Coraz większa popularność kryptowalut powoduje, że rośnie liczba przypadków, w których następuje otrzymanie należności w wirtualnej walucie. Takie sytuacje dotyczą również podatników prowadzących działalność gospodarczą. Warto zatem zastanowić się nad metodą rozliczenia podatku dochodowego wynagrodzenia otrzymanego w postaci wirtualnej waluty.
Wirtualna waluta na gruncie podatku PIT
Przychody z odpłatnego zbycia wirtualnej waluty zostały zaliczone do przychodów z kapitałów pieniężnych. W myśl art. 17 ust. 1f ustawy PIT przez odpłatne zbycie waluty wirtualnej rozumie się wymianę waluty wirtualnej na prawny środek płatniczy, towar, usługę lub prawo majątkowe inne niż waluta wirtualna lub regulowanie innych zobowiązań walutą wirtualną.
Jak wynika z art. 17 ust. 1g ustawy PIT, taka kwalifikacja ma miejsce również w przypadku przychodów uzyskanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. To oznacza, że nawet jeżeli odpłatne zbycie wirtualnej waluty odbywa się w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, to przychód z tego tytułu należy i tak zaliczyć do przychodów z kapitałów pieniężnych.
Dalej możemy wskazać, że dochody z odpłatnego zbycia walut wirtualnych są opodatkowane 19-procentowym podatkiem dochodowym. Dochodów z odpłatnego zbycia walut wirtualnych nie łączy się z dochodami opodatkowanymi na innych zasadach określonych w ustawie PIT określonych w art. 30b ust. 1 oraz w art. 27 lub art. 30c (art. 30b ust. 5d).
Dochodem z odpłatnego zbycia walut wirtualnych jest osiągnięta w roku podatkowym różnica między sumą przychodów uzyskanych z tytułu odpłatnego zbycia walut wirtualnych a kosztami uzyskania, w tym wydatkami na nabycie wirtualnej waluty. Rozliczenia podatku od dochodu z odpłatnego zbycia wirtualnej waluty dokonuje się w zeznaniu PIT-38 składanym do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Otrzymanie należności w wirtualnej walucie
Przechodząc do meritum problemu, zastanówmy się, jakie skutki podatkowe wywoła przypadek otrzymania należności za świadczenie usług w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej w kryptowalucie.
Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy PIT za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Następnie w art. 14 ust. 1c ustawy PIT czytamy, że za datę powstania przychodu z tego tytułu uważa się, z zastrzeżeniem ust. 1e, 1h–1j i 1n–1p, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:
- wystawienia faktury albo
- uregulowania należności.
Należy zatem podkreślić, że w przypadku działalności gospodarczej mamy do czynienia z memoriałową metodą powstania przychodu, a zatem już samo wykonanie usługi na rzecz kontrahenta będzie skutkować powstaniem przychodu z działalności gospodarczej. Przychodem tym będzie wynagrodzenie należne określone na wystawianej fakturze. Dla rozpoznania tego przychodu nie ma przy tym znaczenia, czy wynagrodzenie to zostało faktycznie otrzymane ani w jakiej formie podatnik je otrzyma. Przychodami z działalności gospodarczej są bowiem przychody należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane.
Przykładowo, jeżeli podatnik opodatkowany podatkiem liniowym wystawi fakturę za wykonaną usługę z wykazaną kwotą należności 10 000 zł, to jest to przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, który należy opodatkować według stawki 19% PIT. Nie ma tu znaczenia, czy podatnik faktycznie otrzymana wynagrodzenie w walucie polskiej (lub też zagranicznej), czy też w kryptowalucie odpowiadającej wartości waluty fiducjarnej.
Inna sytuacja, do której należy się ustosunkować, to przypadek, w którym wartość należności jest z góry ustalona w wirtualnej walucie. Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 25 sierpnia 2023 roku (nr 0114-KDIP3-1.4011.540.2023.1.PT) z uwagi na brak regulacji wskazującej, z jakiej daty należy zastosować kurs przeliczenia wartości danej kryptowaluty na walutę tradycyjną, należy przyjąć średni kurs dzienny danej kryptowaluty w referencji do jednej z walut tradycyjnych (np. USD) z dnia poprzedzającego dzień uzyskania przychodu.
Podatnik powinien zatem ustalić wartość przyznanego wynagrodzenia w formie kryptowalut na podstawie cen rynkowych. W celu ustalenia wartości rynkowej otrzymanego wynagrodzenia należy zweryfikować średni kurs wynikający ze średniej arytmetycznej kursu otwarcia i zamknięcia z danego dnia w referencji do jednej z walut tradycyjnych (np. USD). Do przeliczenia wartości należy zastosować kursy z dnia poprzedzającego datę uzyskania przychodu. Tak ustalona wartość stanowić będzie przychód ze świadczonych usług.
Zbycie wirtualnych walut otrzymanych jako uregulowanie należności
Otrzymana wirtualna waluta – stanowiąca ekwiwalent wynagrodzenia dla waluty tradycyjnej – może następnie zostać sprzedana. Podatkowe rozliczenie odpłatnego zbycia kryptowaluty nastąpi jednak w odrębnym od pozarolniczej działalności gospodarczej trybie, tj. w oparciu na art. 30b ustawy PIT i deklaracji PIT-38.
Uzyskanie waluty wirtualnej jako wynagrodzenia należy w tym przypadku traktować w kategorii odpłatnego nabycia. Wydatkiem bezpośrednio poniesionym na nabycie waluty wirtualnej będzie wartość wierzytelności, którą przedsiębiorca uznał za uregulowaną w wyniku uzyskania waluty wirtualnej. W konsekwencji kosztem będzie wartość wynagrodzenia należnego z tytułu zrealizowanych usług w ramach działalności gospodarczej. Wartość ta będzie następnie kosztem uzyskania przychodów z tytułu odpłatnego zbycia waluty wirtualnej.
Jeżeli następnie podatnik dokona odpłatnego zbycia wirtualnej waluty, to powstanie obowiązek podatkowy w ramach kapitałów pieniężnych. To zatem oznaczać będzie konieczność porównania przychodów oraz kosztów i ustalenia ewentualnego dochodu do opodatkowania 19-procentowym podatkiem w ramach PIT-38.
Przykład 1.
Pani Monika prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem liniowym wykonała usługę na rzecz swojego kontrahenta. Wartość usługi wyceniła na 10 000 zł, jednakże kontrahent zapłacił jej w wirtualnej walucie. Jeszcze w tym samym roku pani Monika sprzedała otrzymaną wirtualną walutę za kwotę 15 000 zł. Jakich rozliczeń powinna dokonać w tym przypadku?
Po pierwsze pani Monika powinna odprowadzić 19-procentową zaliczkę na podatek od przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej z uwagi na powstanie przychodu w kwocie 10 000 zł. Wartość tego przychodu będzie również wykazana w rocznej deklaracji PIT-36L. Ponadto w deklaracji PIT-38 powinna wykazać dochód z kapitałów pieniężnych 5000 zł (15 000 zł - 10 000 zł) z uwagi na odpłatne zbycie wirtualnej waluty. W tym przypadku stawka podatku to też 19%.
Uregulowanie należności w walucie wirtualnej nie zmienia zasad rozliczania przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej. Natomiast w sytuacji, gdy dochodzi do odpłatnego zbycia tak otrzymanej wirtualnej waluty, mamy do czynienia z odrębnym trybem rozliczenia podatku, tj. w ramach kapitałów pieniężnych.
