Restrukturyzacja jest narzędziem, które może uratować niejedną firmę przed bankructwem. Postępowanie tego rodzaju ma bardzo istotny wpływ nie tylko na prowadzenie działalności gospodarczej, ale przede wszystkim na czynności egzekucyjne, które zostały już podjęte względem dłużnika lub są planowane. W artykule przeanalizujemy, jaki związek ze sobą ma restrukturyzacja a postępowania egzekucyjne.
Czym jest restrukturyzacja?
Postępowanie restrukturyzacyjne jest szczególnym rodzajem postępowania sądowego, które ma na celu wsparcie przedsiębiorcy posiadającego rozliczne zobowiązania finansowe. Jeśli dłużnik nie jest w stanie spłacać swoich wierzycieli, a nie chce ogłosić upadłości swojej działalności, to tak naprawdę restrukturyzacja jest jedyną drogą pozwalająca zachować ciągłość działalności gospodarczej.
W ramach przeprowadzonej restrukturyzacji dłużnik może zyskać nie tylko umorzenie części swoich zobowiązań, ale także zaprzestanie naliczania odsetek od głównego zadłużenia. Co więcej, to sąd ustala harmonogram spłaty istniejących zobowiązań, który będzie wiążący zarówno dla dłużnika, jak i jego wierzycieli. Restrukturyzacja służy więc przede wszystkim uporządkowaniu zobowiązań przedsiębiorcy, nie powoduje ich całkowitego wymazania, tak jak ma to miejsce w przypadku ogłoszenia upadłości.
Restrukturyzacja a komornik
Postępowanie restrukturyzacyjne pojawia się bardzo często, gdy przedsiębiorca nie jest już w stanie regulować swoich zobowiązań i popada w zwłokę w płatnościach względem wierzycieli. W praktyce część z nich decyduje się wówczas na skierowanie sprawy na drogę sądową lub bezpośrednio do komornika, co powoduje zajęcie mienia przedsiębiorcy i często blokadę danej działalności. Czynności egzekucyjne stanowią poważną przeszkodę dla przedsiębiorcy i mogą przybliżyć go do ogłoszenia upadłości – blokada rachunków bankowych lub sprzętu niezbędnego dla danej działalności powoduje brak możliwości osiągania zysków, które mogłyby zostać przeznaczone na spłatę choćby części zadłużenia.
Ustawodawca ma świadomość, że postępowania egzekucyjne prowadzone lub planowane w toku już istniejącej restrukturyzacji mogłyby skutecznie zniweczyć jej cel, w związku z czym wprowadził przepisy odnoszące się do tej materii. Pamiętajmy, że postępowanie restrukturyzacyjne przy sprzyjających okolicznościach potrwa co najmniej kilka miesięcy, w najgorszym razie nawet kilka lat. Jeśli przez ten czas komornik zająłby cały majątek dłużnika, to restrukturyzacja i tak nie miałaby większego sensu, bo ostatecznie przedsiębiorstwo musiałoby zostać zamknięte.
Zgodnie z treścią art. 278 ustawy prawo restrukturyzacyjne postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed dniem otwarcia postępowania układowego, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania. Na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego sędzia-komisarz postanowieniem stwierdza zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Postanowienie to doręcza się również organowi egzekucyjnemu. Sumy uzyskane w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym, a jeszcze niewydane, przelewa się do masy układowej niezwłocznie po wydaniu postanowienia o otwarciu postępowania układowego.
Obowiązujące przepisy wyraźnie wskazują, że zakazane jest wszczynanie nowych postępowań egzekucyjnych przeciwko dłużnikowi, jeśli toczy się w jego sprawie postępowanie restrukturyzacyjne. Postępowania komornicze, które miały miejsce tuż przed wszczęciem restrukturyzacji ulegają zaś zawieszeniu z mocy samego prawa – komornik nie może wówczas dokonywać żadnych zajęć majątku przedsiębiorcy. Pamiętajmy, że w trakcie trwania postępowania restrukturyzacyjnego dłużnikowi nie wolno spłacać swoich zobowiązań, nawet jeśli byłoby go na to stać. Taka sytuacja trwa aż do czasu prawomocnego umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego lub jego zakończenia w innej formie.
