Podatek VAT występuje w większej części transakcji handlowych, których na co dzień dokonujemy. O ile konsument załatwiający żywnościowe sprawunki niekoniecznie musi dokładnie wiedzieć, na jakich zasadach są one opodatkowane, o tyle przedsiębiorca powinien znać się dobrze na czynnościach opodatkowanych VAT.
Dokładny katalog czynności opodatkowanych VAT znajduje się w art. 5 ustawy o VAT. Zgodnie z nim, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają:
- dostawa towarów i świadczenie usług na terenie kraju,
- import towarów na terytorium kraju,
- eksport towarów,
- wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
- wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Czynności te podlegają opodatkowaniu VAT niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określanych przepisami prawa.
Ponadto, ze względu na specyfikę miejsca rozliczenia podatku, wśród czynności podlegających opodatkowaniu VAT wyróżnia się także import usług oraz dostawę towarów, dla której podatnikiem jest nabywca. Jednak należy pamiętać, iż są to czynności szczególne, których samodzielnie nie wymienia się wśród czynności opodatkowanych.
Dostawa towarów i usługi świadczone na terytorium kraju jako czynności opodatkowane VAT
Przez odpłatną dostawę towarów należy rozumieć przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Za odpłatną dostawę towarów uznaje się ponadto:
- przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie,
- wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione,
- wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej;
- wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta;
- ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego.
Co więcej, wśród czynności uznanych za odpłatną dostawę towarów możemy wymienić również:
- przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
- wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w szczególności darowizny
- jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych czynności, w całości lub w części
Za odpłatne świadczenie usług na terenie kraju uznaje się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, o których mowa wyżej, w tym również:
- przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
- zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
- świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa,
- nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli nie są one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części.
Import i eksport towarów a opodatkowanie VAT
Zgodnie ze znowelizowanymi w 2013 roku przepisami ustawy o VAT, przez import towarów rozumie się przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego na terytorium Unii Europejskiej.
Natomiast eksportem towarów określana jest dostawa towarów wysyłanych lub transportowanych z terytorium kraju poza Unią Europejską przez:
- dostawcę lub na jego rzecz, lub
- nabywcę mającego siedzibę poza terytorium kraju lub na jego rzecz, z wyłączeniem towarów wywożonych przez samego nabywcę do celów wyposażenia lub zaopatrzenia statków rekreacyjnych oraz turystycznych statków powietrznych lub innych środków transportu służących do celów prywatnych
- jeżeli wywóz towarów poza Unię Europejską jest potwierdzony przez urząd celny określony w przepisach celnych.
Opodatkowanie w VAT wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów
Definicja wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów odnosi się do nabycia prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane do państwa członkowskiego innego niż państwo, z którego rozpoczęto wysyłkę lub transport przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz. Do czynności takich zalicza się m.in.:
- wywóz towarów z terytorium kraju (kraju, w którym siedzibę ma podatnik) na terytorium innego państwa członkowskiego,
- przemieszczanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa z terytorium kraju na terytorium innego państwa członkowskiego.
