Mechanizm podzielonej płatności - dokonanie wpłaty bez wymaganego MPP

Mechanizm podzielonej płatności powstał w celu zmniejszenia dokonywania nadużyć podatkowych w ramach podatku VAT. Ustawodawca dzieli MPP na obowiązkowy oraz dobrowolny. Co jednak, jeśli przedsiębiorca nie dokona split payment w sytuacji, gdy wymagały tego od niego stosowne przepisy? Czy takie uchybienie może być jakoś naprawione?

Obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności

Obowiązek stosowania MPP został wyraźnie określony w treści art. 108a ust. 1a ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z powyższą regulacją przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej

Podatnik obowiązany do wystawienia faktury, o której mowa w art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy o VAT (faktury, w których kwota należności ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, obejmujące dokonaną na rzecz podatnika dostawę towarów lub świadczenie usług), jest obowiązany do przyjęcia płatności kwoty należności wynikającej z tej faktury z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.

Obowiązkowy MPP istnieje w Polsce od 1 listopada 2019 roku. Mając na uwadze powyższe, jest stosowany, gdy w ramach danej transakcji handlowej dojdzie do łącznego spełnienia trzech przesłanek:

• wartość brutto całej wystawionej faktury VAT wynosi 15 000 zł;

• zarówno sprzedawca, jak i nabywca są podatnikami VAT;

• co najmniej jedna pozycja na fakturze VAT (towar lub usługa) należy do kategorii produktów wrażliwych wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

W praktyce obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności pojawia się najczęściej przy sprzedaży paliw, złota, usług budowlanych, maszyn i narzędzi elektrycznych, smartfonów, tabletów, konsoli do gier, stali i wyrobów stalowych, węgla i produktów węglowych.

Błędy w MPP

Mechanizm podzielonej płatności polega w dużym skrócie na rozdzieleniu jednej ceny za zakupione towary lub usługi na dwie części. Jedna z nich trafia na konto rozliczeniowe odbiorcy, druga zaś na tzw. rachunek VAT, z którego przedsiębiorca może dokonywać opłat związanych z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą (np. opłacać składki ZUS i NFZ, zaliczki na podatek dochodowy, cło lub akcyzę).

Podstawowym uchybieniem przedsiębiorców w zakresie MPP jest brak rozdzielenia płatności, podczas gdy istniał ku temu prawny obowiązek. Okazuje się, że takie zachowanie wcale nie musi być zawinione – nabywca może po prostu błędnie wystawić fakturę i system bankowy nie będzie w stanie dokonać samodzielnie MPP.

Mechanizm podzielonej płatności jest co do zasady automatyczny – bank lub SKOK, za którego pośrednictwem dokonywany jest split payment, samodzielnie dzieli przesyłane pieniądze na dwa rachunku odbiorcy (rozliczeniowy i VAT). Nie będzie to jednak możliwe, gdy nadawca błędnie określi rodzaj transakcji.

Do podstawowych błędów popełnianych przy obowiązkowym MPP należą:

• brak wskazania na fakturze VAT oznaczenia „mechanizm podzielonej płatności” – powoduje to, że podczas dokonywania przelewu nadawca najczęściej zapomina zaznaczyć opcję split payment i cena za towar lub usługę nie jest poprawnie rozdzielana na dwie części;

• dokonanie płatności z pominięciem opcji split payment, mimo że faktura VAT została określona prawidłowo, tj. zawiera w sobie oznaczenie „mechanizm podzielonej płatności”. 

Błędna faktura przy split payment

Jeżeli wystawiona faktura VAT nie zawiera w sobie oznaczenia MPP, należy uznać ją za wadliwą – oczywiście dotyczy to tylko sytuacji, w których przedsiębiorca zobowiązany jest do stosowania mechanizmu podzielonej płatności. Niezależnie od powyższego nabywca towaru lub usługi powinien dokonać płatności dzielonej – brak prawidłowego oznaczenia faktury nie zwalnia go bowiem z tego obowiązku. W praktyce niepoprawne faktury VAT przyczyniają się niestety do dokonywania wadliwych (niedzielonych) przelewów. 

