Jednym z przywilejów czynnych podatników podatku od towarów i usług jest odliczenie VAT naliczonego na podstawie faktury. Prawo to wynika z zasady neutralności podatku VAT w obrocie gospodarczym. Jednak w praktyce może okazać się to niemożliwe, bowiem czasami samo posiadanie faktury nie daje szansy na odliczenie VAT naliczonego. Sytuacje, w których niemożliwe jest odliczenie VAT z faktury, przedstawione są poniżej.
Odliczenie VAT a wystawienie więcej niż jednej faktury dokumentującej tę samą sprzedaż
Ze względów bezpieczeństwa podatkowego należy przestrzegać zasad, zgodnie z którymi jedna transakcja nie może być udokumentowana więcej niż jedną fakturą. Jeżeli wystawiony dokument zawiera błędy, podatnik ma obowiązek jego poprawy za pomocą noty korygującej lub wystawienia faktury korygującej. Zakaz odliczenia VAT naliczonego z więcej niż jednej faktury dotyczącej tej samej sprzedaży oznacza, że dotyczy to również sytuacji, gdy wystawione faktury mają różne numery, jednak odnoszą się do tego samego zdarzenia gospodarczego. Tego typu przypadki zdarzają się przy awarii programów komputerowych lub na skutek błędu osoby odpowiedzialnej za fakturowanie.
Faktury dokumentujące transakcje niezgodne z rzeczywistością
Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt. 4 obniżenie VAT należnego oraz zwrot różnicy podatku lub zwrot podatku naliczonego nie może nastąpić na podstawie faktur i dokumentów celnyh, w przypadku gdy:
- stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane - w części dotyczącej tych czynności,
- podają kwoty niezgodne z rzeczywistością - w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
- potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego (mające na celu obejście prawa lub mające charakter pozorny) - w części dotyczącej tych czynności.
W związku z powyższym odliczeniu VAT nie podlegają faktury dokumentujące zdarzenia, które nie zostały wykonane. W sytuacji gdy faktura zawiera kilka pozycji, a tylko jedna przedstawia faktycznie dokonaną transakcję, podatnik ma prawo odliczenia podatku tylko w tej części.
Zakaz odliczenia VAT naliczonego dotyczy także faktury, w której podano kwoty niezgodne z rzeczywistością, czyli została wykazana większa wartość sprzedaży. Jednak w takiej sytuacji przepisy pozwalają nabywcy na odliczenie podatku VAT w części, która faktycznie miała miejsce.
Podatnik nie ma prawa odliczenia VAT od czynności powodujących nadużycia, oszustwa podatkowe, a także mających na celu obejście przepisów prawa oraz mających charakter pozorny.
Faktury niezaakceptowane przez sprzedającego a odliczenie VAT
Co do zasady obowiązek wystawienia faktury ciąży na sprzedawcy, jednak istnieją sytuacje, w których to nabywca sporządza taki dokument. Podstawę do ich wystawienia stanowi umowa zawarta pomiędzy sprzedawcą a nabywcą. Faktury wystawiane przez nabywców muszą być zaakceptowane przez sprzedawcę w formie podpisu. Termin przedstawienia faktury powinien być wskazany w umowie i uwzględniać możliwość terminowego rozliczenia podatku. Brak podpisu - akceptacji faktury przez sprzedawcę powoduję u nabywcy utratę prawa do odliczenia VAT wynikającego z tego dokumentu.
Zakup nie służy sprzedaży opodatkowanej
Prawo do odliczenia VAT mają tylko przedsiębiorcy zarejestrowani jako czynni podatnicy podatku od towarów i usług świadczący czynności opodatkowane. W związku z tym przedsiębiorca, który korzysta ze zwolnienia przedmiotowego lub prowadzący sprzedaż mieszaną (zarówno opodatkowaną jak i zwolnioną), może odliczyć podatek naliczony, tylko gdy zakup dotyczy sprzedaży opodatkowanej. Jeżeli zakup dotyczy obu rodzajów sprzedaży lub nie można jednoznacznie stwierdzić, czy dotyczy sprzedaży opodatkowanej, czy zwolnionej, stosowany jest współczynnik udziału sprzedaży opodatkowanej w całości sprzedaży.
Odliczenie VAT z faktury dokumentującej sprzedaż zwolnioną
Zastosowanie prawidłowej stawki podatku VAT ciąży na sprzedawcy towaru lub usługi. Jeżeli sprzedawca przy transakcji dotyczącej sprzedaży zwolnionej z opodatkowania wykaże na fakturze błędną stawkę podatku, pomyłka wywoła negatywne skutki u nabywcy towaru lub usługi. Podstawy do odliczenia VAT naliczonego nie stanowią faktury dokumentujące transakcje niepodlegające opodatkowaniu lub zwolnione z VAT (np. niektóre usługi szkoleniowe).
Faktura od nieistniejącego podmiotu
Podmiotami uprawnionymi do dokumentowania sprzedaży fakturą, na której wykazana jest kwota VAT są tylko czynni podatnicy tego podatku. Faktury wystawione przez podmioty nieistniejące nie dają podatnikom prawa do odliczenia VAT naliczonego.
