Nowy Ład budzi wiele skrajnych emocji, szczególnie wśród przedsiębiorców. Zapowiadane zmiany podatkowe obciążą znaczną część osób prowadzących firmy. Modyfikacje w przepisach odnośnie do składki zdrowotnej to rewolucyjne zmiany dla wszystkich przedsiębiorców, zarówno tych prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze, jak i udziałowców w spółkach. Co zmieni się w sposobie naliczenia i odliczenia składki zdrowotnej od stycznia 2022 roku? Jakie zmiany w zakresie opłacania i odliczania składki zdrowotnej nastąpią w nowym roku?
Składka zdrowotna płacona od dochodu
Do tej pory osoby prowadzące jednoosobowe działalności gospodarcze były zobowiązane do uiszczania składki zdrowotnej w stałej wysokości w danym roku kalendarzowym. W obowiązującym jeszcze stanie prawnym przedsiębiorcy opłacają składkę zdrowotną w wysokości 9% od podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale poprzedniego roku, włącznie z wypłatami z zysku. Kwota składki zdrowotnej podawana była w styczniu i obowiązywała przez kolejnych 12 miesięcy. Przykładowo w 2021 roku składka zdrowotna dla osób prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze wynosi 381,81 zł, a w 2020 roku wynosiła 362,34 zł. W praktyce składka zdrowotna, którą płacili przedsiębiorcy, co rok wzrastała, jednak były to wzrosty stosunkowo niewielkie, a przedsiębiorcy mieli pewność, że wartość daniny nie zmieni się w danym roku kalendarzowym.
Zgodnie ze zmianami zapowiadanymi przez ustawodawców już od stycznia 2022 roku podstawę składki zdrowotnej dla przedsiębiorców będzie stanowił dochód. W nowym stanie prawnym przedsiębiorca będzie zatem zobowiązany do odprowadzania składki zdrowotnej w wysokości równej 9% osiągniętego w danym miesiącu rzeczywistego dochodu. W praktyce dla wielu osób prowadzących działalności gospodarcze oznacza to wzrost składki zdrowotnej.
Brak możliwości odliczenia składki zdrowotnej
Składka zdrowotna liczona od dochodu to niestety niejedyna zmiana w zakresie tej daniny. Jeszcze bardziej dotkliwa dla przedsiębiorców może okazać się likwidacja prawa do odliczenia części zapłaconej składki zdrowotnej.
Dotychczas przedsiębiorcy mogli znaczną część zapłaconej składki zdrowotnej odliczyć od podatku, dzięki czemu zobowiązanie z tytułu podatku dochodowego było niższe. Ponoszony był zatem koszt daniny do ZUS-u, ale większa część tego wydatku zmniejszała podatek dochodowy do zapłaty. Stopa procentowa składki zdrowotnej wynosiła 9% podstawy wymiaru, a odliczeniu podlegało 7,75% podstawy wymiaru tej składki. Realny koszt dla przedsiębiorcy wynosił zatem jedynie 1,25% podstawy wymiaru składki zdrowotnej.
W praktyce w 2021 roku z tytułu składki zdrowotnej płacono 381,81 zł, a od podatku odliczano 328,78 zł, więc koszt rzeczywisty koszt daniny wynosił 53,03 zł. W 2020 roku wysokość składki wynosiła 362,34 zł, a odliczeniu podlegało 312,02 zł, czyli rzeczywisty koszt to 50,32 zł.
Brak możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku oznacza, że przedsiębiorca poniesie rzeczywisty koszt daniny w całości, a więc w kwocie zapłaconej składki. Brak możliwości odliczenia składki zdrowotnej i zmiana sposobu ustalenia jej wysokości to w istocie podniesienie stawki podatku dla przedsiębiorców.
Jak wysokość składki zdrowotnej wpłynie na opodatkowanie przy zasadach ogólnych?
Przedsiębiorcy prowadzący jednoosobowe działalności gospodarcze i rozliczający się na zasadach ogólnych otrzymają częściową rekompensatę zmiany sposobu ustalania wysokości składki zdrowotnej i braku możliwości jej odliczenia od podatku. Planowane jest bowiem zwiększenie kwoty wolnej od podatku do 30 000 zł i podniesienie progu podatkowego do 120 000 zł. Przypomnijmy, że zasady ogólne charakteryzują się tym, że dla dochodów z pierwszego progu podatkowego (dotychczas do kwoty dochodu 84 528 zł, a po wprowadzeniu zmian do kwoty dochodu 120 000 zł) stosuje się stawkę podatkową 17%, a dla dochodów z drugiego progu podatkowego – stawkę podatkową 32%. Dodatkowo osoby stosujące zasady ogólne odliczają od podatku kwotę wolną od podatku, dzięki czemu zmniejsza się zobowiązanie z tytułu podatku dochodowego do zapłaty.
Mimo że przedsiębiorcy rozliczający się na podstawie zasad ogólnych będą mogli skorzystać z wyższej kwoty wolnej od podatku czy nowego progu podatkowego, składka zdrowotna liczona od dochodu w połączeniu z brakiem możliwości jej odliczenia od podatku dla wielu z nich w dalszym ciągu będzie dodatkowym obciążeniem finansowym.
