Przedsiębiorca również może być stroną postępowania administracyjnego, co oznacza, że odpowiednie organy państwowe i samorządowe mogą mu wydawać rozmaite decyzje. Nie zawsze są one jednak korzystne dla przedsiębiorcy – w takim przypadku może on zaskarżyć wydaną decyzję, stosując odpowiednie przepisy. Jak odbywa się zaskarżanie decyzji ZUS-u?
Decyzja administracyjna
Zgodnie z treścią art. 104 Kodeksu postępowania administracyjnego organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kpa stanowią inaczej. Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest organem administracyjnym, który może wydawać różnego rodzaju decyzje. Taki dokument możemy porównać do orzeczeń sądowych – mają one wiążącą moc prawną, jeśli staną się ostateczne, tj. gdy nie służy od nich żaden środek zaskarżenia.
Postępowanie administracyjne ma co do zasady charakter dwuinstancyjny, co oznacza, że stronie niezadowolonej ze sposobu załatwienia swojej sprawy służy odwołanie do organu drugiej instancji. Zasada ta obowiązuje także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. W niektórych przypadkach decyzje administracyjne mogą być wydawane przez ZUS z urzędu, tj. bez składania wniosku przez stronę lub uczestnika postępowania. Dzieje się tak najczęściej wtedy, gdy dana osoba zalega ze składkami ubezpieczeniowymi lub gdy nakładana jest na nią kara za zachowanie sprzeczne z prawem.
Zaskarżanie decyzji ZUS-u
W przypadku decyzji wydawanych przez ZUS przepisy kpa znajdują zastosowanie w drugiej kolejności. W pierwszej bowiem prym wiodą regulacje Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, a także Kodeksu postępowania cywilnego. Obowiązujące przepisy wyraźnie wskazują, że od decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach kpc.
W praktyce oddanie procedury zaskarżania decyzji ZUS-u powoduje, że takimi sprawami zajmują się nie sądy administracyjne, lecz powszechne. Przedsiębiorca, który będzie chciał podważyć wydaną wobec niego decyzję, musi pamiętać więc o stosowaniu przepisów kpc, a nie kpa czy też Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Decyzja ZUS-u może zostać zaskarżona przez przedsiębiorcę nawet z błahego powodu – wystarczający jest sam fakt, że nie zgadza się on z jej treścią. Z drugiej strony wnoszone odwołanie musi odpowiadać wymogom pisma procesowego, co w praktyce oznacza, że trzeba w nim przytoczyć m.in. zarzuty co do wydanej decyzji, nowe wnioski i stosowne uzasadnienie. W przypadku odwołania wnoszonego od decyzji w trybie kpa tego wymogu nie stosujemy i sporządzenie uzasadnienia nie jest wówczas konieczne.
Bazując na treści art. 126 §1-2 kpc, każde odwołanie od decyzji ZUS-u powinno zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;
- imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
- oznaczenie rodzaju pisma;
- osnowę wniosku lub oświadczenia;
- w przypadku gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;
- podpis strony lub jej przedstawiciela ustawowego, lub pełnomocnika;
- wymienienie załączników.
Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:
- oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron albo w przypadku gdy strona jest przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – adres do korespondencji wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej;
- oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy przedstawicieli ustawowych i pełnomocników stron;
- numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go, nie mając takiego obowiązku;
- numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.
Odwołanie od decyzji ZUS-u wnosi się do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę strony odwołującej się od decyzji. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w których wniesiono odwołanie od decyzji organu emerytalnego określonego przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, wojskowego organu emerytalnego albo organu emerytalnego właściwego w stosunku do funkcjonariuszy Służby Więziennej, właściwy jest sąd, w którego obszarze właściwości ma siedzibę ten organ.
Odwołanie musi zostać wniesione do właściwego sądu za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W praktyce oznacza to, że pismo adresujemy co prawda do sądu okręgowego, jednak wysyłamy je do tego oddziału ZUS-u, który wydał skarżoną decyzję. Pismo musi zostać wniesione w odpowiedniej liczbie egzemplarzy (kopii) – dokładnie tyle, ile jest stron lub uczestników postępowania oraz 1 egzemplarz dla sądu. Przykładowo, jeśli w danej sprawie przedsiębiorca jest stroną postępowania i występuje 2 dodatkowych uczestników, to odwołanie musi zostać wniesione do sądu w 3 egzemplarzach (2 egzemplarze dla uczestników oraz 1 egzemplarz dla sądu). Pamiętajmy, że wszelkie załączane dokumenty do odwołania również muszą posiadać stosowną liczbę swoich kopii. Jeśli przedsiębiorca prześle zbyt małą liczbę dokumentów, niż jest wymagane w jego sprawie, zostanie wezwany do uzupełnienia tego braku w terminie 7 dni, licząc od dnia odebrania stosownego pisma z ZUS-u.
Odwołanie od decyzji ZUS-u nie podlega żadnym opłatom sądowym z mocy samego prawa. Przedsiębiorca nie musi więc wnioskować o zwolnienie go od takich kosztów, ponieważ dzieje się to automatycznie.
Rozpatrywanie odwołania przedsiębiorcy od decyzji ZUS-u
Jeśli ZUS uzna wniesione odwołanie za uzasadnione, samodzielnie dokona zmiany wydanej uprzednio decyzji. Rozprawa sądowa w takim przypadku w ogóle nie będzie miała miejsca. Jeżeli jednak ZUS podtrzyma swoje stanowisko, zostaje wówczas zobligowany do przesłania odwołania wraz z całą dokumentacją sprawy do właściwego sądu. Rozprawy w sprawach administracyjnych są rzadkością, stąd z reguły sąd samodzielnie bada sprawę bez konieczności wzywania świadków, stron lub uczestników postępowania. Jeśli taka decyzja zapadnie, przedsiębiorca zostanie oczywiście o tym odpowiednio wcześnie poinformowany.
Sąd rozpatrujący odwołanie od decyzji ZUS-u może je podtrzymać lub uznać, że wydana decyzja zostanie uchylona i trzeba będzie wydać całkowicie nową. W obu przypadkach strona i uczestnik postępowania, wliczając w to także ZUS, ma prawo do wniesienia apelacji na zasadach ogólnych wskazanych w kpc (a więc do właściwego sądu apelacyjnego). Tryb odwoławczy nie jest już zwolniony z kosztów sądowych, jednak opłata od apelacji, zażalenia lub skargi kasacyjnej jest w zasadzie symboliczna, ponieważ wynosi 30 zł.
Apelacja może być rozpatrzona podobnie jak odwołanie od decyzji – zarówno na korzyść, jak i niekorzyść skarżącego. Czas trwania postępowania apelacyjnego wynosi najczęściej kilka, rzadziej kilkanaście miesięcy.
Podsumowanie - zaskarżanie decyzji ZUS-u
Przedsiębiorca ma prawo do zaskarżenia wydanej wobec niego decyzji ZUS-u. W tym celu musi wnieść odwołanie na zasadach przewidzianych w kpc – do właściwego sądu okręgowego za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wniesienie odwołania jest darmowe i musi spełniać wymogi pisma procesowego. Rozprawy w takich przypadkach należą do rzadkości. Jeśli sąd nie uzna roszczeń skarżącego przedsiębiorcy, to ma on wówczas możliwość wniesienia od wydanego rozstrzygnięcia apelacji.
