Renta socjalna - kto może się o nią starać?

Renta socjalna to świadczenie przysługujące w związku z niezdolnością do pracy. Wypłacana jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Renta ma na celu zabezpieczenie bytowe, kompensując brak możliwości nabycia uprawnień do świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych ze względu na całkowitą niezdolność do pracy, która nastąpiła przed podjęciem pracy. Renta socjalna może być przyznana na stałe lub podczas okresowej niezdolności do pracy.

Kto jest uprawniony do renty socjalnej?

Renta socjalna przysługuje osobie, która jest pełnoletnia oraz całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

• przed ukończeniem 18 roku życia (za osobę pełnoletnią uważa się też kobietę, która zawarła związek małżeński po ukończeniu 16 lat, a nie ukończyła 18 roku życia);

• w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia;

• w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Ustalenia dotyczące całkowitej niezdolności do pracy i przewidywanego okresu jej trwania, dokonuje lekarz orzecznik ZUS lub powołana do tego celu komisja lekarska. Zgodnie z Ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za osobę całkowicie niezdolną do pracy, uważa się kogoś, kto utracił zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Nie jest istotne, kiedy powstała całkowita niezdolność do pracy, lecz to, aby niezdolność ta była skutkiem naruszenia sprawności organizmu, powstałego we wskazanych okresach.

Podstawę przyznania renty socjalnej stanowi także:

• orzeczenie o stopniu niepełnosprawności;

• orzeczenie komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia o zaliczeniu do I lub II grupy inwalidów;

• orzeczenie lekarza orzecznika, wydane przed dniem 1 października 2003 roku, uprawniające do renty socjalnej na podstawie ustawy o pomocy społecznej.

Jakie uprawnienia decydują o utracie prawa do renty socjalnej?

Osoba ubiegająca się o rentę socjalną pomimo spełnienia powyższych warunków nie otrzyma jej, jeżeli jest uprawniona do:

• emerytury,

• uposażenia w stanie spoczynku,

• renty z tytułu niezdolności do pracy,

• zasiłku przedemerytalnego,

• świadczenia przedemerytalnego,

• nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego,

• renty inwalidzkiej,

• świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych,

• renty strukturalnej.

  Zobacz też:

  • Zakładanie firmy przez osoby niepełnosprawne - dofinansowanie z PFRON
  • Niepełnosprawny pracownik a dodatkowe uprawnienia
  • Przerwa między kolejnymi orzeczeniami o niepełnosprawności a czas pracy

Dodatkowo prawa do renty socjalnej nie będzie miała osoba, która:

• jest właścicielem, współwłaścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczających 5 hektarów przeliczeniowych;

• jest uprawniona do renty rodzinnej, której wysokość przekracza 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy – jeśli kwota jest niższa, wówczas przysługuje prawo do obydwu tych świadczeń.

Renta socjalna a miejsce zamieszkania

Renta socjalna to świadczenie, którego przyznanie uzależnia się od miejsca zamieszkania osoby uprawnionej na terytorium Polski. Prawo do renty socjalnej przysługuje:

• osobom posiadającym obywatelstwo polskie, zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

• cudzoziemcom zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie:

• zezwolenia na pobyt stały, 

• dokumentacji potwierdzającej status uchodźcy

• zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego w UE,

• dokumentacji potwierdzającej prawo pobytu/prawo do stałego pobytu, będąc obywatelem lub członkiem rodziny obywatela UE lub Europejskiego obszaru Gospodarczego, bądź Szwajcarii.

Jeśli obcokrajowiec nie mieszka w Polsce, ale ma kartę pobytu z zapisem “dostęp do rynku pracy”, wówczas również może ubiegać się o rentę socjalną, przy czym nie dotyczy to osób, które posiadają zezwolenie na pracę w państwach UE na okres 6 miesięcy, zostały przyjęte na studia, bądź do pracy sezonowej lub mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy.

