W kwestii transakcji zawieranych z zagranicznymi kontrahentami zawsze powstają wątpliwości co do poprawnego rozliczenia podatku. Nie inaczej jest w przypadku umowy najmu samochodu, gdy najemcą jest podmiot z zagranicy. Wynajem samochodu dla zagranicznego kontrahenta będzie przedmiotem niniejszej analizy. Odniesiemy się zarówno do kwestii podatku VAT, jak i PIT.
Wynajem samochodu na gruncie VAT
Najem jest czynnością prawną, która na gruncie podatku VAT jest kwalifikowana jako odpłatne świadczenie usług. Z uwagi na zasadę terytorialności podatku VAT konieczne jest ustalenie miejsca świadczenia takiej transakcji, co w dalszej kolejności przekłada się na kraj opodatkowania.
W sytuacji, gdy kontrahent zagraniczny jest podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą, miejsce świadczenia należy w pierwszej kolejności określać na podstawie o art. 28b ustawy o VAT. Przepis ten podaje, że
„Miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2-4 oraz art. 28e, art. 28f ust. 1 i 1a, art. 28g ust. 1, art. 28i, art. 28j ust. 1 i 2 oraz art. 28n”.
Od powyższej reguły obowiązuje jednak wyjątek przewidziany w art. 28j ust. 1 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem miejscem świadczenia usług krótkoterminowego wynajmu środków transportu jest miejsce, w którym te środki transportu są faktycznie oddawane do dyspozycji usługobiorcy. Przez krótkoterminowy wynajem środków transportu rozumie się ciągłe posiadanie środka transportu lub korzystanie z niego przez okres nieprzekraczający 30 dni, a w przypadku jednostek pływających – przez okres nieprzekraczający 90 dni.
W świetle powyższych norm miejsce opodatkowania usługi wynajmu świadczonej na rzecz zagranicznego podatnika uzależnione jest od czasu trwania najmu.
Przykład 1.
Polski przedsiębiorca wynajął kontrahentowi z Niemiec samochód na 20 dni. Jest to najem krótkoterminowy (poniżej 30 dni), w związku z czym usługa jest opodatkowana w tym kraju, w którym samochód został oddany do dyspozycji. Z uwagi na fakt, że miało to miejsce w Polsce, mamy do czynienia z odpłatnym świadczeniem usług na terytorium kraju. Polski podatnik powinien zapłacić podatek VAT od tej transakcji zgodnie z polską stawką VAT wynoszącą 23%.
Przykład 2.
Polski przedsiębiorca wynajął kontrahentowi z Niemiec samochód na sześć miesięcy. W tej sytuacji występuje najem długoterminowy, dlatego też usługa jest opodatkowana w kraju usługobiorcy, a więc w Niemczech. Transakcja ta nie podlega opodatkowaniu w Polsce.
Dodatkowo wskażmy, że świadczenie usług długoterminowego wynajmu, do których zastosowanie ma art. 28b ustawy o VAT, powoduje, że polski podatnik ma obowiązek zarejestrowania się dla celów VAT UE oraz posługiwania się na fakturze NIP-em z przedrostkiem PL. Ponadto konieczne jest składanie informacji podsumowujących z tego tytułu do 25 dnia miesiąca następującego po dacie powstania obowiązku podatkowego.
Wynajem samochodu na gruncie PIT
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie przewiduje rozróżnienia na najem krótkoterminowy i długoterminowy. Niezależnie od długości trwania umowy skutki podatkowe są tutaj takie same.
Jak wskazuje art. 14 ust. 2 pkt 11 ustawy o PIT, za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze, a także ze składników majątku związanych z działalnością gospodarczą.
Kwestią, którą koniecznie trzeba ustalić w zakresie podatku dochodowego, jest moment powstania przychodu. W tym celu sięgnąć należy do treści art. 14 ust. 1c ustawy PIT, gdzie możemy przeczytać, że za datę powstania przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się, z zastrzeżeniem ust. 1e, 1h–1j i 1n–1p, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności.
W rezultacie to zdarzenie, które wystąpi jako pierwsze, wyznacza moment powstania przychodu.
Przykład 3.
