Rezygnacja ze statusu podatnika zwolnionego z datą wsteczną - czy to możliwe?

Możliwość korzystania ze zwolnienia od podatku VAT jest uprawnieniem podatnika, a nie jego obowiązkiem. W związku z tym nie ma przeszkód, aby podatnik z takiego zwolnienia zrezygnował i zmienił swój status na czynnego podatnika podatku VAT. W treści niniejszego artykułu zastanowimy się jednak, czy możliwa jest rezygnacja ze statusu podatnika zwolnionego z datą wsteczną.

Podatnik zwolniony podmiotowo z VAT a rezygnacja ze statusu podatnika zwolnionego z datą wsteczną

W toku dalszej analizy będziemy odnosić się do zagadnienia rezygnacji ze zwolnienia podmiotowego. Warto zatem w paru zdaniach przypomnieć jego zasady. W myśl art. 113 ust. 1 ustawy VAT zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł łącznie. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Zgodnie zaś z art. 113 ust. 9 ustawy zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatnika rozpoczynającego w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty 200 000 zł.

W celu skorzystania z tego zwolnienia podatnik nie musi składać żadnego zawiadomienia czy też oświadczenia do urzędu skarbowego, ani dokonywać zgłoszenia rejestracyjnego w tym zakresie. Jak bowiem wynika z treści art. 96 ust. 1 ustawy VAT, podatnicy są obowiązani przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne, z zastrzeżeniem ust. 3.

Art. 96 ust. 3 ustawy podaje natomiast, że podatnicy, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, lub wykonujący wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 albo przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, mogą złożyć zgłoszenie rejestracyjne.

Jak wynika z art. 96 ust. 4 ustawy VAT, naczelnik urzędu skarbowego po weryfikacji danych podanych w zgłoszeniu rejestracyjnym rejestruje podatnika jako „podatnika VAT czynnego”, a w przypadku podatników, o których mowa w ust. 3 – jako „podatnika VAT zwolnionego”, i na wniosek podatnika potwierdza to zarejestrowanie.

W świetle powyższych rozważań podatnik, który zdecydował się na zwolnienie od podatku, może dobrowolnie złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT-R. W takim przypadku naczelnik urzędu skarbowego rejestruje go jako podatnika VAT zwolnionego.

Rezygnacja ze zwolnienia podmiotowego

Skoro opisane zwolnienie jest dobrowolne, oznacza to, iż nic nie stoi na przeszkodzie, aby podatnik mógł z niego w dowolnej chwili zrezygnować i zmienić swój status na czynnego podatnika podatku VAT. Kiedy takie działanie może okazać się opłacalne? Przykładowo w przypadku dokonywania zakupów środków trwałych o wysokiej wartości. Podatnik zwolniony, w przeciwieństwie do podatnika czynnego, nie ma w takiej sytuacji prawa do odliczenia podatku naliczonego w związku z takim nabyciem. Dlatego też wybór działalności opodatkowanej może w takich okolicznościach okazać się dużo bardziej opłacalny.

Przepisy ustawy VAT zawierają oczywiście przepisy regulujące kwestie rezygnacji ze zwolnienia od podatku. W pierwszej kolejności wskażmy, że zgodnie z art. 113 ust. 4 ustawy VAT podatnicy zwolnieni z VAT mogą zrezygnować ze zwolnienia, pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym zamiarze naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia, a w przypadku podatników rozpoczynających w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych, którzy chcą zrezygnować ze zwolnienia od pierwszej wykonanej czynności – przed dniem wykonania tej czynności.

Analogiczne rozwiązanie zostało przewidziane w art. 96 ust. 5 ustawy VAT, w którym czytamy, że jeżeli podmioty rozpoczną dokonywanie sprzedaży opodatkowanej, utracą zwolnienie od podatku lub zrezygnują z tego zwolnienia, obowiązane są do złożenia zgłoszenia rejestracyjnego, o którym mowa w ust. 1, a w przypadku podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT zwolnieni – do aktualizacji tego zgłoszenia, w terminach:

• przed początkiem miesiąca, w którym podatnik rezygnuje ze zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 3 oraz art. 113 ust. 1 i 9, w przypadku rezygnacji z tego zwolnienia;
• przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej, w przypadku rezygnacji ze zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 9, od pierwszej wykonanej czynności.

Podsumowując powyższe przepisy zauważmy zatem, że obowiązek zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R obejmuje czynnych podatników VAT. W konsekwencji podatnicy zwolnieni z VAT chcący zrezygnować z tej formy i przejść na zasady opodatkowane obowiązani są do złożenia tego zgłoszenia (lub aktualizacji) w ściśle określonych terminach. Z uwagi na powyższe brzmienie ustawy nie jest możliwa sytuacja rezygnacji ze zwolnienia z datą wsteczną.

Przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą od 2017 roku. Od początku korzystał ze zwolnienia od podatku VAT określonego w art. 113 ust. 1 ustawy VAT. W styczniu 2019 roku zakupił maszynę o dużej wartości. W maju tego samego roku stwierdził, że chciałby odliczyć podatek VAT od zakupu tej maszyny. W związku z tym złożył zgłoszenie VAT-R, w którym wskazał, iż rezygnuje ze zwolnienia od początku 2020 roku. Działanie podatnika jest nieprawidłowe.

Przykład 2.

Przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą od 2017 roku. Od początku korzystał ze zwolnienia od podatku VAT określonego w art. 113 ust. 1 ustawy VAT. Z uwagi na planowany zakup maszyny o dużej wartości podatnik zdecydował się zrezygnować ze zwolnienia i wybrać status czynnego podatnika VAT. W maju 2019 roku złożył do urzędu skarbowego VAT-R, wskazując, że rezygnuje ze zwolnienia i od czerwca 2020 roku będzie wykonywał czynności opodatkowane podatkiem VAT. Działanie podatnika jest prawidłowe.

W odpowiedzi należy podkreślić, że są to dwie różne sytuacje, których nie należy ze sobą utożsamiać. Czym innym jest bowiem zmiana statusu podatkowego z podatnika zwolnionego z VAT na podatnika VAT czynnego, a czym innym prowadzenie od początku działalności opodatkowanej, gdzie jedynym uchybieniem podatnika jest niedokonanie zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R. Zauważmy, że definicja podatnika nie uzależnia bycia podatnikiem VAT czynnym od przesłanek formalnych, jaką jest zarejestrowanie się do celów podatku VAT, lecz od przesłanek materialnych, tj. wykonywania czynności opodatkowanych w celach zarobkowych oraz w sposób ciągły.

W rezultacie niezasadne jest odnoszenie się do sytuacji podatników działających w charakterze podatników VAT czynnych, a jedynie niedokonujących formalnej rejestracji dla VAT w urzędzie skarbowym.

Przechodząc do podsumowania tematu należy przede wszystkim wskazać, że rezygnacja ze statusu podatnika zwolnionego z VAT z datą wsteczną nie jest możliwa. Wynika to wprost z brzmienia przepisów ustawy, które w bardzo dokładny sposób określają, kiedy podatnik powinien dokonać rezygnacji oraz zgłoszenia statusu podatnika VAT czynnego. Na zakończenie dodajmy, że przedstawione reguły odnoszą się zarówno do podatników zwolnionych podmiotowo (art. 113 ustawy), jak również podatników zwolnionych przedmiotowo (art. 43 ustawy).