0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Wycena nieruchomości przy sprzedaży a kwestionowanie jej wysokości przez organ podatkowy

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Zarówno ze sprzedażą, jak i zakupem nieruchomości wiążą się określone konsekwencje podatkowe. Podatnik kupujący mieszkanie zobowiązany jest do wskazania wartości nieruchomości również dla potrzeb podatku od czynności cywilnoprawnych. Zdarza się, że cena nieruchomości podana w akcie notarialnym nie odpowiada jej wartości rynkowej. Dlaczego? Przyczyn może być wiele. Najczęściej różnica wynika ze stanu i stopnia zużycia nieruchomości w chwili zakupu i konieczności poczynienia pewnych nakładów. W przypadku zaniżenia wartości nieruchomości organ podatkowy weryfikując złożoną deklarację może wszcząć postępowanie podatkowe i ustalić nowy wymiar podatku, zgodny z własną wyceną i wartością rynkową nieruchomości. Co zrobić, żeby organ nie nabrał podejrzeń względem podatnika, a podatnik nie uiścił podatku w zawyżonej wysokości? Jakie skutki niesie niewłaściwie przeprowadzona wycena nieruchomości przy sprzedaży? Odpowiedź znajduje się poniżej.

Sprzedaż nieruchomości - forma prawna

Zgodnie z art. 158 Kodeksu cywilnego sprzedaż nieruchomości dla swej ważności wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Niezachowanie tej formy sprawia, że umowa sprzedaży nieruchomości jest nieważna. Dlatego też w przypadku sprzedaży nieruchomości konieczne jest umówienie spotkania u notariusza i niestety, poniesienie związanych z tym kosztów.

Stanowisko to potwierdza wiele orzeczeń, m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 3 czerwca 2015 roku, V CSK 559/14: „Stosownie do art. 158 zd. 1 kc, umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. W razie, gdy wymaganie to nie zostanie dochowane, umowa taka jest nieważna, co wynika z art. 73 § 2 zd. 1 kc”.

Ponadto Sąd Najwyższy w wyroku z 25 listopada 2011 roku, II CSK 77/11, stwierdził, że: „Przewidziane w art. 158 kc wymaganie zachowania formy aktu notarialnego dotyczy wszelkich umów zobowiązujących do przeniesienia własności nieruchomości, zarówno nazwanych, jak i nienazwanych”.

Nie ma zatem znaczenia, jak umowa przenosząca własność nieruchomości będzie nazwana. Liczy się sam fakt zawarcia w niej zobowiązania do przeniesienia własności.

Umowę sprzedaży przygotowuje co prawda notariusz, jednak warto wiedzieć, jakie dane powinna zawierać. W umowie sprzedaży nieruchomości powinno znaleźć się:

  1. dokładne określenie stron umowy sprzedaży;
  2. dokładne określenie przedmiotu umowy, m.in.: adres, powierzchnia, numer księgi wieczystej oraz dane z ewidencji gruntów, budynków lub lokali;
  3. cena sprzedaży;
  4. termin wydania przedmiotu umowy oraz termin i forma płatności;
  5. określenie, jakie koszty ponosi kupujący, a jakie sprzedający.

Elementy wskazane w pkt 1-3 są niezbędnymi składnikami umowy sprzedaży nieruchomości. Brak któregokolwiek z nich będzie skutkował jej nieważnością.

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi temu podlegają umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych.

Obowiązek podatkowy w powyższym zakresie powstaje z chwilą dokonania czynności podlegającej opodatkowaniu i ciąży w tym przypadku na kupującym – nowym nabywcy. Stawka tego podatku wynosi 2% i jest liczona od wartości nieruchomości wskazanej w umowie.

Płatnikiem tego podatku jest notariusz, który pobiera 2% od ustalonej w akcie ceny zakupu, nie ma więc możliwości uniknięcia jego zapłaty. W związku z tym podatnik nie ma obowiązku uiszczania na rzecz organu podatkowego opłaty oraz składania deklaracji PCC-3. Notariusz sam zadeklaruje przed urzędem skarbowym, ile podatku pobrał i z jakiego tytułu.

Zakwestionowana przez organ podatkowy wycena nieruchomości przy sprzedaży - co zrobić?

Zgodnie z art. 6 ust. 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych: „Jeżeli podatnik nie określił wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej lub wartość określona przez niego nie odpowiada, według oceny organu podatkowego, wartości rynkowej, organ ten wezwie podatnika do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania, podając jednocześnie wartość według własnej wstępnej oceny”.

Organ podatkowy wskazuje w takim wezwaniu własną wycenę nieruchomości, której sprzedaż objęta była aktem notarialnym: opiera się ona na wartości rynkowej i porównaniu średnich cen podobnych nieruchomości w danej lokalizacji.

Należy podkreślić, że organ podatkowy „obowiązany jest również, z uwagi na zasady ogólne postępowania, uzasadnić własną wstępną wycenę oraz swoje stanowisko, zgodnie z którym wycena podana przez podatnika nie odpowiada rzeczywistej wartości rynkowej” (wyrok WSA w Krakowie z 20 kwietnia 2018 roku, I SA/Kr 31/18). Brak uzasadnienia własnej wyceny nieruchomości organu uniemożliwia stronie takiego postępowania rzeczowe odniesienie się do stanowiska organu podatkowego.