Trzeba również podkreślić, że zapowiadana przez ustawodawców tzw. ulga dla klasy średniej mająca zneutralizować likwidację odliczalności składki zdrowotnej odnosi się wyłącznie do osób osiągających dochody z tytułu umowy o pracę, co oznacza, że nie obejmuje osób prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze. W konsekwencji przedsiębiorców czeka podwyższenie danin na rzecz państwa bez możliwości skorzystania z ulg podatkowych przewidzianych dla klasy średniej, ale nieobejmujących osób prowadzących działalności gospodarcze.
Przykład 1.
Pan Michał prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i jako formę rozliczenia stosuje zasady ogólne. Osiąga dochód miesięczny w wysokości 9000 zł. Jaki ponosi aktualnie koszt z tytułu składki zdrowotnej, a jaki będzie ponosił koszt daniny po wprowadzeniu Nowego Ładu?
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym pan Michał opłaca zryczałtowaną składkę, której wartość w 2021 roku wynosi 381,81 zł, z czego od podatku może odliczyć 328,78 zł, więc rzeczywisty koszt miesięczny daniny w 2021 roku dla pana Michała wynosił 53,03 zł. W nowym stanie prawnym pan Michał będzie zobowiązany do uiszczania składki zdrowotnej w kwocie 810 zł (9% × 9000 zł) i nie będzie miał prawa do odliczenia zapłaconej składki od podatku. Oznacza to, że rzeczywisty koszt miesięczny składki zdrowotnej dla Pana Michała wyniesie 810 zł, a więc o 756,97 zł więcej niż dotychczas.
Składka zdrowotna w podatku liniowym
W jeszcze gorszej sytuacji są przedsiębiorcy stosujący podatek liniowy. Charakteryzuje się on stosowaniem niezmiennej stawki 19% niezależnie od osiąganych dochodów, co oznacza, że stosując podatek liniowy, nie mamy progów podatkowych opodatkowanych różnymi stawkami podatku. Podniesienie drugiego progu podatkowego nie ma zatem znaczenia dla liniowców, którzy nie osiągną żadnych korzyści z wprowadzonych zmian.
Co więcej, przedsiębiorcom rozliczającym się liniowo nie przysługuje możliwość odliczenia kwoty wolnej od podatku, czyli także zapowiadana zmiana kwoty wolnej nie wpłynie w żaden sposób na zobowiązanie z tytułu podatku dochodowego dla przedsiębiorców stosujących jako formę rozliczenia podatek liniowy.
Z możliwości skorzystania z ulgi dla klasy średniej zostali wykluczeni wszyscy przedsiębiorcy, więc w tym aspekcie liniowcy również nie dostaną żadnej rekompensaty z tytułu zmiany sposobu ustalania składki zdrowotnej i braku możliwości jej odliczenia od podatku.
Jedyną pozytywną wiadomością dla liniowców jest to, że ustawodawcy zdecydowali się na obniżenie dla nich stopy procentowej składki zdrowotnej z 9% na 4,9%. W dalszym ciągu podkreślić jednak należy, że wprowadzone zmiany to dla podatników stosujących podatek liniowy spore obciążenie i dodatkowy koszt, który będą zmuszeni ponieść już od stycznia 2022 roku.
Dodatkowo nowe uregulowania prawne przewidują, że składka zdrowotna dla osób stosujących podatek liniowy nie może być niższa niż kwota odpowiadająca 9% minimalnego wynagrodzenia. Wartość minimalnego wynagrodzenia w 2022 roku ma wynieść 3000 zł, co oznacza, że minimalna składka zdrowotna nie może być niższa niż 270 zł.
Składka zdrowotna dla udziałowców
Kolejną rewolucją dla przedsiębiorców jest wprowadzenie obowiązku uiszczania składki zdrowotnej przez udziałowców. Co więcej, pierwotne zapowiedzi programu Nowy Ład nie zakładały takich zmian. Nowe przepisy podatkowe zakładają, że składkę zdrowotną będą opłacać także członkowie zarządów spółek, bez znaczenia pozostanie fakt, czy dany członek zarządu posiada już własne ubezpieczenie albo jest ubezpieczony przy małżonku.
Wynagrodzenie z tytułu powołania do zarządu będzie podstawą do naliczenia składki zdrowotnej w wysokości 9%. Osoby zatrudnione wyłącznie na podstawie powołania będą zobowiązane do uiszczenia 9% składki zdrowotnej, której podstawą ma być kwota wynagrodzenia pobieranego z tytułu powołania do zarządu.
Wspólnicy spółek komandytowych
Ubiegłoroczna zmiana przepisów odnośnie do spółek kapitałowych zmieniła kwalifikację przychodów jej wspólników, a mianowicie wypłaty wspólnikom zysku osiągniętego przez spółkę komandytową będącą podatnikiem CIT stanowią przychody kapitałowe, które w projekcie Nowego Ładu nie zostały zawarte jako podstawa obliczenia składki zdrowotnej.
Wspólnicy spółek komandytowych mają opłacać zryczałtowaną składkę zdrowotną. W takich przypadkach wysokość składki zdrowotnej ma być ustalana na podstawie kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego przez GUS. Zgodnie z aktualnymi przewidywaniami ta kwota wyniesie w 2022 roku około 5922 zł, co oznacza, że składka zdrowotna dla wspólników spółek wynosiłaby wówczas około 533 zł.
