Zgodnie z Kodeksem pracy, czas pracy to czas, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Jednakże czas pracy może być określony wymiarem zadań. W takiej sytuacji czas pracy jest czasem niezbędnym do wykonania powierzonych zadań. Mamy wtedy do czynienia z zadaniowym systemem czasu pracy, zwanym potocznie nienormowanym. Nienormowany czas pracy oznacza w praktyce, iż w ramach powierzonych zadań w ramach tego systemu pracy został uwzględniony podstawowy system czasu pracy, czyli 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w danym okresie rozliczeniowym.
Kiedy można zastosować nienormowany czas pracy?
Warunki wprowadzenia takiego systemu pracy zostały określone w art. 140 Kodeksu pracy, który informuje, że: “W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129”.
Oznacza to że nienormowany czas pracy może zostać wprowadzony, gdy do wykonania danej pracy utrudnione jest precyzyjne określenie jej rozpoczęcia i zakończenia lub w sytuacji, gdy dane zadanie zależy do zmiennych, które trudno przewidzieć. Zatem dla jakich grup zawodowych można zastosować nienormowany czas pracy?
Kogo może dotyczyć nienormowany czas pracy?
Osoby, które najczęściej pracują w zadaniowym systemie pracy, to przede wszystkim ci pracownicy, u których występuje brak możliwości ewidencjonowania i kontrolowania czasu pracy ze względu na jej wykonywanie poza siedzibą pracodawcy. Do tej grupy należą między innymi: przedstawiciele handlowi, listonosze, akwizytorzy, architekci, programiści czy dziennikarze. Z punktu widzenia tych profesji najistotniejsza jest liczba wykonanych zadań niż to, o której godzinie praca została rozpoczęta i zakończona. To, ile pracownik przeznaczy czasu na ich realizację, pozostaje kwestią osoby zatrudnionej. Podobnie w sytuacji, gdy praca ma charakter prosty, w którym najważniejsze jest osiągnięcie celu. Tu przykładem mogą być serwisy sprzątające.
Nienormowanym czasem pracy są także objęci pracownicy zarządzający zakładem pracy w imieniu pracodawcy oraz kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych.
Nadgodziny a nienormowany czas pracy
Nienormowany czas pracy nie jest systemem, w którym można uniknąć wypłaty wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. W sytuacji, gdy zakres zadań został wyznaczony w taki sposób, że wykonanie ich w określonym czasie jest obiektywnie niemożliwe, wówczas pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. Zgodnie bowiem z wyrokiem Sądu Najwyższego (por. wyrok SN z 10.09.1998 r., I PKN 301/98, OSNAPiUS 1999, Nr 19. poz. 608): “Zlecanie pracownikowi zadań, których wykonanie w normalnym czasie pracy jest niemożliwe, kwalifikowane jest jako równoznaczne z poleceniem świadczenia pracy w czasie przekraczającym normy czasu pracy”.
Odstępstwem jest sytuacja, gdy pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują w razie konieczności pracę poza normalnymi godzinami. Zgodnie z art. 151(4) Kodeksu pracy pozostają oni bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia z tego tytułu, chyba że jest to praca w godzinach nadliczbowych przypadająca w niedzielę lub święto. Jeżeli nie otrzymali oni w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych innego dnia wolnego, wtedy należy im się wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych.
Należy jednak pamiętać o tym, że w przypadku przekroczenia powszechnie obowiązujących norm czasu pracy poprzez wadliwą i niezależną kierownika lub osoby zarządzającej organizacją pracy, pracodawca nie może pozbawić tych pracowników prawa do wynagrodzenia w godzinach nadliczbowych.
Sami kierownicy lub osoby zarządzające muszą także pamiętać o tym, że nienormowany czas pracy nie zwalnia ich z obowiązujących norm czasu pracy i nie mogą dowolnie skracać swojego czasu pracy. Powinien się zmieścić w 40-godzinnej tygodniowej normie czasu pracy, a każda nieodpracowana godzina zostanie potraktowana jako nieobecność usprawiedliwiona.
