Polska należy do czołówki najbardziej zelektronizowanych państw na świecie. W pełni powszechna jest możliwość korzystania z bankowości elektronicznych, płacenia kartą lub telefonem, podpisywania dokumentów za pomocą podpisu kwalifikowanego lub ePUAP, składania wniosków online do urzędów skarbowych i ZUS-u, rejestrowanie działalności gospodarczych oraz spółek przy pomocy internetowych portali. W gruncie rzeczy wszelkie formalności administracyjne jesteśmy w stanie załatwić bez konieczności wychodzenia z domu. Teraz do powyższego możemy zaliczyć zelektronizowanie usług rejestrów sądowych oraz sądów gospodarczych. 1 grudnia ubiegłego roku udostępniony został w pełni funkcjonalny Portal Rejestrów Sądowych, obejmujący wprowadzony w lipcu 2021 roku Krajowy Rejestr Sądowy oraz novum – Krajowy Rejestr Zadłużonych.
Czym jest Portal Rejestrów Sądowych?
Portal Rejestrów Sądowych (dalej jako PRS) to system teleinformatyczny Ministerstwa Sprawiedliwości służący do udostępniania usług rejestrów sądowych dla obywateli. Mimo iż w okrojonej formie funkcjonuje on od 2018 roku, jedynie niewielki odsetek interesantów korzystał z możliwości obsługiwania swoich spraw przez internet. Teraz wszystkie wnioski dotyczące spraw gospodarczych będą składane elektronicznie. Pełne zelektronizowanie ma odciążyć sądy, przyspieszyć postępowania rejestrowe, upadłościowe i restrukturyzacyjne, pozwolić na łatwiejszą rejestrację spółek, umożliwić bezproblemowe uzyskiwanie dokumentacji podmiotów gospodarczych oraz zmniejszyć koszty obsługi urzędowej przedsiębiorstw. Mimo wielu bezsprzecznych zalet takiego rozwiązania pojawia się jednak jeden duży problem – wykluczenie cyfrowe. Całkowita elektronizacja doprowadzi do zmarginalizowania osób nieposiadających dostępu do sieci oraz niepotrafiących korzystać z urządzeń cyfrowych. W niniejszym artykule przedstawimy, czym jest PRS, jakie usługi oferuje, jak zostać użytkownikiem portalu oraz co zrobić, jeżeli nie jesteśmy w stanie poradzić sobie z jego obsługą.
Portal Rejestrów Sądowych jest platformą stworzoną przez Ministerstwo Sprawiedliwości oferującą szereg usług online, za pomocą których można dokonywać czynności administracyjnych i prawnych, w tym sądowych, w obszarze prawa gospodarczego, upadłościowego i restrukturyzacyjnego. Za pomocą portalu zainteresowani nie tylko w łatwiejszy i szybszy sposób mogą sprawdzić dane ewidencjonowane w niektórych rejestrach (np. rejestrze spółek, rejestrze zadłużonych), ale także – w wielu wypadkach – mają obowiązek składania wniosków. Ustawodawca zdecydował się na objęcie wielu procedur rejestrowych i sądowych pełną elektronizacją (z wyjątkami, o których będzie poniżej), takich jak np. rejestracja spółek, składanie sprawozdań finansowych, złożenie wniosku o upadłość czy przeprowadzenie restrukturyzacji.
Do najważniejszych usług, jakie oferuje PRS, możemy zaliczyć m.in.:
- składanie elektronicznych wniosków o wpis lub zmianę wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS;
- składanie pism procesowych do sądu rejestrowego;
- zgłaszanie dokumentów finansowych do Repozytorium Dokumentów Finansowych;
- elektroniczną korespondencję z sądem rejestrowym;
- przeglądanie elektronicznych akt rejestrowych podmiotów wpisanych do rejestru przedsiębiorców KRS;
- udostępnianie informacji o podmiocie wpisanym do KRS.
Z zapewnień Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że PRS w przyszłości będzie rozbudowywany o nowe funkcjonalności, usługi i rejestry. Na chwilę obecną obejmuje on Krajowy Rejestr Sądowy oraz Krajowy Rejestr Zadłużonych.
Portal Rejestrów Sądowych a rejestrowanie profilu
PRS jest rozbudowaną bazą danych oraz narzędziem do prowadzenia bieżących spraw związanych z rejestracją i prowadzeniem spółek oraz postępowań gospodarczych. Wśród wielu jego funkcjonalności wyróżnić możemy te, do których dostęp mają wszyscy odwiedzający platformę bez konieczności logowania się oraz te, do których dostęp mają wyłącznie zarejestrowani użytkownicy. Do drugiej grupy zaliczają się dodatkowo tzw. użytkownicy branżowi, tj. adwokaci, radcowie prawni oraz doradcy restrukturyzacyjni, którzy jako pełnomocnicy lub organy sądowe mogą prowadzić sprawy innych podmiotów przy pomocy własnego konta.
