Czy faktura wystawiona na oboje małżonków daje prawo do odliczenia całej kwoty podatku naliczonego, w przypadku gdy działalność gospodarczą prowadzi wyłącznie jeden z nich?
Grzegorz, Gdynia
Nawet w sytuacji, gdy zakup odbywa się do majątku wspólnego małżonków, ten z nich, który prowadzi działalność gospodarczą, zachowuje pełne prawo do dokonania odliczenia podatku naliczonego VAT.
Możliwość odliczenia podatku VAT
Na wstępie zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. W myśl natomiast art. 86 ust. 2 kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika. W rezultacie jeżeli zakup dotyczy towarów lub usług wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej, podatnik może dokonać odliczenia całego VAT naliczonego. Natomiast zgodnie z treścią art. 106e ust. 1 pkt 3 oraz pkt 4 ustawy VAT faktura powinna zawierać m.in. imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług.
W kontekście powyższego pojawia się po stronie podatników wątpliwość, czy posiadają oni prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury, która jest wystawiona na małżonków pozostających we wspólności majątkowej małżeńskiej. W rezultacie przed przystąpieniem do dalszych rozważań warto zastanowić się, w jaki sposób skonstruowana jest wspólnota małżeńska.
Faktura wystawiona na oboje małżonków
W świetle art. 43 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Oznacza to, że każdy z nich jest współwłaścicielem poszczególnych składników majątku na zasadach współwłasności łącznej (określanej też jako bezudziałowa). Jak wynika z treści art. 34 Kodeksu w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Problem najczęściej dotyczy nabycia nieruchomości z przeznaczeniem na działalność gospodarczą, gdzie zarówno w treści aktu notarialnego i odpowiednio na fakturze znajdują się dane obojga małżonków.
W tym miejscu należy wyraźnie podkreślić, że nabycie składników rzeczowych do majątku wspólnego z zamiarem wykorzystywania ich do prowadzenia działalności gospodarczej przez jednego z małżonków, nie może pozbawić tegoż małżonka prawa do odliczenia podatku naliczonego. W okolicznościach gdy podatnikiem VAT czynnym jest wyłącznie jeden małżonek, a nabyta rzecz ma służyć działalności opodatkowanej i jej zakup jest potwierdzony fakturą, zostają spełnione wszystkie wymogi odliczenia, o których mowa w art. 86 ustawy VAT. Okoliczność, że faktura jest wystawiona na oboje małżonków, pozostaje tu bez znaczenia.
Potwierdzenie powyższej tezy odnajdziemy w licznych interpretacjach organów podatkowych. Przykładowo Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 6.02.2018 r. (0115-KDIT1-2.4012.939.2017.1.RS) wskazał, że: (…) w akcie notarialnym dokumentującym tego rodzaju nabycie nieruchomości wymieniani są oboje małżonkowie, jeżeli istnieje między nimi ustawowa wspólność majątkowa. Wspólność wynikająca ze stosunku małżeństwa jest współwłasnością łączną uprawniającą do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego, a w czasie jej trwania żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego.
Analiza przedstawionego stanu faktycznego i powołanych przepisów prawa prowadzi do stwierdzenia, że skoro nabyte prawo wieczystego użytkowania gruntów oraz ustanowienie służebności drogowej są wykorzystywane wyłącznie na potrzeby prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej oraz - jak wskazał - służą czynnością opodatkowanym, to z uwagi na spełnienie przesłanek z art. 86 ust. 1ustawy o podatku od towarów i usług przysługuje mu prawo do odliczenia pełnej kwoty podatku naliczonego z faktur dokumentujących ww. nabycie, o ile nie zachodzą wyłączenia zawarte w art. 88 ustawy. Powyższe prawo przysługuje pomimo, że na fakturach tych oprócz danych Wnioskodawcy znajdują się również dane jego małżonki a majątek ten stanowi majątek wspólny małżonków.
Podobne tezy może odnaleźć w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 19.11.2014 r., sygn. IPTPP4/443-653/14-2/OS, czy też w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 3.06.2016 r., sygn. ITPP1/4512-221/15/RH.
Przyjęcie stanowiska, w którym faktura wystawiona na imię obojga małżonków skutkuje odmową prawa do odliczenia podatku naliczonego z tejże faktury, prowadziłoby do sytuacji, w której podatnik prowadzący działalność gospodarczą, gdy jego małżonek działalności gospodarczej nie prowadzi, nigdy nie mógłby skorzystać z uprawnienia do obniżenia podatku należnego o naliczony, każdy dokonywany przez takiego podatnika zakup dokonywany jest bowiem w ramach wspólności ustawowej małżeńskiej, a więc wystawienie faktury tylko na podatnika dokonującego zakupu należałoby uznać za wystawienie niezgodnie z rzeczywistością. W tej sytuacji podatnik zamierzający podjąć działalność gospodarczą, będąc w związku małżeńskim z wszelkimi jego konsekwencjami, również majątkowymi, musiałby albo dokonać zniesienia wspólności ustawowej małżeńskiej, albo się rozwieść (tak orzekł NSA w wyroku z 5 czerwca 2002 r., I SA/Wr 2761/99).
Podsumowując powyższe rozważania, należy wyraźnie zaznaczyć, że faktura wystawiona na oboje małżonków pozwala na odliczenia całego podatku naliczonego przez tego, który prowadzi działalność gospodarczą i wykorzystywaną nieruchomość będzie wykorzystywał do wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.
Przykład 1.
Podatnik prowadzący działalność gospodarczą planuje zakupić nieruchomość, która będzie wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej. Z uwagi na fakt, że pozostaje we wspólności majątkowej małżeńskiej, zarówno akt notarialny, jak i faktura zostaną wystawione na imiona obojga małżonków. Okoliczność ta nie pozbawia czynnego podatnika VAT prawa do odliczenia całego podatku naliczonego w związku z poniesionym wydatkiem.
