Licencja jest to umowa uprawniająca do korzystania z utworu. Dzięki niej licencjodawca uprawnia licencjobiorcę do korzystania z utworu w określony sposób. Umowa taka powinna zawierać sposób wykorzystania utworu oraz pola eksploatacji. Licencja w przeciwieństwie do umów sprzedaży nie odbiera autorskich praw majątkowych twórcy, a jedynie upoważnia inna osobę do korzystania z czyjegoś utworu na określonych warunkach, które określają poszczególne rodzaje licencji.
Podstawa prawna udzielania licencji
Podstawą do udzielania licencji jest art. 67 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który stanowi, że twórca może udzielić upoważnienia do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca i czasu tego korzystania. Wszelkie rodzaje licencji zawierają istotne upoważnienia do korzystania z utworu na warunkach określonych w umowie.
| Uwaga! Umowa licencyjna obejmuje tylko pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione, o ile są znane w chwili jej zawarcia. |
Czas trwania licencji
Co do zasady licencji udziela się na okres 5 lat (art. 66 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Termin ten jest określony w ustawie o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Można jednak czas trwania licencji skrócić do np. 1 roku lub wydłużyć go na czas nieokreślony. W praktyce natomiast, jeżeli umowa licencyjna została zawarta na okres dłuższy niż 5 lat, po ich upływie może zostać wypowiedziana z zachowaniem terminów wypowiedzenia odnoszących się do umowy zawartej na czas nieoznaczony.
Licencja jako umowa
Ustawodawca nie określa szczególnej formy do zawarcia umowy licencyjnej. Co oznacza, że za licencję uznaje się oświadczenie woli wyrażone zarówno na piśmie, jak i ustnie. Poszczególne rodzaje licencji zapewniają możliwość udzielenia ich również w sposób dorozumiany.
Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 14 września 2005 r. (III CK 124/2005): Jeśli autor przesyła swoje utwory do wykorzystania np. do stacji telewizyjnej, są one wykorzystywane, a autor otrzymuje wynagrodzenie, to mimo że nie została między stronami zawarta umowa na piśmie, należy to traktować jako udzielenie licencji niewyłącznej. Umowa jest zawierana wówczas w sposób dorozumiany.
Dla celów dowodowych zaleca się jednak zawieranie umów w formie pisemnej, ze względu na szerokość materii, jaką powinna zawierać umowa licencyjna. W umowie licencyjnej należy określić:
-
strony umowy (licencjodawcę i licencjobiorcę),
-
oświadczenie woli,
-
czas, na jaki udziela się licencji,
-
zakres terytorialny udzielanej licencji,
-
pola eksploatacji - jest to określenie sposobu korzystania z utworu,
-
zastrzeżenia udzielenia licencji wyłącznej lub niewyłącznej,
-
sposób wykorzystania utworu.
| Uwaga! W przypadku braku postanowień umownych zastosowanie znajdą odpowiednie przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz Kodeksu cywilnego. |
Rodzaje licencji i ich charakterystyka
Licencja wyłączna
Na podstawie licencji wyłącznej licencjobiorca staje się osobą wyłącznie uprawnioną do korzystania w określony sposób z utworu. Licencjodawca nie jest jednak zobowiązany do nieudzielenia innej osobie upoważnienia na korzystanie z utworu z takim zakresie, w jakim nie uzyskał uprawnienia w umowie licencji. Oznacza to, że licencja wyłączna może być udzielona tylko na określone pola eksploatacji, co do pozostałych dziedzin może być udzielona licencja wyłączna innej osobie/podmiotowi lub inna forma licencji.
Licencja niewyłączna
W przypadku udzielenia licencji niewyłącznej, licencjodawca może zezwolić na korzystanie z utworu wielu osobom równocześnie na tych samych polach eksploatacji.
Licencja podstawowa
Licencja podstawowa inaczej zwana też licencją standardową, na podstawie której licencjobiorca zostaje uprawniony jedynie do korzystania z oferowanego dzieła/produktu. Nie posiada jednak praw władczych do danego utworu, co oznacza, że nie może udzielać sublicencji czy używać na innych polach eksploatacji, niż wymienionych w umowie.
Sublicencja
Sublicencja jest to przekazanie praw licencjobiorcy innym podmiotom. Zakres udzielonej sublicencji nie może być jednak szerszy od umowy licencyjnej (zawartej pomiędzy licencjodawcą a licencjobiorcą). Sublicencja nie może być również udzielona na okres dłuższy niż obowiązuje licencja główna.
Licencja ustawowa
Upoważnienie do korzystania z utworu pochodzi nie od uprawnionego do utworu tzn. licencjodawcy, ale od ustawodawcy. Zazwyczaj rodzaje licencji ustawowej uprawniają do korzystania z utworu stworzonego na potrzeby ustawodawcy, przykładem takiej licencji może być np. utwór stworzony na potrzeby prezentacji naszego kraju.
Licencja otwarta
Licencją otwartą określa się wszystkie utwory, które zostały przekazane do przestrzeni publicznej. Jest to przypadek licencji niewyłącznej, będący oświadczeniem uprawnionego o zezwoleniu dowolnej osobie na korzystanie z utworu oraz do jego modyfikowania. Inaczej tego typu licencje określa się mianem Creative Commons. Jest to całkowite zaprzeczenie tradycyjnemu modelowi licencji, w którym zastrzega się wszystkie lub pewne prawa. Zasadą jest jednak poszanowanie zasad prawa autorskiego, ponieważ to nadal on zostaje twórcą, o czym należy zawsze pamiętać, jeżeli korzysta się z tzw. otwartych licencji. Aby można było można było zakwalifikować jako utwór pochodzący z otwartej licencji trzeba pamiętać:
- o uznaniu prawa autorskiego - przyznaje się tym prawo do kopiowania, rozprowadzania, przedstawiania, wykorzystywania pod warunkiem, przywołania nazwiska autora pierwowzoru;
- o użyciu niekomercyjnym - można wykorzystywać, kopiować, powielać, przedstawiać, pod warunkiem że utwór nie zostanie wykorzystany w celach komercyjnych czy zarobkowych;
- o tym, że można tworzyć utwory zależne;
- o tym, że utwory zależne, które powstaną dzięki pierwowzorom uzyskanym na podstawie otwartej licencji, można rozpowszechniać na tej samej zasadzie co utwór oryginalny.
Podsumowując, rodzaje licencji różnią się od siebie przede wszystkim zakresem uprawnień do korzystania z utworu.