Przykład 1.
Pan Jan jest przedsiębiorcą, wobec którego wszczęto komornicze postępowanie egzekucyjne 21 marca 2022 roku. Komornik dokonał zajęcia części sprzętu mężczyzny i jego kont firmowych, co znacznie utrudnia prowadzenie działalności gospodarczej. W związku z powyższym oraz planami komornika co do dokonywania dalszych zajęć majątku dłużnika 22 marca 2022 roku pan Jan złożył wniosek o wszczęcie w jego sprawie postępowania restrukturyzacyjnego – wszelkie formalności zostały załatwione jeszcze tego samego dnia i zgłoszenie trafiło do właściwego sądu poprzez system informatyczny. Od 22 marca 2022 roku toczące się postępowanie egzekucyjne ulegnie zawieszeniu – komornik nie będzie mógł dokonywać dalszych zajęć majątku pana Jana, zakazane będzie również wszczynanie nowych postępowań egzekucyjnych przez innych wierzycieli.
Zgodnie z treścią art. 312 Prawa restrukturyzacyjnego postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej wszczęte przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania. Na wniosek dłużnika lub zarządcy sędzia-komisarz postanowieniem stwierdza zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Postanowienie doręcza się również organowi egzekucyjnemu.
Sędzia-komisarz na wniosek dłużnika lub zarządcy może uchylić zajęcie dokonane przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego w postępowaniu egzekucyjnym bądź zabezpieczającym skierowanym do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej, jeżeli jest to konieczne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa. Sumy uzyskane w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym, a jeszcze niewydane, przelewa się do masy sanacyjnej niezwłocznie po wydaniu postanowienia o otwarciu postępowania sanacyjnego.
Skierowanie egzekucji do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na tym majątku jest niedopuszczalne po dniu otwarcia postępowania sanacyjnego.
Pamiętajmy, że powyższa regulacja nie znajdzie zastosowania do egzekucji świadczeń alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę. W praktyce oznacza to, że taka egzekucja może być prowadzona.
W odniesieniu do roszczeń, co do których jest niedopuszczalne wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia, z dniem otwarcia postępowania sanacyjnego bieg przedawnienia roszczenia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu przez czas trwania postępowania sanacyjnego.
Restrukturyzacja a postępowania egzekucyjne
W przypadku gdy restrukturyzacja zakończy się umorzeniem postępowania przez sąd, zawieszone postępowania egzekucyjne mogą być ponownie wszczęte. Wierzyciele mogą jednocześnie zakładać nowe sprawy komornicze przeciwko dłużnikowi. Warto w tym miejscu dodać, że nieudana restrukturyzacja stanowi spore ułatwienie dla wierzycieli przedsiębiorcy – nie muszą oni bowiem zakładać odrębnego postępowania sądowego celem uzyskania tytułu egzekucyjnego potrzebnego do wszczęcia nowego postępowania egzekucyjnego przed komornikiem. W tym zakresie wystarczający będzie wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności.
Co jednak, jeśli restrukturyzacja zakończy się zatwierdzeniem układu przez sąd, tj. uznaniem żądań dłużnika za zasadne? Po prawomocnym zatwierdzeniu układu wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi oraz temu, kto udzielił zabezpieczenia wykonania układu, jeżeli został w sądzie złożony dokument stwierdzający udzielenie zabezpieczenia, a także przeciwko zobowiązanemu do dopłaty, jeżeli układ przewiduje dopłaty między wierzycielami. Co do zasady czynności egzekucyjne po zakończeniu restrukturyzacji korzystnej dla dłużnika nie powinny być prowadzone – taka osoba będzie bowiem spłacała swoje zobowiązania zgodnie z zasadami przyjętymi w układzie.
Podsumowując, postępowania egzekucyjne wszczęte przed restrukturyzacją zostają zawieszone z mocy samego prawa na czas trwania danej sprawy przed sądem. Jednocześnie zakazane jest wszczynanie nowych spraw komorniczych w tym okresie. Po zakończeniu restrukturyzacji postępowania egzekucyjne mogą być podejmowane na nowo, jednak jeśli doszło do zawarcia układu z wierzycielami, to w rzeczywistości działania komornika nie są już tak naprawdę potrzebne.
