Możliwość uzyskania opinii zabezpieczającej jest stosunkową nowością w polskim prawie podatkowym. Do niedawna jedyną instytucją chroniącą podatników i pozwalającą na uzyskanie odpowiedzi na trapiące ich wątpliwości była interpretacja indywidualna. Złożenie wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej wiąże się z koniecznością uiszczenia niewielkiej opłaty, przez co od lat cieszy się on niesłabnącą popularnością. Opinia zabezpieczająca służy uniknięciu zarzutu unikania opodatkowania i może okazać się niezwykle pomocnym instrumentem w prowadzeniu przedsiębiorstwa.
Klauzula unikania opodatkowania – czym jest?
Celem uzyskania opinii zabezpieczającej jest ochrona przed zastosowaniem klauzuli o unikaniu opodatkowania. Klauzula ta, zgodnie z zamiarem ustawodawcy, ma być narzędziem służącym optymalizacji podatkowej oraz identyfikacji podmiotów bezprawnie unikających uiszczania należności podatkowych. Zgodnie z przepisem art. 119a Ordynacji Podatkowej unikaniem opodatkowania jest dokonanie czynności w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, jeśli sposób działania był „sztuczny”. W takim przypadku podmiot nie uzyska korzyści podatkowych (korzyścią w tym przypadku jest np. uniknięcie opodatkowania albo zaniżenie jego wysokości), jeśli są one w danych okolicznościach sprzeczne z przepisami ustawy podatkowej, jej celem oraz przedmiotem. Zgodnie z Ordynacją Podatkową sposób działania uznaje się za sztuczny, jeżeli na podstawie istniejących okoliczności należy przyjąć, że nie zostałby zastosowany przez podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej w sposób sprzeczny z prawem. Efektem zastosowania klauzuli jest zastosowanie takich skutków podatkowych (a więc np. wymierzenie podatku w określonej wysokości), jakie nastąpiłyby, gdyby podatnik działał zgodnie z prawem.
"§ 1. Czynność dokonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej, nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania).
§ 2. W sytuacji określonej w § 1 skutki podatkowe czynności określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby dokonano czynności odpowiedniej.
§ 3. Za odpowiednią uznaje się czynność, której podmiot mógłby w danych okolicznościach dokonać, jeżeli działałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej.
§ 4. Jeżeli w toku postępowania strona wskaże czynność odpowiednią, skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby dokonano tej czynności."
Warto pamiętać, iż klauzula unikania opodatkowania uregulowana w przepisie art. 119a przywołanej ustawy nie dotyczy wszystkich transakcji i podmiotów – spod jej stosowania, zgodnie z treścią przepisu art. 119 b Ordynacji Podatkowej, wyłączone są:
-
sytuacje, w których korzyść podatkowa lub suma korzyści podatkowych osiągniętych przez podmiot z tytułu czynności nie przekracza w okresie rozliczeniowym 100 000 zł, a w przypadku podatków, które nie są rozliczane okresowo – jeżeli korzyść podatkowa z tytułu czynności nie przekracza 100 000 zł;
-
podmioty, które uzyskały opinię zabezpieczającą – w zakresie objętym opinią, do dnia doręczenia uchylenia lub zmiany opinii zabezpieczającej;
-
podmioty, które złożyły wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej, lecz wniosek ten nie został rozpatrzony w przepisanym w ustawie terminie – w zakresie objętym wnioskiem, do dnia doręczenia zmiany opinii zabezpieczającej;
-
sytuacje dotyczące podatku od towarów i usług oraz do opłat i niepodatkowych należności budżetowych;
-
sytuacje, w których zastosowanie innych przepisów prawa podatkowego pozwala na przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania.
Przed czym chroni opinia zabezpieczająca?
Każdy podmiot może wystąpić do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) z wnioskiem o wydanie opinii zabezpieczającej. Jej uzyskanie zabezpiecza podatnika przed zastosowaniem względem niego klauzuli unikania opodatkowania. Ze wspólnym wnioskiem może wystąpić więcej niż jeden podmiot, co oznacza, iż skorzystać z tej możliwości mogą np. kontrahenci planujący wspólną transakcję. Przedsiębiorca powinien rozważyć złożenie wniosku o wydanie opinii, jeśli planuje dokonania czynności, której skutki podatkowe są wątpliwe.
"§ 1. Szef Krajowej Administracji Skarbowej wydaje opinię zabezpieczającą, jeżeli przedstawione we wniosku okoliczności wskazują, że do czynności nie ma zastosowania art. 119a.
§ 2. Szef Krajowej Administracji Skarbowej odmawia wydania opinii zabezpieczającej, jeżeli przedstawione we wniosku okoliczności wskazują, że do czynności ma zastosowanie art. 119a. Odmawiając wydania opinii zabezpieczającej, wskazuje się okoliczności świadczące o tym, że do czynności może mieć zastosowanie art. 119a.
