Przedsiębiorcy dokonują wielu transakcji z różnymi podmiotami na rynku. W praktyce mogą one być nawiązywane zarówno z innymi przedsiębiorstwami krajowymi, jak i zagranicznymi. Dosyć istotnym pojęciem w tym zakresie są pośrednie transakcje rajowe – czym są tak naprawdę i czy polski ustawodawca pozwala na ich stosowanie?
Podatek CIT
Przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w formie osoby prawnej (np. w formie spółki prawa handlowego) musi pamiętać o rozliczaniu się z urzędem skarbowym w formie podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Danina ta jest powszechna i obowiązkowa, a w Polsce podlega pod skomplikowaną regulację prawną.
Ustawa o CIT bardzo wyraźnie określa katalog podmiotów, które podlegają omawianemu podatkowi, wskazuje także, które podmioty są z niego całkowicie lub częściowo zwolnione. Jednym z istotniejszych przepisów w omawianym zakresie jest ten, który odnosi się do rezydencji danej osoby prawnej. Jeśli podatnik ma swoją siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, będzie podlegał pod CIT w całości od uzyskiwanych przez siebie dochodów bez względu na miejsce ich uzyskiwania. Jeżeli jednak podatnik posiada siedzibę lub zarząd poza granicami Polski, opodatkowaniu podlegają wyłącznie te dochody, które osiągnął na terenie naszego kraju.
Podatnicy zawsze dążą do zminimalizowania swojego obowiązku podatkowego. Dokonują tego najczęściej poprzez stosowanie licznych odliczeń podatkowych oraz optymalizacji. Pamiętajmy, że powyższe działania są dozwolone i rzeczywiście mogą znacząco obniżyć CIT, pod warunkiem jednak, że będą w pełni legalne, tj. zgodne z aktualnymi przepisami podatkowymi.
Czym są pośrednie transakcje rajowe?
Część polskich przedsiębiorców nie ma możliwości stosowania odliczeń i ulg podatkowych, nie potrafi również dokonać skutecznej i legalnej optymalizacji podatkowej, a mimo to nadal chciałoby wiązać swoją działalność z Polską. W takim przypadku wielu z nich myśli o przeniesieniu swojej firmy do tzw. raju podatkowego. W praktyce pojęcie to definiuje państwo, które stosuje bardzo liberalne przepisy podatkowe względem cudzoziemców i kapitału zagranicznego (będą to np. niektóre stany USA, Belize lub Kajmany).
Transakcje rajowe pojawiają się wtedy, gdy co najmniej jeden kontrahent posiada siedzibę lub zarząd w tzw. raju podatkowym. Polski ustawodawca wprowadza w tym zakresie domniemanie prawne, stąd nie ma potrzeby ścisłego udowodniania, czy 1 z przedsiębiorców rzeczywiście należy do raju podatkowego. Od 2021 roku wszystkie pośrednie transakcje rajowe realizowane z podmiotem powiązanym i niepowiązanym o wartości przekraczającej kwotę 500 000 zł są objęte obowiązkiem dokumentacyjnym z zakresu cen transferowych.
Pośrednie transakcje rajowe a obowiązek dokumentacyjny
Zgodnie z treścią art. 11o Ustawy z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych do sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych są obowiązani także podatnicy i spółki niebędące osobami prawnymi dokonujący transakcji innej niż transakcja kontrolowana z podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium bądź w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, jeżeli wartość tej transakcji za rok podatkowy, a w przypadku spółek niebędących osobami prawnymi – za rok obrotowy, przekracza 100 000 zł.
Do sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych są obowiązani podatnicy i spółki niebędące osobami prawnymi dokonujący transakcji kontrolowanej lub transakcji innej niż transakcja kontrolowana, jeżeli rzeczywisty właściciel ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium bądź w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową oraz wartość tej transakcji za rok podatkowy, a w przypadku spółek niebędących osobami prawnymi – za rok obrotowy, przekracza 500 000 zł.
Na potrzeby powyższej regulacji domniemywa się, że rzeczywisty właściciel ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium bądź w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, jeżeli druga strona transakcji dokonuje w roku podatkowym lub roku obrotowym rozliczeń z podmiotem mającym siedzibę bądź zarząd na terytorium albo w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową. Przy ustalaniu tych okoliczności podatnik lub spółka niebędąca osobą prawną są obowiązani do dochowania należytej staranności. Wartość transakcji wyrażoną w walucie obcej przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w ostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień realizacji operacji gospodarczej lub zawarcia umowy.
Powyższe zasady znajdują także zastosowanie do spółek wchodzących w skład podatkowej grupy kapitałowej w zakresie transakcji kontrolowanej lub transakcji innej niż transakcja kontrolowana z podmiotami niewchodzącymi w skład tej podatkowej grupy kapitałowej.
W przypadku dokonywania pośrednich transakcji rajowych, a więc takich, w których rzeczywisty właściciel pochodzi z raju podatkowego, weryfikacji dokumentowej podlega co do zasady tylko strona zakupowa.
„Wartość transakcji kontrolowanej (warunkująca powstanie obowiązku dokumentacyjnego po przekroczeniu progów ustawowych) nie powinna być określana na podstawie postanowień umowy przedwstępnej. Jedynie zawarcie umowy przyrzeczonej mogłoby stanowić podstawę do określenia wartości transakcji kontrolowanej zgodnie z art. 11l ustawy o CIT (art. 23x ustawy o PIT). Obowiązkowi dokumentacyjnemu wynikającemu z przepisów o cenach transferowych nie podlegają umowy przedwstępne, w szczególności w przypadku gdy w roku podatkowym, za który sporządzana jest dokumentacja cen transferowych, nie doszło do zawarcia umów przyrzeczonych”.
Aby prawidłowo wypełnić obowiązek dokumentacyjny (weryfikacyjny) w przypadku realizacji pośredniej transakcji rajowej wystarczy, aby podatnik uzyskał od drugiej strony transakcji oświadczenie, z którego treści będzie wynikało, że jest on rzeczywistym właścicielem w ramach realizowanej transakcji. W przypadku ustalenia, że druga strona nie dokonuje rozliczeń z podmiotem rajowym, podatnik nie ma obowiązku sporządzania lokalnej dokumentacji cen transferowych dla transakcji dokonywanej przez niego z drugą stroną transakcji.
Pojęcie rzeczywistego właściciela zostało wyjaśnione w art. 4a pkt 29 ustawy o CIT. Zgodnie z tym przepisem rzeczywistym właścicielem jest podmiot spełniający jednocześnie następujące warunki:
- otrzymuje należność dla własnej korzyści, w tym decyduje samodzielnie o jej przeznaczeniu i ponosi ryzyko ekonomiczne związane z utratą tej należności lub jej części;
- nie jest pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem lub innym podmiotem zobowiązanym prawnie bądź faktycznie do przekazania całości albo części należności innemu podmiotowi;
- prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą w kraju siedziby, jeżeli należności uzyskiwane są w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, przy czym przy ocenie, czy podmiot prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą.
Podsumowując, pośrednie transakcje rajowe dokonywane z podmiotami mającymi siedzibę w rajach podatkowych nie są zabronione, ale wymagają dopełnienia obowiązku dokumentacyjnego w zakresie cen transferowych. Jeśli podatnik uzyska jednak oświadczenie drugiego kontrahenta, że nie dokonuje on żadnych transakcji z podmiotem rajowym, to taki obowiązek nie musi być realizowany.