Co ważne, renta socjalna przysługuje również osobom posiadającym obywatelstwo polskie, które przebywają czasowo za granicą. W czerwcu 2013 roku Trybunał Konstytucyjny zakwestionował uzależnienie przyznania renty socjalnej od wymogu przebywania na terytorium Polski. Według zakwestionowanego przepisu osoba wyjeżdżająca z kraju, bez względu na cel wyjazdu, traciła uprawnienie do pobierania renty socjalnej.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia dnia 25 czerwca 2013 roku (sygn. akt P 11/12): ”art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej w zakresie, w jakim uzależnia przyznanie i realizację prawa do renty socjalnej od wymogu przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.

Jaka jest wysokość renty socjalnej?

Od 1 czerwca 2018 roku renta socjalna przyznawana jest w stałej wysokości i wynosi 100% kwoty najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy. Do końca maja 2018 roku wynosiła 84% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Renta podlega waloryzacji.

Renta socjalna podlega opodatkowaniem podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W związku z tym, od kwoty renty pobierana jest zaliczka na ten podatek, a także potrącana zostaje składka na ubezpieczenie zdrowotne.

Od 1 marca 2019 roku wysokość renty jest stała dla wszystkich i wynosi 1100 zł.

Zawieszenie prawa do renty socjalnej

Renta socjalna zostaje zawieszona za miesiąc, w którym osoba uprawniona osiągnęła przychód w łącznej kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego dla celów emerytalnych.

Prawo do świadczenia jakim jest renta socjalna może zostać zawieszone w przypadku osiągania przychodu podlegającego obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, czyli z tytułu:

• zatrudnienia na podstawie stosunku pracy;

• wykonywania pracy nakładczej;

• pracy na podstawie umowy zlecenia, bądź umowy agencyjnej, a także współpracy przy wykonywaniu tych umów;

• pracy w oparciu o umowę o świadczenie usług;

• pracy na podstawie umowy zlecenia pod warunkiem, że z innej umowy podlega się również ubezpieczeniom społecznym;

• prowadzenia działalności lub współpracy przy jej prowadzeniu;

• pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych;

• odpłatnego wykonywania pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie tymczasowego aresztowania, bądź kary pozbawienia wolności;

• pobierania stypendium sportowego;

• prowadzenia działalności artystycznej lub twórczej.

Za przychód uznaje się również kwoty:

• otrzymanych zasiłków;

• z tytułu najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, opodatkowanych na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne;

• osiągane przez uczniów oraz studentów do 26 roku życia z tytułu wykonywania umowy zlecenie;

• honoraria z tytułu wykonywania działalności artystycznej lub twórczej.

Co ważne, w przypadku osiągania dodatkowego dochodu, osoba uprawniona do renty socjalnej powinna poinformować ZUS o dodatkowych zarobkach.

Formalności dotyczące przyznania renty socjalnej

Aby otrzymać świadczenie, konieczne jest dostarczenie do ZUS: 

• wniosku o rentę socjalną;

• zaświadczenie o stanie zdrowia (OL-9), które wydaje lekarz pod opieką którego znajduje się dana osoba. Co ważne lekarz powinien wystawić ten dokument na co najmniej miesiąc przed datą złożenia wniosku;

• dokumentację medyczną potwierdzającą stan zdrowia (można dodatkowo dołączyć informację o miejscach leczenia na druku OL-9A);

• zaświadczenie ze szkoły lub uczelni potwierdzające okres nauki;

• zaświadczenie od pracodawcy o okresie trwania umowy oraz wywiad zawodowy (na druku OL-10);

• oświadczenie o powierzchni użytków rolnych;

• w przypadku cudzoziemców dodatkowo dokumenty wymienione wcześniej.

Dokumenty te można złożyć w dowolnym oddziale ZUS osobiście lub przesłać pocztą. Wniosek zostanie rozpatrzony najszybciej, gdy trafi do oddziału właściwego ze względu na miejsce zamieszkania zainteresowanego. Jeśli okaże się, że dokumentacja jest niepełna, to Zakład poinformuje wnioskodawcę o terminie, w jakim należy uzupełnić braki. Po uzyskaniu kompletu dokumentów ZUS wyznaczy termin wizyty u lekarza orzecznika, który stwierdzi stopień niezdolności do pracy. Decyzja powinna być wydana w ciągu 30 dni, liczonych od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności wpływającej na przyznanie świadczenia.