Kasa fiskalna w działalności komornika - czy jest niezbędna?

W celu udzielenia odpowiedzi na postawione pytanie należy przeanalizować status komornika pod względem definicji podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą na gruncie podatku VAT. Okazuje się, że w tym zakresie istnieją pewne rozbieżności, jeżeli chodzi o interpretację przepisów. W artykule odpowiadamy na pytanie czy kasa fiskalna w działalności komornika jest niezbędna.

Kasa fiskalna w działalności komornika

W pierwszej kolejności wskażmy, że zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy o VAT podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących. Podatnicy prowadzący ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących są obowiązani wystawić i wydać nabywcy paragon fiskalny lub fakturę z każdej sprzedaży:

1. w postaci papierowej, lub
2. za zgodą nabywcy, w postaci elektronicznej, przesyłając ten dokument w sposób z nim uzgodniony, w tym przy użyciu systemu teleinformatycznego Szefa Krajowej Administracji Skarbowej pośredniczącego przy wydawaniu paragonów fiskalnych w postaci elektronicznej nabywcy, bez konieczności podawania jego danych osobowych.

Obowiązek posiadania kasy fiskalnej dotyczy zatem podatników podatku VAT.

W świetle powyższego przypomnijmy, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Jednocześnie, jak wynika z treści art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla których realizacji zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. 

W tym zakresie konieczne jest też sięgnięcie do treści ustawy o komornikach sądowych. Otóż art. 3 ust. 1 tejże ustawy podaje, że komornik jest organem władzy publicznej w zakresie wykonywania czynności w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym. Czynności te wykonuje komornik, z uwzględnieniem wyjątków przewidzianych w ustawach. Komornikom powierza się następujące zadania:

1. wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne oraz zabezpieczenie roszczeń, w tym europejskich nakazów zabezpieczenia na rachunku bankowym, z uwzględnieniem wyjątków przewidzianych w ustawie Kodeks postępowania cywilnego;
2. wykonywanie innych tytułów wykonawczych oraz tytułów egzekucyjnych, które podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez zaopatrywania ich w klauzulę wykonalności;
3. wykonywanie postanowień o zabezpieczeniu środka dowodowego oraz postanowień nakazujących wydanie środka dowodowego w postępowaniu w sprawach własności intelektualnej;
4. wykonywanie postanowień o zabezpieczeniu spadku lub sporządzanie spisu inwentarza;
5. wykonywanie zadań określonych w innych ustawach.

Jak wynika z art. 33 ust. 1-2 ustawy, komornik nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej. Nie może on prowadzić działalności gospodarczej.

Ponadto komornik działa co do zasady na terenie swojego rewiru i nie wolno mu odmówić przyjęcia sprawy, do której prowadzenia jest właściwy. Dodatkowo podlega on daleko idącym ograniczeniom w zakresie przyjmowania spraw spoza rewiru, ponieważ może przyjmować sprawy jedynie w granicach apelacji i jedynie w razie wykazania się należytą sprawnością i skutecznością prowadzonych postępowań.

Na podstawie powyższego Minister Finansów 15 kwietnia 2019 roku wydał interpretację ogólną (nr PT9.8101.1.2019), w której wskazał, że komornicy sądowi nie wykonują samodzielnie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, a co za tym idzie, nie są podatnikami podatku od towarów i usług. 

Interpretacje indywidualne wskazujące na status podatkowy komornika w zakresie czynności nieegzekucyjnych

Okazuje się jednak, że powyższe stanowisko nie jest jednolite. Wskażmy, że zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy o komornikach sądowych komornik, poza zadaniami określonymi w ust. 3, wykonuje następujące czynności:

1. na zlecenie sądu – osobiście doręcza bezpośrednio adresatowi zawiadomienia sądowe, pisma procesowe oraz inne dokumenty sądowe za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty;
2. sporządza protokół stanu faktycznego;
3. na wniosek organizatora licytacji – sprawuje urzędowy nadzór nad dobrowolnymi publicznymi licytacjami, z przybiciem najniższej lub najwyższej oferty.

W interpretacji Dyrektora KIS z 29 sierpnia 2019 roku (nr 0112-KDIL1-1.4012.384.2019.1.MW) organ podatkowy zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług świadczeniem usług podlegającym opodatkowaniu jest również świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa. Tym samym wykonywanie przez komornika czynności, czy to z nakazu organu władzy, czy z mocy prawa nie przesądza o ich wyłączeniu z opodatkowania podatkiem VAT. Ponadto czynności tzw. nieegzekucyjne wykonywane są także na podstawie umów ze zlecającymi.

Dyrektor KIS stwierdził, że komornik, wykonując tzw. czynności nieegzekucyjne na podstawie ustawy o komornikach sądowych obowiązującej od 1 stycznia 2019 roku, działa samodzielnie i na własny rachunek, a za wykonywaną samodzielnie działalność, na podstawie ustawy o kosztach komorniczych, pobiera opłaty. Zatem należy uznać, że w związku z podejmowanymi czynnościami tzw. nieegzekucyjnymi komornik sądowy jest podatnikiem podatku od towarów i usług, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy, wykonującym ww. czynności w ramach działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. 

W świetle powyższego dyskusyjny jest status komornika sądowego, jeżeli chodzi o jego rolę jako podatnika podatku VAT. Należy przy tym zauważyć, że jest on również płatnikiem podatku VAT. 

Otóż w myśl art. 18 ustawy o VAT organy egzekucyjne określone w Ustawie z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów kpc są płatnikami podatku od dostawy, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów. 

Przypomnijmy, że płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. 

W powyższym zakresie komornik – działając jako płatnik – dokonuje czynności w imieniu i na rzecz podatnika podatku VAT (dłużnika). Jak stanowi art. 106c ustawy o VAT, faktury dokumentujące dostawę towarów, o której mowa w art. 18, z której tytułu na dłużniku ciąży obowiązek podatkowy, wystawiają w imieniu i na rzecz dłużnika:

1. organy egzekucyjne określone w Ustawie z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;
2. komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów kpc.

Kasa fiskalna w działalności komornika - podsumowanie

Na koniec należy przyjąć, że komornik wykonujący czynności egzekucyjne i zabezpieczające nie działa w tym zakresie jako podatnik podatku VAT, a zatem kasa fiskalna w działalności komornika nie jest niezbędna. Nie dotyczy go obowiązek jej posiadania.