W praktyce gospodarczej podatnicy są narażeni na liczne sankcje. W przypadku ich zapłaty nie wiedzą oni, jak je rozliczyć podatkowo. Liczne wyłączenia z kosztów podatkowych sankcji powodują że, przedsiębiorcy zastanawiają się, jakie sankcje stanowią koszty uzyskania przychodu.
Wyłączenia z kosztów podatkowych
Przypomnijmy, że art. 23 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – dalej: ustawa o PIT – zawiera enumeratywną listę wyłączeń z kosztów uzyskania przychodów, co oznacza, że każdy koszt dający się zakwalifikować do którejkolwiek z pozycji wymienionej na tej liście nie będzie mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, nawet jeśli był poniesiony w celu osiągnięcia przychodów. Jednocześnie należy zauważyć, że samo wyliczenie kosztów, których nie uważa się za koszty uzyskania przychodów, nie stwarza domniemania, że wszelkie pozostałe koszty, które nie są zamieszczone w art. 23 cyt. ustawy, zostaną ex lege uznane za koszty podlegające odliczeniu.
Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonywanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonywanych robót i usług.
Z wyłączenia z kosztów podatkowych wyłączamy więc kary umowne i odszkodowania z tytułów enumeratywnie wymienionych w ustawie.
W katalogu wydatków niezaliczanych do kosztów uzyskania przychodów ustawodawca uwzględnił kary umowne i odszkodowania z tytułu:
-
wad dostarczonych towarów,
-
wad wykonanych robót,
-
wad wykonanych usług,
-
zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad,
-
zwłoki w usunięciu wad towarów,
-
zwłoki w usunięciu wad wykonanych usług.
Przykład 1.
Podatnik prowadzący firmę zajmującą się produkcją maszyn dla przemysłu spożywczego otrzymał zlecenie na wyprodukowanie linii do rozlewu oliwy. Przedsiębiorcy zawarli kontrakt. Producent niestety spóźnił się z dostawą i naruszył go. W związku z tym był zobowiązany do zapłaty kary umownej. Co ważne, powyższe uchybienie nie ma wpływu na ważność kontraktu (ewentualny brak zapłaty kary może skutkować jego zerwaniem). Zapłata kary umownej uratuje więc w przyszłości uzyskanie przychodu. Czy zapłata kary może być kosztem uzyskania przychody?
W naszym przypadku, gdyby podatnik nie zapłacił kary, mogłoby dojść do zerwania kontraktu. Maszyna była produkowana pod zamówienie, tym samym trudno byłoby znaleźć na nią kupca. Zapłata kary służy więc tutaj zachowaniu przychodu. Biorąc pod uwagę powyższe, będzie stanowiłakoszt podatkowy.
Przykład 2.
Podatnik posiada biurowiec w centrum Kalisza. Zawarł umowę przedwstępną na jego najem z firmą spedycyjną. Po jej zawarciu zgłosił się do niego bank – w biurowcu chce stworzyć call center. Oferuje wyższy czynsz i umowę na 10 lat. Podatnik postanowił zerwać umowę z firmą spedycyjną i wynająć biurowiec bankowi. Zapłacił więc karę umowną. Czy może ona w tym przypadku stanowić koszt uzyskania przychodu?
Tutaj można zaliczyć karę umowną do kosztów uzyskania przychodów, ponieważ podatnik może to tłumaczyć znacznie korzystniejszą ofertą. Zapłata kary umownej przyczyni się w tym przypadku do zwiększenia przychodów podatnika.
Tym samym w niektórych przypadkach kar (sankcji) nałożonych przez prywatne podmioty możemy je rozliczać.
Wyłączenia z kosztów podatkowych kar nakładanych przez organy podatkowe
Kary i grzywny nałożone na podatnika zarówno w postępowaniu karnym, karnym skarbowym, jak i administracyjnym, nie są zaliczane do kosztów uzyskania przychodów (patrz art. 23 ust. 1 pkt 15 ustawy o PIT).
Kary wymierzane są zazwyczaj na podstawie przepisów ustawy – Kodeks karny, Kodeks karny skarbowy oraz przepisów w postępowaniu administracyjnym, a także w spawach o wykroczenia.
Do kosztów uzyskania przychodów nie są zaliczone również wydatki z tytułu odsetek od grzywien i kar pieniężnych.
Przykład 3.
Naczelnik urzędu skarbowego wymierzył karę grzywny z tytułu niezłożenia deklaracji VAT-7 w kwocie 1000 zł. Podatnik nie miał środków finansowych, aby ją zapłacić. Organ naliczył od niej odsetki. Czy powyższe wydatki można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów?
Podatnik nie zaliczy powyższej kary do kosztów uzyskania przychodów. Co istotne, także odsetki naliczone od kary nie będą kosztami uzyskania przychodu.
W polskim prawodawstwie coraz częściej podatnicy narażani są jednak na sankcje podatkowe wynikające z ustaw podatkowych.
Przykład 4.
Spółka odliczyła podatek VAT naliczony z faktury, która nie dokumentowała sprzedaży – tzw. pusta faktura. Organ podatkowy w związku z powyższym uznał, że podatnik zaniżył znacząco swoje zobowiązanie podatkowe. Nałożył na spółkę sankcję podatkową w wysokości 100% zaniżenia podatku. Podatnik zapłacił zobowiązanie plus sankcję. Czy wydatki na nią stanowią koszt uzyskania przychodu?
W tym przypadku mamy do czynienia z karą za umyślne odliczenie podatku naliczonego. W związku z tym podatnik musiał zapłacić bardzo dotkliwą sankcję.
Biorąc pod uwagę, że zapłacił karę, nie może ona stanowić kosztu uzyskania przychodu.
Tym samym w przypadku sankcji wynikających z ustawy o podatku VAT nie możemy ich zaliczać do kosztów uzyskania przychodu.
Podsumowując, podatnicy, prowadząc działalność gospodarczą, muszą się liczyć z sankcjami. W przypadku sankcji i kar nałożonych w wyniku postępowań podatkowych podatnik nie może ich zaliczać do kosztów uzyskania przychodu. Mają one bowiem na celu zdyscyplinowanie go, aby nie popełniał błędów. Podatnik w wielu przypadkach może uniknąć negatywnych konsekwencji, np. składając czynny żal. W przypadku sankcji związanych z prowadzoną działalnością w niektórych przypadkach można je zaliczyć do kosztów. Tutaj jednak trzeba każde zdarzenie analizować osobno, mając na uwadze interpretację organów podatkowych.
