Obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek u przedsiębiorcy

Obniżenie składki zdrowotnej do wysokości obliczonej zaliczki na podatek dochodowy nie jest dobrze znany większej grupie przedsiębiorców. Pomimo tego, że w większej mierze dotyczy pracowników – jest przypadek, kiedy dotyczy to także przedsiębiorców.

Wobec tego, na czym dokładnie polega ten mechanizm?

Obowiązek ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego

Nawiązując do art. 6 ust. 1 pkt 5 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (zwanej dalej ustawą o SUS), obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym dotyczy m.in. osób prowadzących pozarolniczą działalność oraz osób z nimi współpracujących, oraz osób współpracujących z osobami fizycznymi na mocy art. 18 ust. 1 Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców.

Co więcej, obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają m.in. osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników.

Do tych osób zalicza się np.:

1. osoby prowadzące działalność pozarolniczą lub osoby z nimi współpracujące, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej (zgodnie z ustawą Prawo przedsiębiorców lub przepisami o ubezpieczeniach społecznych lub ubezpieczeniu społecznym rolników), lub
2. osoby fizyczne, które rozpoczęły działalność albo podejmują ją ponownie po okresie 60 miesięcy i nie wykonują działalności na rzecz byłego pracodawcy oraz osoby z nimi współpracujące, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców.

Ustawodawca celowo rozdziela osoby fizyczne prowadzące działalność jednoosobową jako wspólnik spółki cywilnej. Rozdziela też wspólników spółki jawnej niebędącej podatnikiem CIT od działalności prowadzonej przez wspólników pozostałych spółek, w tym jawnej będącej podatnikiem CIT. Zgodnie z art. 8 ust. 6 ustawy o SUS za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się m.in.:

• osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą lub wspólnika spółki cywilnej;
• wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
• akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;
• komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej.

Dlaczego to rozdzielenie jest tak istotne? Dlatego, że implikuje obliczenie składki zdrowotnej w zależności od wybranej formy opodatkowania albo zastosowanie stałej wysokości składki zdrowotnej, jeżeli osoba fizyczna uzyskuje przychody z udziałów poniżej wyszczególnionych spółek. Wyjaśnia to poniższa tabela.

Warto zauważyć, że ubezpieczeniu zdrowotnemu nie podlegają wspólnicy spółek wieloosobowych z ograniczoną odpowiedzialnością czy akcjonariusze spółek akcyjnych.

Trzeba jednak podkreślić, że ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają członkowie rad nadzorczych mający miejsce zamieszkania na terytorium RP, a ponadto osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania oraz prokurenci, którzy z tego tytułu pobierają wynagrodzenie podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych niezależnie od kwalifikacji do źródła przychodu.

Wyjątkiem od reguły są osoby uzyskujące przychody z:

• czynności związanych z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów otrzymywanych przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;
• określonych czynności, zleconych przez organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokuratora – zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej

– których roczne wynagrodzenie z tego tytułu nie przekracza kwoty 6000 zł.

Obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek u pracowników

Obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dochodowy dotyczy wynagrodzeń osób pozostających w stosunku pracy, a więc mających aktywną umowę o pracę.

Mechanizm ten dotyczy przypadków, kiedy wysokość ustalonej (miesięcznej) składki zdrowotnej przewyższa obliczony podatek dochodowy od osób fizycznych (od naliczonego wynagrodzenia).

Na mocy art. 83 ust. 1 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (zwanej dalej ustawą o NFZ) w przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika jest wyższa od kwoty zaliczki na podatek dochodowy, składkę zdrowotną obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej kwoty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Podkreślenia wymaga fakt, że wspomniana kwota zaliczki na podatek dochodowy (liczona dla wynagrodzeń wypłacanych od 1 stycznia 2022 roku) musi być obliczona zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym na 31 grudnia 2021 roku.

W tym miejscu powstaje jednak kolejne pytanie – co z przedsiębiorcami? Czy możliwe jest zastosowanie tego mechanizmu w odniesieniu do składki zdrowotnej przedsiębiorcy?

Obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek u przedsiębiorcy 

Ustawodawca przewiduje mechanizmy pozwalające niektórym osobom fizycznym, także będącym przedsiębiorcami, skorzystać ze zwolnienia z obowiązku opłacania składki zdrowotnej albo obniżenia wysokości składki zdrowotnej do zapłaty.

W przypadku kwestii obniżenia składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dochodowy prawodawca przewidział pewne rozwiązanie.

Obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek u przedsiębiorcy jest obwarowane wieloma warunkami.

Przedsiębiorca musi spełniać łącznie wszystkie powyżej wymienione warunki, aby skorzystać z mechanizmu obniżenia składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dochodowy.

Jeżeli spełnia te warunki, to ma możliwość opłacania:

1. miesięcznej składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości nieprzekraczającej kwoty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych należnej za miesiąc, za który opłacana jest składka, począwszy od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym ubezpieczony został zaliczony do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności;
2. rocznej składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości nieprzekraczającej kwoty należnego podatku dochodowego od osób fizycznych za dany rok kalendarzowy, jeżeli ubezpieczony był w tym okresie zaliczony do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności przez co najmniej 1 miesiąc.

Obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dochodowy, które zostało opisane powyżej, skierowany jest tylko do przedsiębiorców, którzy stosują skalę podatkową jako formę opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej. To jednak nie wszystko.

Przez cały okres stosowania tego mechanizmu przedsiębiorca musi mieć tylko 1 tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego, a więc w omawianym przypadku tylko działalność gospodarczą.

Ponadto przedsiębiorca, stosując powyższą opcję obniżenia składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dochodowy, ma obowiązek:

1. każdy miesiąc, oraz
2. za rok 

– kiedy stosuje ten mechanizm weryfikować, czy w tym okresie ma stopień niepełnosprawności.

Wystarczy bowiem, że:

• przedsiębiorca choć przez 1 dzień w danym miesiącu stosowania mechanizmu podejmie umowę o pracę, zlecenie czy uzyska dodatkowy tytuł ubezpieczenia (może to być także wspólnik spółki) – i traci prawo do stosowania mechanizmu, albo
• przedsiębiorca niemal przez cały rok prowadził tylko działalność i stosował mechanizm obniżenia składki zdrowotnej, ale na koniec roku na 1 dzień podjął umowę o pracę, zlecenie czy dodatkowo stał się np. wspólnikiem spółki – traci wtedy prawo do stosowania mechanizmu obniżenia.

To jednak nie koniec konsekwencji.

Jeżeli przedsiębiorca przez 1 dzień w miesiącu (roku) miał drugi (dodatkowy) tytuł do ubezpieczeń i nie miał stopnia niepełnosprawności, to będzie musiał w rozliczeniu za cały rok rozliczyć składkę zdrowotną według zasad ogólnych (dla skali podatkowej) oraz dopłacić różnicę w składce zdrowotnej.

Dlatego też przedsiębiorcy, którzy będą stosować obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dochodowy, muszą bardzo uważać, aby wypełniać wyżej wyszczególnione warunki.