Aby móc skorzystać z niektórych zamieszczonych na portalu modułów, należy założyć profil. W tym celu trzeba wejść na stronę https://prs.ms.gov.pl/, a następnie wybrać kafelek „Zaloguj” znajdujący się w prawym górnym rogu. Nieuwierzytelniony (tj. nieposiadający konta) użytkownik zostanie przekierowany na stronę logowania Modułu Tożsamości. Tam należy wybrać opcję „Zarejestruj się”, gdzie będzie możliwość założenia konta z wykorzystaniem usług Profilu zaufanego, Podpisu Kwalifikowanego lub Węzła Krajowego. Rejestracja jest intuicyjna, nie powinna przysporzyć większych problemów. W razie gdyby jednak owe trudności wystąpiły, administrator portalu przygotował instrukcję utworzenia konta użytkownika, którą znaleźć możemy pod adresem: https://prs.ms.gov.pl/prs-pomoc.
Po założeniu konta użytkownik może korzystać z niemal wszystkich dostępnych funkcjonalności, m.in. jest w stanie przygotowywać wnioski oraz pisma rejestrowe i procesowe, składać elektroniczne podpisy pod dokumentami, opłacać je oraz składać na wirtualnym biurze podawczym. Portal pozwala również na wymianę korespondencji z sądami, tj. wysyłać i odbierać wszelkie pisma z pominięciem korespondencji papierowej. Co więcej, użytkownik jest w stanie w każdym momencie wrócić do postępowań, których został inicjatorem lub których jest uczestnikiem, przeglądać dokumenty, pobierać je na twardy dysk czy też drukować.
Krajowy Rejestr Sądowy Online
Krajowy Rejestr Sądowy (dalej jako KRS) w wersji wirtualnej wszedł w życie 1 lipca 2021 roku. Stanowi odzwierciedlenie dotychczasowego rejestru, z tym że aktualnie większość spraw zamiast papierowo załatwimy online. Portal daje możliwość realizacji wszystkich spraw z zakresu Krajowego Rejestru Sądowego, tj. składanie wniosków i pism do sądów, składanie zgłoszeń dotyczących sprawozdań finansowych, pobieranie odpisów KRS, przeglądanie dokumentów finansowych oraz dostęp do przeglądarki akt rejestrowych.
KRS składa się z sześciu modułów, z czego jedynie trzy z nich są dostępne dla osób niezalogowanych. Niezalogowani użytkownicy mogą korzystać z:
- wyszukiwarki KRS – która umożliwia wyszukanie podmiotów w KRS oraz uzyskanie informacji o aktualnym stanie prawnym i faktycznym podmiotu;
- przeglądarki akt rejestrowych KRS – która umożliwia przeglądanie akt rejestrowych podmiotów, które zostały wpisane do rejestru przedsiębiorców KRS, jak również akt spraw dotyczących rejestracji takich podmiotów;
- przeglądarki dokumentów finansowych KRS – która umożliwia wyszukiwanie oraz pobieranie dokumentów finansowych podmiotów wpisanych do KRS.
Użytkownicy posiadający profil w PRS oprócz powyższych funkcjonalności otrzymują również dostęp do:
- e-formularzy KRS – modułu umożliwiającego składanie do sądów rejestrowych wniosków o wpis do KRS w przedmiocie rejestracji, dokonania zmiany danych oraz ich wykreślenia, a także składania do sądów rejestrowych innych pism rejestrowych i procesowych;
- S24 – modułu, za pomocą którego możliwe jest złożenie wniosku o wpis do KRS spółki jawnej, spółki komandytowej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, prostej spółki akcyjnej, fundacji czy cechu rzemieślniczego. Podmiot, który złożył wniosek o wpis za pomocą S24, następnie za jego pomocą może składać również inne pisma dotyczące spółki – nie musi korzystać z e-formularzy KRS;
- RDF – modułu służącego do bezpłatnego zgłaszania dokumentów finansowych, tj. umożliwiającego składanie sprawozdań finansowych i innych dokumentów finansowych do Repozytorium Dokumentów Finansowych.
Aktualnie obowiązek elektronicznego składania dokumentów dotyczy wyłącznie podmiotów wpisanych do rejestru przedsiębiorców. Podmioty wpisane do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej mają prawo wyboru między drogą elektroniczną a tradycyjną papierową. Obowiązek ten obejmie ich w lipcu 2022 roku.
