Niejednokrotnie zdarza się, że osoba fizyczna prowadząca własną działalność gospodarczą wykorzystuje w niej prywatny majątek. Kiedy spełnia on definicję środka trwałego, podatnik może wprowadzić go do ewidencji środków trwałych i poddać amortyzacji. A co w przypadku, gdy dany przedmiot jest majątkiem wspólnym małżonków? Sprawdź, jak rozliczyć środki trwałe stanowiące współwłasność małżeńską!
Wspólność majątkowa - kiedy powstaje?
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym wspólność majątkowa małżonków powstaje z mocy ustawy, z chwilą zawarcia małżeństwa i obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Ponadto w art. 33 ustawy wymienione zostały przedmioty, które zaliczane są do osobistego majątku każdego małżonków, w związku z czym nie stanowią wspólności majątkowej.
Zgodnie z art. 33 do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Środki trwałe stanowiące współwłasność w działalności gospodarczej
Jak wynika z art. 22a ust. 1 ustawy o PIT amortyzacji podlegają te składniki majątku, które stanowią własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
- budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
- maszyny, urządzenia i środki transportu,
- inne przedmioty
- o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.
Jak wynika z powyższego, aby składnik majątku mógł zostać zaliczony do środków trwałych, musi on stanowić własność lub współwłasność podatnika.
Środki trwałe stanowiące współwłasność małżeńską - jak dokonać wyceny?
Kwestie wyceny środków trwałych stanowiących współwłasność podatnika zostały uregulowane w art. 22g ust. 11 ustawy o podatku dochodowym:
W razie gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, wartość początkową tego składnika ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku; zasada ta nie ma zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie.
Gdy tylko jeden z małżonków wprowadził dany przedmiot do ewidencji środków trwałych i łączy go z małżonkiem wspólność majątkowa, wówczas może dokonywać odpisów amortyzacyjnych od jego pełnej wartości początkowej. W tej sytuacji nie ma sensu sporządzanie umowy użyczenia majątku, który tak czy inaczej jest majątkiem wspólnym.
Natomiast gdy oboje prowadzą oddzielne działalności gospodarcze i wykorzystują dany składnik majątku w swoich działalnościach, wówczas wartość początkowa ustalana jest proporcjonalnie do posiadanych udziałów. Od tak ustalonej wartości początkowej ustalane są odpisy amortyzacyjne.
Przykład 1.
Pani Dorota zakupiła przed ślubem samochód. Po wstąpieniu w związek małżeński jej mąż, pan Marcin założył działalność gospodarczą i chciał ująć samochód w ewidencji środków trwałych. Niestety nie będzie to możliwe, gdyż warunkiem uznania pojazdu za środek trwały, jest bycie jego właścicielem lub współwłaścicielem. Stąd też jeśli małżonkowie nie dokonają rozszerzenia wspólności majątkowej o nabyty przed ślubem przez panią Dorotę pojazd, to nie będzie możliwe wprowadzenie go do środków trwałych.
Przykład 2.
Pani Ania i pan Krzysztof są małżeństwem i posiadają wspólność majątkową. Zakupili samochód, który został zarejestrowany na pana Krzysztofa. Jednak pojazd ten będzie wykorzystywany w jednoosobowej działalności prowadzonej przez panią Anię. Jaką wartość pojazdu należy wskazać, wprowadzając go do środków trwałych firmy?
Ze względu na fakt, że pomiędzy panią Anią i panem Krzysztofem występuje wspólność majątkowa, pojazd można wprowadzić do ewidencji w pełnej kwocie zakupu i dokonywać odpisów amortyzacyjnych od jego pełnej wartości.
Jak ustalić wartość początkową środków trwałych wykorzystywanych przez małżonków jednocześnie?
W sytuacji, gdy środek trwały stanowiący współwłasność małżeńską wykorzystywany jest przez oboje małżonków jednocześnie, to każdy z nich dokonuje odpisów amortyzacyjnych od połowy wartości początkowej środka trwałego.
Przykład 3.
Małżonkowie dokonali zakupu samochodu, który stanowi współwłasność małżeńską. Jego wartość to 50 tys. zł. Każde z małżonków prowadzi oddzielną działalność gospodarczą i samochód ten będzie wykorzystywany zarówno w działalności prowadzonej przez żonę, jak i przez męża. Jaką wartość początkową pojazdu małżonkowie powinni ustalić, wprowadzając go do środków trwałych swoich firm?
Otóż ze względu na fakt, że samochód będzie wykorzystywany w obu działalnościach jednocześnie, każde z małżonków ujmuje połowę wartości początkowej pojazdu. Oznacza to, że wartość początkowa samochodu będzie wynosić 25 tys. zł zarówno w działalności żony, jak i w działalności męża.
