Podatek VAT naliczony - związany z zakupem towarów, materiałów, usług i innych firmowych nabytków. Dzięki prawu do jego odliczenia przedsiębiorca może zmniejszyć kwotę opłat, które co miesiąc (lub co kwartał) jest zobowiązany odprowadzać do urzędu skarbowego. Jednakże właśnie fakt, że jest to prawo, a nie obowiązek podatnika, skłania do zapoznania się bliżej z tym rodzajem podatku - w tej kwestii nikt bowiem nie przypomni przedsiębiorcy o fakcie upływającego terminu czy możliwości odliczenia podatku od nietypowego dokumentu. Warto wobec tego zgłębić swoją wiedzę w tej kwestii - i oszczędzać.
Podatek naliczony - czyli jaki?
Podatek VAT naliczony to - jak już wcześniej wspomniano - kwota doliczona do podstawowej wartości nabywanych towarów, materiałów, usług czy innych wydatków. Wynika on przede wszystkich z otrzymanych od kontrahentów faktur zakupowych, choć istnieją też pewne dodatkowe dokumenty, na podstawie których zobowiązanie to może zostać odliczone.
Co ważne, kwotę podatku naliczonego zwiększa także podatek należny, związany z importem usług lub towarów, a także wewnątrzwspólnotowymi transakcjami. Co do zasady, podczas przeprowadzania takich transakcji podatek może zostać uwzględniony w rejestrze zarówno sprzedaży, jak i zakupu VAT, dzięki czemu transakcja będzie neutralna na gruncie podatku VAT.
Rozliczanie podatku naliczonego w praktyce polega na tym, że podatnik może zmniejszyć kwotę podatku należnego, który jest zobowiązany odprowadzić do urzędu. Jest to wygodne rozwiązanie, pozwalające uniknąć zbędnych przepływów pieniężnych. Prawem podatnika jest także uzyskanie nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w formie wpływu na konto.
Kto może korzystać z prawa do odliczenia?
Pierwszym, podstawowym warunkiem, który pozwala na odliczanie podatku VAT od zakupów jest status czynnego podatnika VAT. Możliwości odzyskania kwoty podatku nie mają bowiem zwykli konsumenci, czyli osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, ani też przedsiębiorcy, którzy korzystają ze zwolnienia.
Po drugie wydatki, od których przedsiębiorca planuje odliczyć VAT, muszą być nierozerwalnie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Taki warunek wynika z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT - zgodnie z tym przepisem, w zakresie w jakim towary są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Po trzecie, odliczać podatek VAT można tylko w sytuacjach, które nie zostały uwzględnione w art. 88 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem, podatku VAT nie można odliczyć, gdy:
- nabywane są usługi noclegowe i gastronomiczne, z wyjątkiem nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób,
- faktury lub faktury korygujące zostały wystawione przez podmiot nieistniejący,
- transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku,
- faktura, faktura korygująca lub dokument celny dokumentują czynności, które nie zostały faktycznie dokonane, podają kwoty niezgodne z rzeczywistością lub też potwierdzają czynności niezgodne z art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego,
- faktury lub faktury korygujące wystawione przez nabywcę (zgodnie z odrębnymi przepisami o samofakturowaniu) nie zostały zaakceptowane przez sprzedawcę,
- wystawiono faktury, w których została wykazana kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze,
- przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów kontrahent nie posiada lub nie podał do wiadomości numeru VAT UE.
Kiedy odliczać podatek VAT?
Rozliczenie podatku VAT - czyli wykazanie go na miesięcznej lub kwartalnej deklaracji - nie jest bezterminowe. Ogólną zasadą obowiązującą w tej kwestii, jest prawo podatnika do odliczenia podatku VAT w okresie rozliczeniowy, w którym podatnik fakturę otrzymał, oraz dwa kolejne.
Przykład. Podatnik rozliczający się miesięcznie otrzymuje od kontrahenta fakturę w maju. Podatek VAT może zostać rozliczony w maju, czerwcu lub lipcu. Natomiast podatnik rozliczający się kwartalnie, otrzymujący fakturę w maju (II kwartał), może ją rozliczyć jeszcze w trzecim i czwartym kwartale, czyli w praktyce - do zakończenia roku podatkowego.
W momencie, gdy powyższe terminy upłyną, podatnik nie może rozliczyć podatku VAT w okresie bieżącym. Do jego ewidencji księgowej powinna wówczas trafić wyłącznie kwota netto zakupu.
Poza zasadą ogólną konieczne jest także pamiętanie o dwóch wyjątkach w terminie rozliczania VAT naliczonego. Pierwszy dotyczy faktur za media - czynsz, wodę, prąd, telefon, Internet. Od tego typu wydatków podatek VAT można odliczyć dopiero w miesiącu, w którym upływa wskazany na fakturze termin płatności, lub też w dwóch kolejnych okrasach rozliczeniowych.
Drugi wyjątek dotyczy faktur otrzymanych od małego podatnika rozliczającego się metodą kasową. W takim przypadku podatnik uzyska możliwość rozliczenia podatku dopiero w okresie, w którym należność została opłacona. W przypadku, gdy przedsiębiorca ureguluje tylko część kwoty, analogicznie może rozliczyć proporcjonalną część podatku. Takie działanie związane jest z faktem, iż mały podatnik ma obowiązek odprowadzenia do urzędu podatku należnego dopiero w okresie, w którym otrzyma zapłatę.
