Wysokość otrzymywanego zasiłku jest uzależniona od wielu różnych czynników. W każdym przypadku takie świadczenie musi pozostawać w zgodzie z obowiązującymi przepisami. Jeśli pracodawca wypłaca zasiłek w zaniżonej wysokości, musi liczyć się z tym, że jego pracownik ma prawo wystąpić do sądu z roszczeniem o podwyższenie takiego świadczenia. Co się dzieje w przypadku, gdy zatrudniony przekona sąd do żądania zwiększenia wypłaconego już zasiłku?
Zasiłki w razie choroby i macierzyństwa
Najpopularniejszymi zasiłkami w Polsce są te wypłacane w przypadku choroby lub macierzyństwa. Okazuje się jednak, że nie zawsze to pracodawca będzie zobowiązany do wypłaty takich świadczeń. Zgodnie bowiem z treścią art. 61 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, prawo do zasiłków określonych w ustawie i ich wysokość ustalają oraz zasiłki te wypłacają:
- płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych
- albo Zakład Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych, ubezpieczonym prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, ubezpieczonym będącym duchownymi, osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia, ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego.
Niezależnie od tego, kto jest zobowiązany do wypłaty należnego zasiłku, świadczenie to musi być wypłacone w prawidłowej wysokości. W przypadku, gdy będzie ono zbyt wysokie, pracownik będzie zobowiązany do jego zwrotu. Jeśli jednak będzie ono za niskie, ma prawo domagać się jego podwyższenia, a przez to i stosownego wyrównania.
Wyrównanie zasiłku
Wysokość zasiłków chorobowych oraz macierzyńskich jest wprost uregulowana w przepisach wspomnianej już ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Jeśli pracownik, który nabył prawo do takiego świadczenia, uważa, że jest mu ono wypłacane w zaniżonej formie, ma prawo żądać jego podwyższenia.
Pierwszą czynnością, która powinna być podjęta w takim przypadku, jest skierowanie pisma do podmiotu wypłacającego świadczenie o przeliczenie wysokości wypłacanego zasiłku. W niektórych przypadkach taki wniosek jest wystarczający do tego, aby wyjaśnić całą sprawę i uzyskać należne wyższe świadczenie. Pamiętajmy, że wiąże się ono z prawem do wyrównania za okres, w którym było wypłacane w zaniżonej wysokości.
Jeśli pismo do pracodawcy lub ZUS-u nie będzie skuteczne, pracownik może skorzystać z pomocy sądu. W tym celu należy złożyć odwołanie od decyzji do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Pismo inicjujące postępowanie może być złożone maksymalnie w ciągu 30 dni od chwili odebrania decyzji odmawiającej wyrównania zasiłku. Jeśli pracownik przekona sąd, że należy mu się wyższe świadczenie, podmiot wypłacający zasiłek będzie musiał dokonać wyrównania.
Roszczenie o wypłatę zasiłku chorobowego, wyrównawczego, macierzyńskiego oraz opiekuńczego przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje.
Jeżeli niezgłoszenie roszczenia o wypłatę zasiłku nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej, termin 6 miesięcy liczy się od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia.
Jeżeli niewypłacanie zasiłku w całości lub w części było następstwem błędu płatnika składek albo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat.
Wyrok sądowy a wyrównanie zasiłku
Uzyskanie prawomocnego wyroku nakazującego pracodawcy lub ZUS-owi wyrównanie zasiłku oznacza, że dany podmiot jest bezwzględnie zobowiązany do podjęcia takiej czynności w ściśle oznaczonym czasie. Orzeczenie staje się prawomocne w chwili, gdy nie przysługuje już od niego żaden środek zaskarżenia, tj. brak jest już możliwości odwołania się od wydanego wyroku (np. wskutek upływu terminu na wniesienie apelacji lub uznania jej za niezasadną bądź błędną z przyczyn formalnych).
Jeśli pracodawca lub ZUS nie mają już możliwości zakwestionowania danego wyroku, muszą dokonać wyrównania błędnie wypłacanego zasiłku, poczynając od pierwszego dnia wypłaty takiego świadczenia. Pracownik zachowuje przy tym prawo do żądania zapłaty odsetek za opóźnienie w płatności zasiłku o prawidłowej wysokości – to, czy z niego skorzysta, zależy wyłącznie od jego decyzji.
W zdecydowanej większości przypadków ani pracodawcy, ani ZUS nie robią problemów przy wypłacie wyrównania zasiłku, który został im nakazany prawomocnym wyrokiem sądowym. Jeśli jednak podmiot zobowiązany do zapłaty opóźnia się z wykonaniem orzeczenia, pracownik może wnieść ponaglenie na piśmie. Zwyczajowo robi się to w formie wezwania do zapłaty, w którym należy określić termin zapłaty wyrównania zasiłku oraz podstawę takiego żądania (będzie to oczywiście wyrok sądu, który zapadł w konkretnej sprawie).