§ 3. Odmowa wydania opinii zabezpieczającej zawiera pouczenie o prawie wniesienia skargi do sądu administracyjnego."
Po otrzymaniu wniosku Szef KAS ma dwie możliwości działania. Może on:
-
wydać opinię zabezpieczającą, jeśli uzna, że stanowisko zaprezentowane przez wnioskodawcę jest prawidłowe i w opisanych okolicznościach nie dochodzi do unikania opodatkowania albo
-
odmówić wydania opinii zabezpieczającej, jeśli uzna, że działanie podmiotu spełnia warunki opisane w przepisie art. 119a Ordynacji Podatkowej i ma na celu uniknięcie opodatkowania.
Wydanie opinii zabezpiecza przedsiębiorcę, ponieważ co do okoliczności przedstawionych we wniosku, nie może względem niego zostać zastosowana klauzula unikania opodatkowania.
Pierwsza opinia zabezpieczająca została wydana w styczniu 2018 roku i dotyczyła umowy o uczestnictwo – kierownik jednego ze sklepów franczyzowych, zatrudniony na podstawie umowy o pracę, zawarł dodatkową umowę o uczestnictwo ze spółką, na której rzecz wykonywał pracę. Zgodnie z zawartą umową uzyskał prawo do uczestnictwa w zyskach osiąganych przez spółkę. W wyniku tej czynności spółka wypłaciła mu blisko 6 milionów złotych. Z uwagi na treść umowy czynność ta nie została opodatkowana podatkiem w wysokości 32%, jak stałoby się w przypadku wypłaty na podstawie umowy o pracę. Szef KAS zgodził się z wnioskodawcą, iż ta czynność nie jest unikaniem opodatkowania, ponieważ zysk był uzależniony od wyników finansowych, a umowa o uczestnictwo nie była czynnością sztuczną. Z uwagi na tą okoliczność wypłata dokonana na rzecz pracownika, podlega opodatkowaniu 19% stawką PIT.
W przypadku, w którym Szef KAS odmówi wydania opinii, wnioskodawcy przysługuje prawo do wystąpienia ze skargą do wojewódzkiego sądu administracyjnego. 30 maja 2018 roku zapadł pierwszy wyrok w sprawie dotyczącej opinii zabezpieczającej. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku wydany w sprawie o sygnaturze akt III SA/Wa 2226/17 uznał, iż fiskus prawidłowo odmówił wydania opinii zabezpieczającej – w sprawie powołano spółkę celową w celu wykupu akcji, co w rezultacie wygenerowało 430-milionową stratę na sprzedaży akcji. Zdaniem Sądu, takie działanie służyło tylko i wyłącznie uniknięciu opodatkowania.
Ile kosztuje uzyskanie opinii zabezpieczającej?
Wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej może dotyczyć zarówno czynności już dokonanej, jak i czynności dopiero planowanej lub rozpoczętej. Wniosek o wydanie opinii powinien zawierać wszystkie dane dotyczące opisywanej czynności, jak również konieczną do kompleksowej oceny skutków czynności dokumentację (np. kopie umów).
Wniosek o wydanie opinii powinien zostać rozpoznany bez zbędnej zwłoki, jednakże nie później niż w terminie 6 miesięcy od jego złożenia. W przypadku niedotrzymania tego terminu uznaje się, iż ocena wnioskodawcy co do skutków czynności przedstawiona we wniosku jest prawidłowa.
Opinia zabezpieczająca ma jednak również pewne wady – wnioskodawca musi bowiem ujawnić wszystkie okoliczności dotyczące czynności oraz załączyć stosowne dokumenty, a Szef KAS może dodatkowo zwrócić się o nadesłanie uzupełniających informacji. Konieczność przekazania Szefowi KAS wszystkich informacji o przedsiębiorstwie i jego działaniach może sprawić, iż będzie to rozwiązanie co najmniej ryzykowne. Ponadto opłata za złożenie wniosku o wydanie opinii wynosi 20 000,00 zł.
Dla przypomnienia warto wskazać, iż wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej wiąże się z kosztem w wysokości 40,00 zł, co stanowi istotną różnicę w porównaniu z wnioskiem o opinię zabezpieczającą. W razie wycofania wniosku o opinię zabezpieczającą wnioskodawca otrzyma zwrot połowy opłaty tj. 10 000,00 zł.
W zależności od rodzaju czynności podejmowanej przez przedsiębiorcę, mimo wszystko opinia zabezpieczająca może okazać się cennym rozwiązaniem. Jeśli ewentualny skutek podatkowy naraziłby przedsiębiorcę na ogromne straty, koszty związane z uzyskaniem opinii będą miały marginalne znaczenie.
Warto również pamiętać, iż indywidualna interpretacja podatkowa – choć tańsza – nie zostanie wydana w przypadku, w którym fiskus uzna, iż sprawa podlega rozpoznaniu w ramach postępowania dotyczącego opinii zabezpieczającej.
