Niemal każdy przedsiębiorca boryka się z problemem przeterminowanych należności swoich kontrahentów. Powodów tego typu sytuacji można doszukiwać się wiele. Najważniejsze z punktu widzenia prowadzenia przedsiębiorstwa jest to, kiedy nastąpi zapłata długu. Trudności we współpracy czy nieustanna niewypłacalność kontrahentów często zmuszają firmy do podjęcia różnych kroków - m.in o charakterze sądowym.
Dług i odsetki
Zgodnie z Kodeksem cywilnym (dalej: k.c.) zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.
Ponadto dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Oznacza to, że z chwilą gdy należność staje się wymagalna, powstaje dług - a dłużnik powinien go uregulować.
W przeciwnym razie na mocy tejże ustawy wierzycielowi przysługują specjalne środki, które mają za zadanie zrekompensować mu dłuższy czas oczekiwania na zapłatę. Do tego typu środków z pewnością można zaliczyć naliczanie odsetek za zwłokę. Należy wspomnieć o tym, że odsetki mają charakter akcesoryjny. Oznacza to, że są niesamoistne - nie mogą istnieć w oderwaniu od głównej wierzytelności.
Art. 481 Kodeksu cywilnego § 1 Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. § 2 Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. § 3 W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych. |
Szczególne rozwiązania odnośnie odsetek reguluje także Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, obowiązująca od dnia 28 kwietnia 2013 r.
Należy jedynie dodać, że w świetle prawa naliczanie odsetek jest prawem wierzyciela, nie zaś jego obowiązkiem.
Przedsądowe wezwanie do zapłaty
W postępowaniu przedsądowym działania powinny koncentrować się na realnym odzyskaniu przeterminowanej należności.
Porady online
Prowadzisz firmę i masz pytania?
Skorzystaj z porad ekspertów Poradnika Przedsiębiorcy
Wezwanie do zapłaty jest podstawowym sposobem dochodzenia swoich praw. W treści wezwania nie ma potrzeby przedstawiania całego stanu faktycznego sprawy, gdyż ta dłużnikowi jest znana. Wystarczy podanie najistotniejszych danych - przede wszystkim tego, na jakiej podstawie wierzyciel wysuwa żądanie zapłaty.
W przypadku gdy wysłanie pierwszego pisma nie wywoła u dłużnika zamierzonego skutku, należy wysłać kolejne, w którym powinna zostać zamieszczona adnotacja o tym, że jest to ostatnie wezwanie kierowane przedsądowo. Po bezskutecznym wyznaczeniu kolejnego terminu na zapłatę długu należy podjąć działania sądowe.
Inne środki przedsądowe
Do środków dyscyplinujących dłużnika można zaliczyć wszelkiego rodzaju monity m.in. w formie SMSa, emaila, faksu czy w tradycyjnej formie korespondencji listownej - opatrzone pieczęcią prewencyjną (zapowiedź sprzedaży długu lub umieszczenia w stosownym rejestrze).
Ponadto przypomnienie może mieć charakter bardziej bezpośredni, na przykład rozmowy telefonicznej lub negocjacji osobistych.
Rozmowy obu stron mogą doprowadzić do ugody lub nowacji - czyli umorzenia dotychczas istniejącego stosunku prawnego oraz zawiązania nowego, który np. wyznaczy nowy termin płatności, rozłoży wierzytelność na raty albo pomniejszy ją, dojdzie do potrącenia, zamiany itp.
W toku przeprowadzania postępowania przedsądowego wierzyciel może także uciec się do środków, które bardziej zdyscyplinują dłużnika. Do rozwiązań mniej dolegliwych można zaliczyć pozbawienie rabatów czy wykluczenie z programu lojalnościowego. Dotkliwe dla dłużnika może okazać się zgłoszenie jego danych do biur zarządzających informacją gospodarczą - takich jak Krajowy Rejestr Długów.
Warto wiedzieć! Niezwykle ważne jest udokumentowanie podjętych przez wierzyciela działań w postępowaniu przedsądowym. Będzie to pomocne przy dochodzeniu zapłaty długu na drodze sądowej. |
Sądowe wezwanie do zapłaty
W sytuacji gdy dłużnik mimo dwukrotnego przedsądowego wezwania nadal nie spełnia świadczenia, należy wejść na drogę sądową. Nie należy z tym zwlekać za długo, ponieważ trzeba pamiętać o tym, że roszczenie może się przedawnić, przez co stać się niewymagalnym.
Warto wiedzieć! W przypadku przedawnionych długów zapłata choćby 1 zł przez dłużnika na poczet należności powoduje, że dług staje się znowu wymagalny. Wówczas wierzyciel może znowu skutecznie ubiegać się o zwrot w granicach prawa. |
Wytoczenie powództwa cywilnego niesie za sobą korzyść, która polega na tym, że bieg przedawnienia roszczenia zostaje przerwany.
Przedsiębiorcy często obawiają się postępowania sądowego. Podyktowane to jest przeświadczeniem o poniesieniu wysokich kosztów, uczestnictwie w rozprawach w odległych od miejsca zamieszkania miastach czy też utracie kontrahenta.
Polecamy
Czy można przyspieszyć postępowanie podatkowe?
W wielu przypadkach obawy te są nieuzasadnione, ponieważ to dłużnik zasadniczo jest obciążany kosztami postępowania sądowego. Co więcej, koszty sądowe są dochodzone w drodze postępowania egzekucyjnego, które prowadzi komornik.
Powstaje pytanie: w jakim trybie wierzyciel może wejść na drogę sądową, by móc zrealizować swoje prawo? W zależności od podstaw roszczenia postępowanie może być nakazowe, upominawcze lub przeprowadzone w trybie zwyczajnym.
Zazwyczaj sprawy, których przedmiotem jest żądanie zapłaty długu, rozpatrywane są w trybie upominawczym albo nakazowym. Rozprawa odbywa się na posiedzeniu niejawnym, a dłużnik otrzymuje nakaz zapłaty, chyba że złoży środek odwoławczy.
Jeżeli przedsiębiorca próbuje wyegzekwować dług o stosunkowo niskiej wartości, wówczas zastosowanie może mieć postępowanie uproszczone.
Co po wyroku?
Przedsiębiorca, dla którego sprawa zakończyła w sądzie pomyślnie, jest na pewno w lepszej sytuacji od tego, który zwleka z egzekwowaniem swoich praw. Orzeczenie o nakazie zapłaty powinno skutkować wystąpieniem wierzyciela o nadanie wyrokowi lub nakazowi zapłaty klauzuli wykonalności. W przypadku, gdy dłużnik nie dokona odwołania, należy udać się do właściwego komornika sądowego, który dokona wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Przykładowy schemat windykacji
