Sprzedaż materiałów rozumianych jako surowce, półprodukty czy inne składniki majątku obrotowego niewykorzystane w działalności operacyjnej jednostki może mieć miejsce zarówno cyklicznie, jak i sporadycznie. Materiały co do zasady wykorzystywane są przy produkcji lub wchodzą w skład sprzedawanych usług, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby zbędne te z nich, które są zbędne jednostce, zostały sprzedane. Prawidłowe ujęcie przychodów z tego tytułu w księgach rachunkowych oraz ich prezentacja w rachunku zysków i strat (RZiS) są kluczowe dla rzetelnego przedstawienia sytuacji finansowej firmy. W kontekście zmian obowiązujących od 1 stycznia 2025 roku, zgodnie z którymi przychody i koszty związane ze zbyciem materiałów zalicza się do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych, szczególna uwaga powinna być poświęcona aktualnym zasadom ewidencji tych transakcji oraz ujęciu w RziS.
Sprzedaż materiałów w księgach rachunkowych
Do końca 2024 roku przychód uzyskany ze sprzedaży materiałów mógł zostać zewidencjonowany w księgach rachunkowych jednostki na koncie 740 „Sprzedaż materiałów”, a wartość sprzedanych materiałów na koncie 741 „Wartość sprzedanych materiałów”. Natomiast w przypadku, gdy sprzedaż materiałów w danej jednostce była zdarzeniem incydentalnym, to przychód ze sprzedaży materiałów był ujmowany na koncie 760 „Pozostałe przychody operacyjne”, a wartość sprzedanych materiałów na koncie 761 „Pozostałe koszty operacyjne”. Przy czym zasady ewidencji sprzedaży materiałów w księgach rachunkowych jednostki określały w zasadach (polityce) rachunkowości.
Począwszy od 1 stycznia 2025 roku, w ustawie o rachunkowości wprowadzono zmiany dotyczące prezentacji w rachunku zysków i strat sprzedaży materiałów. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o rachunkowości przychody i koszty związane ze zbyciem materiałów, środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, a także nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do inwestycji, zalicza się do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych. W konsekwencji wprowadzonych zmian ewidencja sprzedaży materiałów w księgach rachunkowych jednostki powinna odbywać się przy wykorzystaniu kont:
- 760 „Pozostałe przychody operacyjne” – ujęcie przychodu ze sprzedaży materiałów;
- 761 „Pozostałe koszty operacyjne” – ujęcie wartości sprzedanych materiałów.
Sprzedaż materiałów w RZiS
Poza art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o rachunkowości od 1 stycznia 2025 roku zmieniono także art. 42 ust. 2 tej ustawy. Zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu wynik działalności operacyjnej stanowi różnicę między przychodami netto ze sprzedaży produktów i towarów oraz pozostałymi przychodami operacyjnymi a wartością sprzedanych produktów i towarów wycenionych w kosztach wytworzenia albo cenach nabycia, albo zakupu, powiększoną o całość poniesionych od początku roku obrotowego kosztów ogólnych zarządu, sprzedaży produktów i towarów oraz pozostałych kosztów operacyjnych. Z definicji tej wykreślono słowo „materiałów”, przed nowelizacją ustawy o rachunkowości przychód i koszt związany ze sprzedażą materiałów w rachunku zysków i strat jednostki wykazywane były bowiem w części dotyczącej działalności operacyjnej. Począwszy od 2025 roku, przychód i koszt związany ze sprzedażą materiałów w RZiS wykazuje się w części dotyczącej pozostałych przychodów i pozostałych kosztów operacyjnych. W rachunku zysków i strat (wariant porównawczy) sporządzanym według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości, przychód i koszt ze zbycia materiałów prezentuje się odpowiednio w pozycji D.IV „Inne przychody operacyjne” i w pozycji E.III „Inne koszty operacyjne”.
Należy mieć na uwadze, że nowelizacja ustawy o rachunkowości obowiązuje, począwszy od 1 stycznia 2025 roku i dotyczy sprawozdań finansowych, począwszy od tych sporządzanych za rok obrotowy rozpoczynający się po 31 grudnia 2023 roku. Oznacza to, że nowe zasady prezentacji w rachunku zysków i strat przychodu i kosztu ze sprzedaży materiałów stosuje się po raz pierwszy do sprawozdania finansowego sporządzanego za 2024 rok (w przypadku, gdy rok obrotowy jednostki pokrywa się z rokiem kalendarzowym). Prawidłowe zaklasyfikowanie i ujęcie tych transakcji w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym zapewnia rzetelne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej spółki oraz jej wyniku finansowego za dany okres obrachunkowy.
Przykład 1.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością „EcoBuild” specjalizująca się w produkcji ekologicznych materiałów budowlanych 27 lutego 2025 roku zdecydowała się na sprzedaż nadwyżek surowców, takich jak drewno i stal, które nie były już potrzebne w bieżącej produkcji. W jaki sposób ująć sprzedaż zbędnych materiałów w księgach rachunkowych i jak później wykazać to w rachunku zysków i strat (wariant porównawczy) sporządzonym według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości?
Ewidencja księgowa sprzedaży materiałów:
- Ujęcie przychodu ze sprzedaży materiałów:
- Wn konto 200 „Rozrachunku z odbiorcami”,
- Ma konto 760 „Pozostałe przychody operacyjne”.
- Ujęcie wartości sprzedanych materiałów:
- Wn konto 761 „Pozostałe koszty operacyjne”,
- Ma konto 310 „Materiały”.
W porównawczym rachunku zysków i strat sporządzonym zgodnie z załącznikiem nr 1 do ustawy o rachunkowości, przychody i koszty związane ze sprzedażą zbędnych materiałów ujmuje się w następujący sposób:
- przychody ze sprzedaży materiałów wykazuje się w pozycji D.IV „Inne przychody operacyjne”;
- koszt własny sprzedanych materiałów prezentuje się w pozycji E.III „Inne koszty operacyjne”.
