Harmonizacja przepisów unijnych przyczynia się do rozwoju handlu międzynarodowego. Często jednak problematyczne staje się określenie miejsca opodatkowania w przypadku przedsiębiorcy z Unii Europejskiej, szczególnie, gdy nie jest on zarejestrowany dla potrzeb podatku VAT, a jedynie dostarczył oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej. Unijne prawo przewiduje szereg dowodów umożliwiających weryfikację zagranicznych podmiotów. Poniżej przedstawiono wskazówki pomocne przy ustaleniu miejsca opodatkowania.
1. Ustalenie miejsca opodatkowania usług
Podstawową kwestią, którą należy ustalić podczas wyznaczenia miejsca opodatkowania usług, jest określenie nabywcy usługi. Należy stwierdzić, czy jest to podatnik, czy też niepodatnik. Jest to ważne, ponieważ w zależności od podmiotu stosuje się inne przepisy podatkowe.
Ustalenie miejsca opodatkowania dla podatnika
Najczęściej miejscem opodatkowania usługi jest miejsce, w którym posiada siedzibę podatnik będący usługobiorcą (mówi o tym art. 28b ustawy o VAT). Wyjątkiem są niektóre rodzaje usług wymienione w odrębnych przepisach. Należą do nich m.in. usługi związane z nieruchomościami, transportem, cateringiem, turystyką.
Natomiast w sytuacji, gdy podatnik świadczy usługi poza siedzibą prowadzenia działalności gospodarczej, ale jest to stałe miejsce prowadzenia działalności, to należy je uznać za miejsce świadczenia.
W przypadku, gdy podatnik nie posiada stałego miejsca ani siedziby prowadzenia działalności gospodarczej, miejscem świadczenia jest jego stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.
Z kolei, gdy usługi świadczone są jedynie w celach osobistych podatnika lub jego pracowników (także byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych lub członków stowarzyszenia) miejsce opodatkowania ustala się według kryteriów podmiotów niebędących podatnikami.
Ustalenie miejsca opodatkowania dla niepodatnika
Co do zasady za miejsce opodatkowania uznaje się siedzibę usługodawcy. Za miejsce świadczenia usług należy uznać stałe miejsce prowadzenia działalności przez usługodawcę, gdy usługodawca wykonuje usługi ze stałego miejsca, które nie jest jego siedzibą.
Natomiast w przypadku,, gdy usługodawca nie posiada stałego miejsca oraz siedziby prowadzenia działalności gospodarczej, za miejsce opodatkowania należy uznać jego stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.
2. Definicja podatnika
Warto zauważyć, iż na podstawie polskiego prawa podatnikiem nie jest wyłącznie podmiot zarejestrowany jako płatnik podatku VAT. Zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług za podatnika należy uznać podmioty, które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą w zakresie każdej działalności producentów, handlowców, usługodawców, podmiotów pozyskujących zasoby naturalne, rolników oraz osób wykonujących wolne zawody. Definicja podatnika obejmuje także podmioty, które nie klasyfikują się do wyżej wymienionych, ale są zidentyfikowane do celów podatku, a także podatku od wartości dodanej. Ponadto, zgodnie z art. 28a ustawy, uznaje się za podatnika w odniesieniu do wszystkich świadczonych na jego rzecz usług: „(...) który prowadzi również działalność lub dokonuje transakcji nieuznawanych za podlegające opodatkowaniu dostawy towarów lub świadczenia usług zgodnie z art. 5 ust. 1”.
Należy podkreślić, iż unijne dyrektywy nakazują, aby każdy podatnik oraz osoba prawna, która korzysta z wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów podlegających VAT, posiadał indywidualny numer identyfikacyjny. Zgodnie z art. 215 dyrektywy 2006/112/WE Rady w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, powyższy numer powinien zawierać prefiks zgodny z kodem ISO-3166 alpha 2 mający za zadanie identyfikację państwa członkowskiego.
3. Rozwiązania potwierdzające status podatkowy
Problemy związane z brakiem posiadania numeru VAT koniecznego do zaklasyfikowania podmiotu jako płatnika lub niepłatnika można rozwiązać za pomocą rozporządzenia wykonawczego Rady UE ustanawiającego środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Wskazuje odwołania do dyrektywy w sprawie VAT definiującej podatnika jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą. Zatem przy ustaleniu statusu podatkowego badanego podmiotu wystarczające jest sprawdzenie, czy dany podmiot prowadzi działalność gospodarczą. Z przepisów bezpośrednio wynika, iż nie jest wymagana rejestracja dla potrzeb podatku VAT.
Ponadto w art. 18 unijnego rozporządzenia wyznaczone są przesłanki, które umożliwiają klasyfikację statusu przedsiębiorcy, do których należy:
przedstawienie numeru identyfikacji VAT, a także jego weryfikacja,
nieposiadanie indywidualnego numeru identyfikacji podatku VAT przez usługobiorcę, który złożył już odpowiedni wniosek oraz przedstawia usługodawcy stosowny dowód potwierdzający jego status.
Należy zwrócić uwagę, iż w rozporządzeniu nie są wykazane wprost warunki konieczne do posiadania statusu płatnika, ale są pomocne w weryfikacji podmiotu. Zatem nie można założyć, iż w przypadku braku dostarczenia odpowiednich informacji podmiot nie jest podatnikiem. Jest to możliwe jedynie w przypadku, gdy usługodawca wykaże, że nie uzyskał numeru identyfikacyjnego.
