W Polsce praca na etat i jednoczesne prowadzenie działalności gospodarczej to coraz częstsza sytuacja. Niektórzy decydują się na taki model zatrudnienia, aby zwiększyć swoje dochody, a inni, by realizować swoje pasje i zainteresowania, których nie mogą rozwijać w pracy na etacie. Jednak taki wybór rodzi wiele pytań dotyczących obowiązków wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Czy osoba, która łączy etat z działalnością, może liczyć na pewne ulgi, w tym na nową ulgę, tzw. wakacje od ZUS-u? W tym artykule dokładnie omówimy, zagadnienie etat i działalność gospodarcza a wakacje od ZUS.
Składki ZUS przedsiębiorcy – krótkie przypomnienie
Osoba prowadząca działalność gospodarczą jest zobowiązana opłacać składki ZUS za siebie oraz inne osoby ubezpieczone (pracowników, osoby współpracujące).
Według obowiązujących przepisów przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą opłaca:
- składki społeczne:
- emerytalne,
- rentowe,
- wypadkowe,
- chorobowe (dobrowolne);
- składkę zdrowotną;
- składkę na Fundusz pracy.
Przepisy umożliwiają jednak przedsiębiorcom korzystanie z różnego rodzaju ulg i zwolnień w opłacaniu tych składek. Warunkiem korzystania z nich jest zazwyczaj okres prowadzenia działalności lub uzyskane przychody. Oto ulgi, z których mogą korzystać przedsiębiorcy:
- ulga na start – przez pierwsze 6 miesięcy prowadzenia działalności przedsiębiorcy mogą korzystać z ulgi, która polega na zwolnieniu z opłacania składek społecznych. W tym okresie przedsiębiorcy opłacają tylko składkę zdrowotną;
- preferencyjne składki ZUS – po wykorzystaniu ulgi na start przedsiębiorca przez kolejne 24 miesiące może opłacać składki społeczne od obniżonej podstawy, którą stanowi 30% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku. W tym czasie przedsiębiorca nie opłaca składek na Fundusz pracy. Składka zdrowotna zawsze opłacana jest według zasad ogólnych;
- mały ZUS Plus – to ulga, z której mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy nie mają prawa do wyżej wymienionych ulg, ale ich przychód w roku poprzednim nie przekroczył 120 tys. zł. W takim przypadku podstawę składek stanowi podstawa ustalona indywidualnie, zależnie od wysokości uzyskanego dochodu.
Jeśli przedsiębiorca nie może korzystać z żadnej z powyższych ulg, opłaca tzw. duży ZUS, czyli składki społeczne i fundusz pracy od standardowej podstawy składek obowiązującej w danym roku, którą stanowi 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę oraz składkę zdrowotną.
Etat i działalność – zbieg tytułu ubezpieczeń
W przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę pracodawca odprowadza składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne od wynagrodzenia. Dla wielu osób jest to istotny argument do założenia własnej działalności gospodarczej, ponieważ w takiej sytuacji mogą korzystać z pewnych ulg związanych z opłacaniem składek na ZUS. Warunkiem, który decyduje o zwolnieniach, jest kwota wynagrodzenia brutto, którą pracownik zarabia w ramach pracy na etacie.
Ubezpieczenie społeczne
Przepisy mówią, że jeśli pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę zarabia co najmniej równowartość minimalnego wynagrodzenia, to z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie musi odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne. W takim przypadku działalność traktowana jest jako „dobrowolne” źródło ubezpieczenia, a więc przedsiębiorca nie jest zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe czy wypadkowe. Może jednak dobrowolnie przystąpić do ubezpieczeń społecznych, ale jest to jego prawo, a nie obowiązek.
Ubezpieczenie zdrowotne
Sytuacja wygląda inaczej w przypadku składki na ubezpieczenie zdrowotne. Nawet jeśli przedsiębiorca jest zatrudniony na pełen etat, nie zwalnia go to z obowiązku opłacania składki zdrowotnej z tytułu działalności gospodarczej. Składka ta jest obowiązkowa i musi być odprowadzana niezależnie od tego, czy osoba prowadząca działalność jest jednocześnie zatrudniona na etacie. Wysokość składki zdrowotnej w przypadku działalności gospodarczej zależy od osiąganego dochodu, co może powodować, że osoby osiągające znaczne dochody z działalności płacą stosunkowo wysokie składki zdrowotne.
Fundusz pracy
Osoby prowadzące działalność gospodarczą co do zasady zobowiązane są także do opłacania składki na Fundusz pracy (FP). Zwolnieni z tego obowiązku są tylko przedsiębiorcy, którzy ukończyli 55. rok życia (kobiety i mężczyźni) lub opłacają składki ZUS od podstawy mniejszej niż minimalne wynagrodzenie – w przypadku korzystania z preferencyjnych składek ZUS. Składki na Fundusz pracy opłaca się w sytuacji, kiedy opłacane są składki społeczne. Jeśli przedsiębiorca z tytułu prowadzenia działalności opłaca tylko składkę zdrowotną, w takim wypadku nie jest zobowiązany do opłacania FP.