Polski przedsiębiorca wynajął samochód kontrahentowi z Niemiec na okres 30 dni. Umowa została podpisana 3 grudnia. Faktura została wystawiona 5 grudnia. Kontrahent odebrał samochód 7 grudnia i zwrócił 7 stycznia. W dniu zwrotu pojazdu uregulował należność. W tych okolicznościach przychód powstaje w dniu wystawienia faktury (zauważmy, że art. 14 ust. 1c nie odnosi się do dnia zawarcia umowy).
Zwróćmy jeszcze uwagę na treść art. 14 ust. 1e ww. ustawy, który wprowadza wyjątek od powyższej zasady podstawowej. Przepis ten podaje, że
„jeżeli strony ustalą, że usługa jest rozliczana w okresach rozliczeniowych, za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku”.
Przykład 4.
Polski przedsiębiorca wynajął samochód kontrahentowi z Niemiec na okres 6 miesięcy. Umowa została podpisana 3 stycznia. Faktura została wystawiona 5 stycznia. Kontrahent odebrał samochód 7 stycznia. Strony w zawartej umowie ustaliły miesięczne okresy rozliczeniowe z terminem płatności miesięcznego czynszu za wynajem w ostatnim dniu danego miesiąca. W tych okolicznościach podatnik rozpozna przychód ostatniego dnia każdego miesiąca (ostatni dzień okresu rozliczeniowego).
Wynajem samochodu dla zagranicznego kontrahenta a podatek u źródła
Przepisy polskie należy stosować z uwzględnieniem ratyfikowanych umów międzynarodowych w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Treść tychże umów w większości przypadków jest analogiczna i, co ciekawe, wynagrodzenie otrzymane za wynajem samochodu jest uznawane za należności licencyjne. Umowy wyjaśniają, że należności licencyjne obejmują m.in. należności za użytkowanie lub prawo do użytkowania urządzenia przemysłowego (np. art. 12 ust. 3 polsko-niemieckiej umowy). Za urządzenie przemysłowe uznawany jest również samochód (tak zadecydował np. NSA w wyroku z 12 października 2016 r., II FSK 2416/14).
Co ciekawe, należności licencyjne mogą być opodatkowane w tym państwie, w którym powstają. Jak możemy przeczytać w art. 12 ust. 1 i 2 polsko-niemieckiej UPO:
„1. Należności licencyjne, powstające w Umawiającym się Państwie i wypłacane osobie mającej miejsce zamieszkania lub siedzibę w drugim Umawiającym się Państwie, mogą być opodatkowane w tym drugim Państwie.
2. Jednakże należności licencyjne, o których mowa w ustępie 1 niniejszego artykułu, mogą być także opodatkowane w Umawiającym się Państwie, w którym powstają, i zgodnie z jego ustawodawstwem, ale jeżeli osoba uprawniona do należności licencyjnych ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w drugim Umawiającym się Państwie, to podatek w ten sposób ustalony nie może przekroczyć 5% kwoty brutto należności licencyjnych”.
W konsekwencji wynagrodzenie wypłacane polskiemu podatnikowi przez kontrahenta z zagranicy może być pomniejszone o pobrany przez tego kontrahenta podatek u źródła. Zaznaczmy, że identyczne rozwiązanie obowiązuje również na gruncie prawa polskiego (art. 29 ustawy PIT).
Umowy międzynarodowe w zakresie unikania podwójnego opodatkowania należności licencyjnych przewidują metodę proporcjonalnego odliczenia. To oznacza, że jeżeli części dochodu, które mogą być opodatkowane w państwie źródła, są także opodatkowane w kraju rezydencji (Polska), to podatnik może odliczyć od podatku krajowego kwotę równą podatkowi zapłaconemu w państwie źródła.
Przykład 5.
Polski podatnik wynajął kontrahentowi z Niemiec samochód. Kwota wynagrodzenia została ustalona na poziomie 5000 zł. Zagraniczny podatnik uznał, że wypłacone z tytułu najmu wynagrodzenie należy potraktować jako należność licencyjną. W konsekwencji wypłacił polskiemu podatnikowi wynagrodzenie pomniejszone o pobrany podatek u źródła wynoszący 5%, tj. 250 zł. Polski podatnik otrzymał zatem wynagrodzenie w wysokości 4750 zł. Jednakże może on od polskiego podatku odliczyć podatek pobrany przez niemieckiego kontrahenta.