Co jednak, jeśli pracodawca lub ZUS w dalszym ciągu nie respektuje wydanego wyroku i nie chce zapłacić wyrównania zasiłku? W takiej sytuacji pracownik powinien skorzystać ze wsparcia komornika. Zanim jednak skieruje sprawę na tory postępowania egzekucyjnego, musi uzyskać tytuł wykonawczy, który dołącza się do wniosku wysłanego do komornika. W tym celu należy złożyć wniosek o nadanie klauzuli wykonalności wydanemu wyrokowi – pismo składa się do sądu, który wydał dane orzeczenie. W ciągu ok. 2 tygodni wnioskodawca uzyskuje stosowną klauzulę – przyjmuje ona formę pieczątki i podpisu sędziego na wydanym wyroku. Z takim dokumentem można zainicjować sprawę egzekucyjną – robi się to poprzez złożenie wniosku do wybranego komornika.
Wyrównanie zasiłku – pracodawca nie jest płatnikiem
Problem z wypłatą wyrównania zasiłku może pojawić się, gdy pracodawca nie jest już płatnikiem takiego świadczenia. W takiej sytuacji pracownicy nie wiedzą, do kogo kierować swoje roszczenie. Sprawy sądowe w Polsce trwają dosyć długo, a przez ten czas obowiązek wypłaty zasiłku może przejść z danego zakładu pracy na ZUS. Będzie tak przede wszystkim wtedy, gdy nastąpi redukcja etatów i w danym przedsiębiorstwie będzie mniej niż 20 zatrudnionych osób.
Pracodawcy, którzy nie mają obowiązku opłacania zasiłków, bronią się przed wypłatą wyrównania, argumentując swoje stanowisko tym, że roszczenie powinno być kierowane nie do nich, lecz do ZUS-u. Zakład z kolei nie chce wypłacać wyrównania z okres, w którym nie był jeszcze płatnikiem danego świadczenia. Zatrudniony z reguły nie wie, co ma zrobić w takiej sytuacji.
Decydujące znaczenie ma tutaj dzień wydania, a w zasadzie uprawomocnienia się wyroku zasądzającego wyrównanie zasiłku na rzecz konkretnego pracownika. Jeśli w chwili uprawomocnienia się danego orzeczenia obowiązek opłacania tego rodzaju świadczeń spoczywał na ZUS-ie, to zobowiązanym do wyrównania będzie Zakład, a nie pracodawca. Nie ma przy tym znaczenia, że błędy w zakresie wysokości zasiłku powstały na skutek działań lub zaniechań ze strony zatrudniającego. Analogicznie, jeśli zasiłek był wypłacany przez ZUS, sprawa trafiła do sądu i w międzyczasie obowiązek płatności przeszedł na pracodawcę, to zakład pracy będzie zobowiązany do dokonania wyrównania.
Przykład 1.
Przedsiębiorstwo XYZ opłacało w 2019 roku zasiłek macierzyński swojej pracownicy pani Annie. Okazało się, że świadczenie to było zbyt niskie i ostatecznie pani Anna w maju 2020 roku skierowała do sądu pracy sprawę o dokonanie jego wyrównania. Wyrokiem z 22 lutego 2021 roku (jest to zarówno data wydania, jak i uprawomocnienia się tego orzeczenia) sąd nakazał, aby płatnik świadczenia doprowadził do jego wyrównania, począwszy od pierwszego dnia wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Od 9 listopada 2020 roku pracodawca pani Anny dokonał znaczącej redukcji etatów, wskutek czego obecnie w przedsiębiorstwie pracuje tylko 9 osób (wcześniej zatrudnionych było 30). W tym przypadku zobowiązanym do zapłaty wyrównania zasiłku macierzyńskiego będzie ZUS, a nie pracodawca, ponieważ na dzień wydania prawomocnego wyroku w tej sprawie to Zakład, a nie przedsiębiorstwo było obciążone obowiązkiem wypłacania zasiłków macierzyńskich.
Podsumowanie
Wypłata zaniżonego zasiłku pozwala pracownikowi żądać wypłaty jego wyrównania. Zobowiązanym do zapłaty świadczenia jest wówczas płatnik zasiłku, którym może być pracodawca albo Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jeśli pracodawca przestał być takim płatnikiem przed dniem wydania prawomocnego wyroku sądu nakazującego wypłatę wyrównania, obowiązek ten przechodzi każdorazowo na ZUS, który jest gwarantem wypłaty świadczeń tego rodzaju.