Krajowy Rejestr Zadłużonych
Krajowy Rejestr Zadłużonych (dalej jako KRZ) jest nową instytucją działającą na podstawie Ustawy z dnia 6 grudnia 2018 roku o Krajowym Rejestrze Zadłużonych, a wprowadzoną w życie 1 grudnia 2021 roku. Zastępuje on Rejestr Dłużników Niewypłacalnych oraz Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości, który do tej pory istniał wyłącznie w formie aktu prawnego (nie został faktycznie wprowadzony). KRZ jest platformą mającą całościowo obsługiwać postępowania upadłościowe i restrukturyzacyjne.
KRZ tworzy cztery moduły, z czego trzy są przeznaczone dla użytkowników zarejestrowanych, w tym jeden dla użytkowników branżowych.
Niewymagającym logowania jest Portal Publiczny, w którym każdy może bezpłatnie przejrzeć obwieszczenia oraz wyszukać informacje:
- o osobach i podmiotach, wobec których są lub były prowadzone postępowania restrukturyzacyjne, upadłościowe oraz postępowania w sprawach orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej;
- o osobach i podmiotach, wobec których była prowadzona egzekucja sądowa lub administracyjna i została ona umorzona z powodu jej bezskuteczności;
- o osobach, wobec których toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych lub egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów o składnikach masy upadłości;
- o doradcach restrukturyzacyjnych.
Rejestracji z kolei wymagają:
- Portal Użytkownika Zarejestrowanego – przy pomocy którego można składać wnioski i pisma procesowe w postępowaniach restrukturyzacyjnych, upadłościowych oraz postępowaniach w sprawie orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, przeglądać akta tych postępowań oraz odbierać związaną z nimi korespondencję;
- Rejestr dla Organów Administracji Publicznej – przeznaczony dla organów zobowiązanych do zamieszczania w rejestrze określonych informacji o osobach i podmiotach, wobec których są lub były prowadzone postępowania restrukturyzacyjne, upadłościowe, egzekucja sądowa lub administracyjna oraz egzekucja świadczeń alimentacyjnych lub egzekucja należności budżetu państwa;
- Portal Użytkowników Branżowych – przeznaczony wyłącznie dla syndyków, nadzorców i zarządców wykonujących czynności w postępowaniach restrukturyzacyjnych i upadłościowych.
Od 1 grudnia 2021 roku wnioski oraz pisma w postępowaniach upadłościowych wnosi się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego z wykorzystaniem istniejących tam formularzy. Pisma może składać strona lub w jej imieniu pełnomocnik (adwokat, radca prawny, doradca restrukturyzacyjny).
Wykluczenie cyfrowe – co pozostaje osobom bez dostępu do internetu?
Elektronizacja postępowań rejestrowych i gospodarczych, mimo że rewolucyjna, nie jest dla wszystkich. Federacja konsumentów stwierdziła, że około 10% dorosłych Polaków nie tylko nie ma dostępu do sieci lub nie potrafi „serfować” w internecie, ale w ogóle nie posługuje się komputerem, smartfonem lub tabletem. Stanowi to o tyle duży problem, że w ich sytuacji nie pomogą stanowiska komputerowe ustawione w urzędach czy sądach, gdyż ci ludzie po prostu nie potrafią korzystać z nowych technologii. Dodatkowo w związku z dużym skomplikowaniem systemu PRS oraz koniecznością posiadania podpisu elektronicznego lub profilu zaufanego możemy spodziewać się, iż osoby wykluczone stanowią większy odsetek od wyżej wskazanego.
Sądy gospodarcze mają wprowadzać specjalne stanowiska dla petentów, gdzie będą oni mogli złożyć wniosek online oraz delegować swoich pracowników do pomocy przy tym procesie. W przypadku spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych możliwym jest także złożenie wniosku „do protokołu” w biurze podawczym. Jest jednak raczej mało prawdopodobne, aby ktokolwiek zdecydował się dyktować kilku lub kilkunastostronicowy wniosek pracownikowi sądu, mając za sobą innych ludzi w kolejce.
Jedynym rozsądnym rozwiązaniem dla osób niepotrafiących korzystać z internetu pozostaje zatem pomoc profesjonalnych pełnomocników, którzy w ich imieniu złożą właściwe wnioski, a następnie będą nadzorować postępowanie. Należy mieć jednak na uwadze, iż usługi prawników nie należą do najtańszych, co także może stanowić barierę dla niektórych osób.
