Podanie nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości - odpowiedzialność karna

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe zawiera w swej treści również przepisy dotyczące odpowiedzialności karnej. Jednym z typów czynów zabronionych penalizowanych w jej treści jest podanie nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości.

Podanie nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości

Zgodnie z art. 522 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe dłużnik albo osoba uprawniona do reprezentowania dłużnika będącego osobą prawną lub spółką handlową niemającą osobowości prawnej, podając we wniosku o ogłoszenie upadłości nieprawdziwe dane, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Przestępstwo to dotyczy wyłącznie podania nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości, ale gdyby dłużnik czy inna strona postępowania upadłościowego, np. wierzyciel w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości podawali nieprawdziwe dane, również mogą ponosić odpowiedzialność, z tą różnicą, że będzie to odpowiedzialność za czyn z art. 522 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe, który również zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Jakie dane podaje się we wniosku o ogłoszenie upadłości?

We wniosku o ogłoszenie upadłości należy wskazać:

• imię i nazwisko dłużnika albo jego nazwę;
• numer PESEL albo numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku ich braku inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;
• firmę, pod którą działa dłużnik;
• miejsce zamieszkania albo siedzibę, adres;
• jeżeli dłużnikiem jest spółka osobowa, osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, również imiona i nazwiska reprezentantów, w tym likwidatorów, jeżeli są ustanowieni, oraz numery PESEL albo numery w KRS reprezentantów, a w wypadku ich braku inne dane umożliwiające ich jednoznaczną identyfikację;
• w przypadku spółki osobowej – imiona i nazwiska albo nazwę, numery PESEL albo numery w KRS, a w przypadku ich braku inne dane umożliwiające jednoznaczną identyfikację;
• miejsce zamieszkania albo siedzibę wspólników odpowiadających za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;
• NIP, jeżeli dłużnik ma taki numer;
• miejsce, w którym znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika;
• okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;
• informację, czy dłużnik jest uczestnikiem podlegającego prawu polskiemu lub prawu innego państwa członkowskiego systemu płatności bądź systemu rozrachunku papierów wartościowych w rozumieniu Ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 roku o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami albo niebędącym uczestnikiem podmiotem prowadzącym system interoperacyjny w rozumieniu tej ustawy;
• informację, czy dłużnik jest spółką publiczną w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych.

Ponadto dłużnik, który składa wniosek, powinien dołączyć:

• aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;
• bilans sporządzony przez dłużnika dla celów postępowania, na dzień przypadający w okresie trzydziestu dni przed dniem złożenia wniosku;
• spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na jego majątku wraz z datami ich ustanowienia;
• oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku;
• spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec dłużnika wraz z adresami, z określeniem wierzytelności, daty ich powstania i terminów zapłaty;
• wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi,
• informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku dłużnika hipotek, zastawów, zastawów rejestrowych, zastawów skarbowych i hipotek morskich oraz innych obciążeń podlegających wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach, jak również o prowadzonych innych postępowaniach sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych oraz przed sądami polubownymi dotyczących majątku dłużnika;
• informację o miejscu zamieszkania reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni;
• informację, czy w jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych dłużnik zatrudniał średniorocznie 250 lub więcej pracowników bądź osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych przekraczający równowartość w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat przekroczyły równowartość w złotych 43 milionów euro.

Oświadczenie o prawdziwości danych

Należy wskazać, że wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości dłużnik jest obowiązany złożyć oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku. Jeśli okaże się, że dane te nie są prawdziwe, dłużnik poniesie odpowiedzialność karną, ale również będzie odpowiadać za szkodę wyrządzoną poprzez podanie nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości.

Jeśli dłużnik nie złoży oświadczenia, wniosek zostanie zwrócony bez wzywania dłużnika do jego uzupełnienia.

Kto podlega odpowiedzialności karnej za podanie nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości?

Odpowiedzialności karnej za podanie nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości podlegać będą:

1. dłużnik,
2. osoba uprawniona do reprezentowania dłużnika będącego osobą prawną lub spółką osobową,
3. przedstawiciel ustawowy,
4. kurator.

Dłużnikiem ponoszącym odpowiedzialność za podanie nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości będzie osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, jak również osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, będąca konsumentem. 

W przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych odpowiedzialności karnej będą podlegać reprezentanci tych podmiotów, którzy złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości.

Przykład 1.

Prezes zarządu spółki ABCDE Sp. z o.o. z siedzibą w Kaliszu złożył wniosek do sądu o ogłoszenie upadłości spółki 17 listopada 2021 roku. Na ten dzień własność spółki stanowiła nieruchomość położona w Kaliszu o wartości 300 000 zł, która powinna być wykazana w załączniku do wniosku. 21 listopada 2021 roku spółka reprezentowana przez prezesa sprzedała nieruchomość za kwotę 250 000 zł. W toku postępowania upadłościowego wyszło na jaw, że prezes nie wykazał we wniosku o ogłoszenie upadłości wszystkich składników, podając tym samym nieprawdziwe dane co do majątku dłużnika, w związku z czym poinformowano o tym organy ścigania. Po przeprowadzeniu postępowania przygotowawczego i sądowego prezes zarządu spółki został skazany za to, że podał nieprawdziwe informacje co do stanu majątku dłużnika w ten sposób, że nie ujawnił istotnego składnika majątku nieruchomości należącej do spółki, tj. o popełnienie czynu z art. 522 ust. 1 Ustawy Prawo upadłościowe, za który sąd wymierzył mu karę 9 miesięcy pozbawienia wolności.

Przykład 2.

Prezes zarządu spółki ABCDE Sp. z o.o. z siedzibą w Kaliszu złożył wniosek do sądu o ogłoszenie upadłości spółki 5 maja 2021 roku. 30 kwietnia 2021 roku spółka reprezentowana przez prezesa sprzedała należącą do niej koparkę za kwotę 20 000 zł. W toku postępowania upadłościowego jeden z wierzycieli, nie wiedząc dokładnie, kiedy doszło do sprzedaży koparki, zawiadomił o tym organy ścigania, zarzucając prezesowi zarządu podanie nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości. Po przeprowadzeniu postępowania przygotowawczego prokurator umorzył je z uwagi na brak znamion czynu zabronionego. Zawiadamiający zaskarżył to postanowienie, jednak sąd rozpoznający zażalenie utrzymał decyzję prokuratora w mocy. W uzasadnieniu wskazał, że prowadzenie postępowania wobec członka zarządu spółki nie miało racji bytu, gdyż prezes zarządu wskazał we wniosku o ogłoszenie upadłości wszystkie składniki majątku.

Podanie nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości a inne przestępstwa

Przestępstwo podania nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości może się wiązać z innymi przestępstwami wskazanymi w przepisach Kodeksu karnego. Wśród nich należy wymienić:

• przestępstwo udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela określone w art. 300 kk;
• przestępstwo pokrzywdzenia wierzyciela określone w art. 301 § 2 i 3 kk;
• przestępstwo niezgłoszenia upadłości określone w art. 586 ksh;
• przestępstwo zaspokojenia wybranych wierzycieli, łapownictwo w postępowaniu egzekucyjnym określone w art. art. 302 kk.

Charakter czynu i jego ściganie

Przestępstwo podania we wniosku o ogłoszenie upadłości nieprawdziwych danych ma charakter formalny, czyli jest popełnione z chwilą ukończenia samego czynu, niezależnie od skutku.

Jest to również przestępstwo umyślne, które może zostać popełnione zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i zamiarze ewentualnym.

Przestępstwo podania we wniosku o ogłoszenie upadłości nieprawdziwych danych jest ścigane z oskarżenia publicznego.

Inne przestępstwa związane z prawem upadłościowym

Innymi przestępstwami wskazanymi w Prawie upadłościowym są:

• przestępstwo podania sądowi nieprawdziwych informacji co do stanu majątku dłużnika;
• przestępstwo niewydania syndykowi całego majątku wchodzącego do masy upadłości, ksiąg rachunkowych lub innych dokumentów dotyczących jego majątku;

przestępstwo nieudzielenia syndykowi lub sędziemu-komisarzowi informacji dotyczących majątku upadłego bądź nieudostępnienia syndykowi posiadanych przez siebie danych albo dokumentów pozwalających na wykonanie określonych obowiązków wskazanych w ustawie o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, oraz określonych obowiązków wskazanych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 roku w sprawie nadużyć na rynku.