Zmiany w podatku VAT od początku 2014 r. bombardują przedsiębiorców ze wszystkich stron – nie tylko w zakresie zasad szczegółowych, ale też tych najbardziej podstawowych. Diametralnym zmianom uległ m.in. moment powstawania obowiązku podatkowego, zarówno w zakresie zasad ogólnych, jak i szczególnych. Warto zapoznać się z małym kompendium w tym temacie, aby mieć pewność, że wszystkie rozliczenia są przeprowadzane zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami.
Zasady ogólne powstania obowiązku podatkowego
W znowelizowanej ustawie o VAT od początku 2014 r. nie ma już artykułu 19, który dotychczas regulował zasady powstawania obowiązku podatkowego. Został on uchylony, a niezbędne zapisy zawarto w nowo dodanym art. 19a.
Zgodnie z ust. 1 tego artykułu obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów albo wykonania usługi. Na znaczeniu traci zatem faktura, której wystawienie nie będzie już miało wpływu na to, kiedy należy naliczać podatek należny i w jakim okresie trzeba go odprowadzić do urzędu. Dlatego też wraz z nowym momentem powstania obowiązku podatkowego ustawodawca daje przedsiębiorcom nieco więcej swobody w zakresie fakturowania – na wystawienie tego dokumentu mają oni teraz czas aż do 15 dnia miesiąca po miesiącu, w którym dostarczono towar albo wykonano usługę.
Oczywiście w sytuacji, kiedy przed wskazanymi powyżej zdarzeniami przedsiębiorca otrzyma od swojego kontrahenta część albo całość zapłaty (w postaci zaliczki, zadatku, przedpłaty itp.), obowiązek podatkowy powstanie w okresie wpłynięcia środków. Jednak również w tym przypadku obowiązek wystawienia faktury jest wydłużony do 15 dnia kolejnego miesiąca.
Warto zwrócić uwagę także na ust. 2 wskazanego artykułu, który dotyczy usług wykonywanych w częściach. Od początku 2014 r. każda taka część – jeśli tylko przewidziano dla niej zapłatę – będzie wiązała się z koniecznością odprowadzenia podatku VAT.
Usługi ciągłe również zostały w ustawie uwzględnione – w art. 19a ust. 3. Zgodnie z tym przepisem jeśli dla usług ustalone zostały kolejne terminy jej płatności albo rozliczeń, to z każdym tym terminem powstaje moment wykonania usługi – i co za tym idzie, powstaje obowiązek podatkowy. W odniesieniu do sytuacji, w której usługa jest świadczona w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla której w danym roku nie upływa termin płatności albo rozliczenia, uznaje się za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego, aż do zakończenia tej usługi.
Zatem zasada ogólna powstawania obowiązku podatkowego nie wydaje się być szczególnie skomplikowana, choć w praktyce niektórzy przedsiębiorcy będą mieli w związku z nią nieco więcej zachodu – np. w przypadku sprzedaży wysyłkowej.
Zasady szczególne powstawania obowiązku podatkowego
Oprócz zasad ogólnych znowelizowana ustawa o VAT wprowadza także zmiany w kwestii zasad szczególnych. Mimo iż dotyczą one mniejszej grupy podatników, to warto się im dokładnie przyjrzeć.
Pierwszą grupę zasad szczególnych stanowią te, w których obowiązek podatkowy powstanie z chwilą otrzymania całości bądź części zapłaty (poza wspomnianymi już wcześniej zaliczkami). Lista zdarzeń gospodarczych, dla których odpowiednia jest ta zasada, została wymieniona w art. 19a ust. 5 pkt. 1 i dotyczy:
- wydania towarów przez komitenta komisantowi na podstawie umowy komisu,
- przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie,
- dokonywanej w trybie egzekucji dostawy towarów, o której mowa w art. 18,
- świadczenia, na podstawie odrębnych przepisów, na zlecenie sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych lub prokuratury usług związanych z postępowaniem sądowym lub przygotowawczym, z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług,
- świadczenia usług zwolnionych od podatku zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37-41.
Porady online
Prowadzisz firmę i masz pytania?
Skorzystaj z porad ekspertów Poradnika Przedsiębiorcy
- świadczenia usług budowlanych lub budowlano-montażowych,
- dostawy książek drukowanych (PKWiU ex 58.11.1) - z wyłączeniem map i ulotek - oraz gazet, czasopism i magazynów, drukowanych (PKWiU ex 58.13.1 i PKWiU ex 58.14.1),
- czynności polegających na drukowaniu książek (PKWiU ex 58.11.1) - z wyłączeniem map i ulotek - oraz gazet, czasopism i magazynów (PKWiU ex 58.13.1 i PKWiU ex 58.14.1), z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług.
Trzecia, ostatnia, grupa zasad szczególnych zakłada powstawanie obowiązku podatkowego w momencie wystawienia faktury, jednak nie później niż w momencie upływu terminu ich płatności. Pkt 4 zawiera listę tych czynności – są to mianowicie:
a) dostawy energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego,
b) świadczenie usług:
- telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych,
- wymienionych w poz. 140-153, 174 i 175 załącznika nr 3 do ustawy,
- najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze,
- ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia,
- stałej obsługi prawnej i biurowej,
- dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego,
- z wyjątkiem usług, które zgodnie z art. 28b uznawane są za import usług.
Kiedy odliczać podatek VAT naliczony?
Zasady dotyczące momentu powstawania obowiązku podatkowego powinny być znane nie tylko przedsiębiorcom, którzy zajmują się wykonywaniem poszczególnych usług czy dostawą towarów. Także ich odbiorcy powinni zapoznać się z przedstawionymi terminami. Dlaczego?
Zgodnie z art. 86 ust. 10 ustawy o VAT prawo do odliczenia podatku naliczonego podatnik uzyskuje zazwyczaj dopiero w okresie, w którym powstał obowiązek podatkowy po stronie sprzedawcy, lub w jednym z dwóch kolejnych. Dodatkowym warunkiem, który musi zostać spełniony według ust. 10b pkt. 1, jest otrzymanie faktury dokumentującej daną transakcję.
Zatem przedsiębiorca, który chce odliczyć podatek naliczony od swoich zakupów, musi upewnić się, że:
- posiada fakturę zakupową oraz
- po stronie sprzedawcy powstał obowiązek podatkowy w odniesieniu do danej transakcji.