Zauważyć należy, że czynnikami modyfikującymi cenę rynkową służącą do określenia wartości rynkowej zbywanej rzeczy są czynniki przynależące do stanu faktycznego, a nie do stanu prawnego zbywanej rzeczy.

Przy ustalaniu wartości nieruchomości należy uwzględniać stan techniczny, wyposażenie, standard oraz inne parametry mające wpływ na wartość rynkową. Nie wolno przy tym pominąć stanu i stopnia zużycia rzeczy i poprzestać wyłącznie na cenach przeciętnych.
Uzasadniając wartość rynkową nieruchomości należy uwzględniać stan techniczny, wyposażenie, standard, inne parametry mające wpływ na wartość rynkową oraz stopień zużycia rzeczy. W uzasadnieniu wyroku WSA w Lublinie z 14 stycznia 2009 roku, I SA/Lu 399/08, sąd w szczególny sposób podkreślił znaczenie zasad i trybu określania wartości rynkowej nieruchomości. W tym też kontekście argumentował, że: „[...] ponieważ określenie wartości rynkowej nieruchomości wywołuje istotne skutki prawne, toteż winno być dokonane rzetelnie i z należytą starannością, w sposób wskazujący na uwzględnienie wszystkich przewidzianych w art. 6 ust. 2 ustawy podatkowej, elementów składających się na «wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnej». Obok cen stosowanych w danej miejscowości na wartość tę składa się jej stan – zarówno stan prawny, jak i stan faktyczny".

Odpowiadając zatem na wezwanie organu, podatnik powinien przedłożyć stosowne dokumenty, z których wynika, że wartość wskazana w akcie notarialnym odpowiada wartości rynkowej nieruchomości z uwagi na stan i stopień zużycia nieruchomości. Kluczowe w tym przypadku mogą okazać się sporządzona i dołączona do odpowiedzi na wezwanie dokumentacja fotograficzna nieruchomości oraz przedłożenie ewentualnie posiadanych faktur VAT czy rachunków, z których wynika, jakie nakłady zostały poniesione na rzecz nieruchomości.

Na podstawie przedłożonej dokumentacji fotograficznej podatnik może wykazać, że ze względu na stan i stopień zużycia nieruchomości w chwili zakupu, konieczne jest/było poniesienie przez niego znacznych nakładów finansowych w celu doprowadzenia jej do stanu używalności. Znaczenie może tu mieć wygląd zewnętrzny nieruchomości, stan wewnętrzny, ochrona termoizolacyjna, przestarzały system grzewczy. Czynniki te mają duży wpływ na cenę nieruchomości, bowiem to nabywca będzie musiał ponieść pewne koszty finansowe.

Przykład 1.

Pan Jan nabył na podstawie aktu notarialnego od Pana Grzegorza nieruchomość budynkową położoną w Warszawie za kwotę 500 000 zł. Organ podatkowy zakwestionował wartość nieruchomości wskazaną w akcie notarialnym, bowiem według jego wstępnej oceny, wycena nieruchomości przy sprzedaży powinna wynosić 700 000 zł. Organ podatkowy wezwał Pana Jana do podwyższenia wartości nieruchomości wskazanej w akcie notarialnym. Pan Jan w odpowiedzi na wezwanie wskazał, że podtrzymuje dotychczasową wartość nieruchomości z uwagi na fakt, że stan i stopień jej zużycia w chwili zakupu powodował konieczność poniesienia znacznych nakładów finansowych na remont. Na dowód przedstawił dokumentację fotograficzną z chwili zakupu oraz faktury VAT, z których wynikało, że nabywca gruntownie wyremontował nieruchomość.

Organ w przedstawionej w powyższym przykładzie sytuacji ma dwie możliwości:

  1. Zgodzi się ze zdaniem podatnika i postępowanie podatkowe zakończy się.
  2. Nie zgodzi się ze stanowiskiem podatnika i na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych dokona jej określenia z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez podatnika wyceny rzeczoznawcy.

Jeżeli organ podatkowy powoła biegłego, a wartość określona z uwzględnieniem jego opinii różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez podatnika, koszty opinii ponosi podatnik.
W związku z tym organ podatkowy powołując biegłego może obciążyć podatnika kosztami sporządzonej opinii w sytuacji, gdy wartość nieruchomości określona przez podatnika różni się o 33% od wartości wskazanej przez biegłego.

Należy podkreślić, że w przypadku wezwania organu podatkowego do wskazania nowej, wyższej wartości nieruchomości niż deklarowana, warto dobrowolnie podwyższyć wartość nieruchomości o kilka, kilkanaście procent. Wówczas organ podatkowy być może uzna nową wartość i dokona „domiaru” podatku, kończąc w ten sposób postępowanie. Może się to okazać mniej kosztowne niż ewentualna opinia biegłego.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów