Iwony.
Stosunkowo rzadko mamy do czynienia z rozwiązaniem umowy o pracę, gdy zatrudniony nie rozpoczął jeszcze świadczenia swoich usług. Takie sytuacje są jednak prawnie dopuszczalne i od czasu do czasu mają również miejsce. Prawo do rozwiązania umowy w takim przypadku przysługuje zarówno pracownikowi, jak i samemu pracodawcy, na takich samych zasadach, jak gdyby umowa była już realizowana. Pamiętajmy jednak, że rozwiązanie umowy w takim przypadku nie oznacza, że doszło do powstania tzw. okresu zatrudnienia. Ostatecznie pracownik nie został dopuszczony do wykonywania swoich obowiązków.
Gdy strony wskazały w umowie o pracę dzień jej rozpoczęcia późniejszy niż data zawarcia umowy, czas pomiędzy jej zawarciem a nawiązaniem stosunku pracy nie jest okresem zatrudnienia. Podwładnemu nie przysługują więc w tym okresie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy. Każda ze stron może w tym czasie rozwiązać umowę o pracę na zasadach ogólnych przewidzianych w kp, tj. za wypowiedzeniem albo bez wypowiedzenia, gdyż możliwość rozwiązania umowy nie zależy od nawiązania między stronami stosunku pracy. Dopuszczalne jest także rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron.
Jak rozwiązać umowę o pracę przed jej rozpoczęciem?
Konieczność rozwiązania umowy o pracę przed jej rozpoczęciem może wynikać z różnych przyczyn. Uprawnionym do podjęcia takiej decyzji jest zarówno sam pracownik, jak i jego pracodawca. Tak naprawdę rozwiązanie umowy nie różni się tutaj od rozwiązania stosunku pracy w normalnym trybie, tj. gdy zatrudniony został uprzednio dopuszczony do wykonywania powierzonych mu obowiązków.
Rozwiązanie umowy o pracę wymaga złożenia oświadczenia, którego treść będzie jednoznacznie wskazywała, jaki stosunek pracy ulega zakończeniu i z jakim dniem dokładnie to nastąpi. W przypadku jednostronnego rozwiązania umowy (wynikającego z inicjatywy tylko jednej ze stron stosunku pracy) warto podać przyczynę takiej decyzji. Jeśli jednak pracodawca i pracownik zamierzają skorzystać z trybu rozwiązania umowy za porozumieniem stron, uzasadnienie nie musi być w ogóle podawane.
Oświadczenie w przedmiocie rozwiązania umowy o pracę powinno zostać złożone na piśmie, głównie ze względów dowodowych. Przepisy prawa pracy pozwalają jednak, aby pracodawca lub pracownik wyrazili swoją wolę także w formie ustnej. W praktyce nie jest to jednak często spotykane, bezpieczniej jest po prostu rozwiązać umowę, zachowując formę pisemną.
Warto w tym miejscu także wspomnieć o okresie wypowiedzenia rozwiązywanej umowy – zgodnie z treścią art. 36 § 1 kp okres wypowiedzenia wynosi:
- 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy;
- 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy;
- 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
W praktyce okres wypowiedzenia umowy o pracę przed jej rozpoczęciem wynosi 2 tygodnie – rzadko zdarza się bowiem, że pracownik nie był dopuszczony do wykonywania pracy przez więcej niż 6 miesięcy, licząc od dnia podpisania umowy o pracę.
Podsumowanie
Rozwiązanie umowy o pracę przed jej rozpoczęciem jest dopuszczalne na gruncie polskiego prawa pracy. Decyzję w tym zakresie może podjąć każda ze stron stosunku pracy samodzielnie oraz w porozumieniu. Pamiętajmy jednak, że rozwiązanie umowy zastosowane w tym trybie nie może się wiązać z powstaniem okresu zatrudnienia – praca nie była bowiem faktycznie wykonywana przez daną osobę, choć doszło oczywiście do powstania stosunku pracy poprzez samo podpisanie danej umowy. Rozwiązanie umowy może przybrać postać rozwiązania umowy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia, powinno być zawarte na piśmie, choć dopuszczalna jest również forma ustna.
