Praktycznie w każdej pracy występują czynniki szkodliwe, które mogą powodować choroby zawodowe. Jakie są ich rodzaje? Jaki jest proces postępowania w przypadku podejrzenia choroby zawodowej? W artykule wyjaśniamy szczegóły tego zagadnienia.
Choroby zawodowe
Jak wynika z art. 235(1) Kodeksu pracy, przez chorobę zawodową rozumie się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.
Obowiązek zgłoszenia choroby do inspekcji
Jedną z najistotniejszych kwestii jest obowiązek niezwłocznego zgłoszenia przez pracodawcę właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdego przypadku podejrzenia choroby zawodowej. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może również dokonać pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.
Proces oceny i weryfikacji
Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:
- poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy;
- kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych);
- poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego – w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych;
- podmioty lecznicze, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.
Jednostkami orzeczniczymi II stopnia od orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w jednostkach orzeczniczych I stopnia są instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy.
Lekarz wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika lub byłego pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego.
Narażenie zawodowe – co oznacza?
Ocena narażenia zawodowego w związku z podejrzeniem choroby zawodowej jest kluczowa w procesie. Narażenie zawodowe podlega ocenie, przy dokonywaniu której uwzględnia się w odniesieniu do:
- czynników chemicznych i fizycznych – rodzaj czynnika, wartość stężeń lub natężeń i średni czas narażenia zawodowego;
- czynników biologicznych – rodzaj czynnika, ustalenie kontaktu, okresu utajenia oraz stwierdzenie mechanizmu działania lub drogi szerzenia się czynnika, bez konieczności określenia stężenia tego czynnika;
- czynników o działaniu uczulającym (alergenów) – rodzaj czynnika i stwierdzenie kontaktu z takim czynnikiem w czasie pracy, jeżeli występował on w środowisku pracy, narzędziach pracy, surowcach, półproduktach lub gotowych wyrobach, bez konieczności określania stężenia tego czynnika;
- czynników o działaniu rakotwórczym – substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym określone w przepisach wydanych na podstawie art. 222 § 3 ustawy z 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy oraz pierwotną lokalizację nowotworu i okres latencji;
- sposobu wykonywania pracy – określenie stopnia obciążenia wysiłkiem fizycznym oraz chronometraż czynności, które mogą powodować nadmierne obciążenie odpowiednich narządów lub układów organizmu ludzkiego.
Pracownik lub były pracownik, badany w jednostce orzeczniczej I stopnia, który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia. Wniosek o przeprowadzenie ponownego badania składa się w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego, za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia zatrudniającej lekarza, który wydał to orzeczenie.
Rozpoznanie choroby zawodowej – obowiązki pracodawcy
W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej pracodawca jest obowiązany:
- ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym;
- przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze;
- zapewnić realizację zaleceń lekarskich.
Ponadto pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby. Dodatkowo powinien systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.
Odszkodowanie za chorobę zawodową
Pracownikowi, który w wyniku choroby zawodowej stał się stale niezdolny do pracy bądź jego niezdolność ma charakter długotrwały (uszczerbek zdrowia trwa przynajmniej 6 miesięcy), przysługują świadczenia pieniężne. Są to:
- zasiłek chorobowy;
- świadczenie rehabilitacyjne;
- zasiłek wyrównawczy;
- jednorazowe odszkodowanie;
- renta z tytułu niezdolności do pracy;
- renta szkoleniowa;
- dodatek pielęgnacyjny;
- pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą;
- w przypadku śmierci pracownika spowodowanej chorobą zawodową, przysługujące członkom rodziny zmarłego – jednorazowe odszkodowanie, renta rodzinna oraz dodatek do renty rodzinnej.
Zasiłek chorobowy z powodu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową wynosi 100%. Świadczenia wypłacane są przez ZUS ze środków z tytułu ubezpieczenia wypadkowego. Oznacza to, że przysługują od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.
Podsumowanie
W przypadku gdy pracodawca lub pracownik mają podejrzenie choroby zawodowej, fakt ten należy niezwłocznie zgłosić do właściwego okręgowego inspektora pracy. Po zawiadomieniu rusza procedura administracyjna, na której zakończenie wydawana jest decyzja administracyjna. W sytuacji gdy stwierdzona zostanie choroba zawodowa, pracodawca ma szereg obowiązków, z których musi się wywiązać. Pracownikowi zaś przysługują liczne świadczenia – w tym odszkodowawcze.