Nowa ulga „wakacje od ZUS-u” – zasady ogólne
Ustawa z dnia 9 maja 2024 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 1 listopada 2024 roku, wprowadziła nową możliwość zwolnienia niektórych przedsiębiorców z opłacania składek ZUS. Na czym polega ta ulga? Otóż przedsiębiorca, który spełnia określone warunki (opisane poniżej), może złożyć do ZUS-u wniosek o zwolnienie z opłacania składek społecznych przez 1 miesiąc w roku. Zwolnienie to dotyczy składek społecznych i składek na Fundusz pracy. Z kolei składka zdrowotna opłacana jest według standardowych zasad.
Kto może skorzystać z wakacji od ZUS-u – jakie warunki?
Z nowej ulgi mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy spełniają określone warunki:
w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku podlegali jako przedsiębiorcy ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz ewentualnie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu;
w 1 z 2 poprzednich lat w stosunku do roku, w którym składany jest wniosek, nie uzyskali przychodu przekraczającego 2 mln euro;
nie zatrudniają pracowników lub zatrudniają nie więcej niż 9 osób;
w roku, w którym składają wniosek lub w roku poprzednim nie wykonywali działalności na rzecz byłego pracodawcy, u którego w roku rozpoczęcia działalności lub rok wcześniej wykonywali czynności wchodzące w zakres obecnej działalności;
suma składek, z których będą zwolnieni, nie przekroczy limitu obowiązującego w ramach limitu pomocy de minimis.
Jak widać, przepisy nie wskazują, że ulga wakacje od ZUS-u jest przeznaczona dla przedsiębiorców opłacających tylko tzw. duży ZUS. Zatem przedsiębiorcy, którzy korzystają np. z preferencyjnych składek lub Małego ZUS-u Plus, również będą mogli korzystać z tego zwolnienia.
Etat i działalność gospodarcza a wakacje od ZUS
Jak już zostało wyjaśnione, przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą ma możliwość być jednocześnie zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Natomiast od wysokości jego wynagrodzenia zależy to, czy z tytułu JDG jest zobowiązany do opłacania składek społecznych, czy nie. Rozważając pytanie, czy przedsiębiorca, który jest jednocześnie zatrudniony na etat, może skorzystać z wakacji od ZUS-u, należy rozstrzygnąć, czy opłaca on obowiązkowe składki społeczne, ponieważ przepisy nie definiują ograniczenia ze względu na zbieg tytułu ubezpieczeń.
Innymi słowy, z wakacji od ZUS-u będzie mógł skorzystać przedsiębiorca, który jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, ale z wynagrodzeniem niższym niż minimalne i który tym samym z działalności opłaca składki społeczne. Jeśli wynagrodzenie z etatu jest wyższe niż minimalne, to przedsiębiorca automatycznie zwolniony jest z opłacania składek społecznych i tym samym wakacje od ZUS-u mu nie przysługują (nie ma składek, z jakich mógłby być zwolniony).
Przykład 1.
Pan Jan prowadzi działalność gospodarczą i jednocześnie zatrudniony jest na podstawie umowy o pracę na pół etatu, z której otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 4100 zł brutto. Z tego powodu z tytułu działalności gospodarczej, zobowiązany jest do opłacania pełnych składek ZUS (społeczne, zdrowotne, FP). Pan Jan będzie miał prawo do skorzystania z ulgi wakacje od ZUS-u, ponieważ spełnia także pozostałe warunki wskazane przez przepisy.
Przykład 2.
Pani Anna prowadzi działalność gospodarczą, ale jednocześnie jest zatrudniona na ¾ etatu. Otrzymuje ona wynagrodzenie w wysokości 4800 zł brutto z tytułu umowy o pracę, dlatego też z tytułu prowadzonej działalności zobowiązana jest do opłacania tylko składki zdrowotnej. Tym samym ulga wakacje od ZUS-u jej nie przysługują, ponieważ nie opłaca składek społecznych z działalności.
Podsumowanie - etat i działalność gospodarcza a wakacje od ZUS
Łączenie pracy na etacie z prowadzeniem działalności gospodarczej może być korzystne pod względem finansowym, jednak wiąże się z koniecznością zrozumienia złożonych przepisów dotyczących składek ZUS. Przepisy nie zabraniają skorzystać z wakacji od ZUS-u przedsiębiorcom, którzy prowadzą działalność gospodarczą i jednocześnie są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, jednak kluczowa jest wtedy wysokość otrzymywanego wynagrodzenia.