Błędne oznaczenie faktury VAT wiąże się z istotnymi konsekwencjami finansowymi dla wystawców – w tym przypadku sankcją jest dodatkowe zobowiązanie w podatku od towarów i usług w wysokości 30% podatku VAT należnego wynikającego z faktury. Sprzedawca będzie musiał po prostu zapłacić większy podatek VAT niż ten, który wynikał z pierwotnej transakcji. Okazuje się, że taka sama kara grozi kupującemu – ustawodawca przyjmuje, że powinien on wiedzieć o obowiązku split payment niejako z urzędu. Nabywca może jednak uniknąć omawianej odpowiedzialności, jeśli dostawca rozliczy całą kwotę podatku VAT należnego wynikającego z wystawionej faktury. 

Jak naprawić powyższy błąd? Wystawca faktury powinien w pierwszej kolejności poinformować swojego kontrahenta o nieprawidłowości oraz niezwłocznym wstrzymaniu się z dokonaniem zapłaty. Następnie musi wystawić korektę faktury, nowy rachunek musi tym razem zawierać w sobie oznaczenie „Mechanizm podzielonej płatności”.

Błąd przy dokonywaniu płatności MPP

Przedsiębiorcy mogą jednak dokonywać innych błędów związanych z MPP – chodzi oczywiście o brak płatności dzielonej pomimo prawidłowego wystawienia faktury VAT. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być kilka:

• przedsiębiorca przez nieuwagę nie dokonał split payment, mimo że obowiązek ten wyraźnie wynika z przepisów prawa, zaś wystawiona dla niego faktura VAT zawierała w sobie oznaczenie „Mechanizm podzielonej płatności”;

• przedsiębiorca celowo nie dokonał split payment, mimo że wiedział o takim obowiązku, a faktura VAT została wystawiona prawidłowo;

• osoba upoważniona przez przedsiębiorcę do dokonywania płatności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, nie wie o konieczności zastosowania split payment lub celowo pomija "Mechanizm podzielonej płatności" (np. na polecenie przełożonego albo wbrew jego woli).

W powyższych przypadkach odpowiedzialność nabywcy jest dużo surowsza, niż ma to miejsce gdy wystawiono błędną fakturę VAT. Ustawodawca przyjmuje bowiem, że dochodzi wówczas do celowego nadużycia i działania na szkodę Skarbu Państwa. Skutki przelewu dokonanego bez MPP wiążą się po pierwsze z karą 30% dodatkowego VAT-u – obciąża on zarówno dostawcę, jak i nabywcę. Po drugie faktura, która została zapłacona z pominięciem split payment, jest wyłączana z kosztów uzyskania przychodu w podatku dochodowym. W przypadku transakcji handlowych o dużych wartościach taka kara będzie dla przedsiębiorcy z pewnością bardzo dotkliwa (powiększy bowiem jego podatek dochodowy).

Jedynym rozwiązaniem w przypadku dokonania błędnego przelewu jest zwrot całości kwoty, który musi być dokonany przez dostawcę. Nabywca powinien następnie ponowić swoja płatność, tym razem z uwzględnieniem mechanizmu podzielonej płatności. Największym problemem jest tutaj jednak całkowita dobrowolność dostawcy – nie można go bowiem w żaden sposób zmusić do zwrotu otrzymanego przelewu. W razie ewentualnych problemów i braku współpracy pomiędzy kontrahentami jedynym rozwiązaniem jest wystąpienie z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej – nie gwarantuje ona jednak, że organ skarbowy przychyli się do stanowiska przedsiębiorcy i tym samym uwolni go od potencjalnej odpowiedzialności finansowej.

Podsumowanie

Dokonanie wpłaty bez mechanizmu podzielonej płatności w transakcji objętej obowiązkowym MPP stanowi poważne naruszenie prawa. W praktyce taka sytuacja powstaje, gdy wystawiono błędną fakturę albo przedsiębiorca realizuje niedzielony przelew. Błąd pierwszego rodzaju da się naprawić poprzez wystawienie noty korygującej złą fakturę VAT (trzeba w niej dopisać oznaczenie „Mechanizm podzielonej płatności”). Pomyłka drugiej kategorii wymaga cofnięcia zrealizowanego przelewu, a następnie ponowienia płatności, tym razem jednak z uwzględnieniem split payment. W przypadku braku zastosowania MPP obie strony transakcji narażają się na obowiązek zapłaty dodatkowego 30% podatku VAT.