Zwolnienie lekarskie to temat, który budzi spore emocje, zwłaszcza gdy pojawia się w kontekście zarobków. Dla wielu pracowników kluczowe jest, aby zrozumieć, jak dni spędzone na zwolnieniu lekarskim wpływają na wynagrodzenie i jakie są zasady ich rozliczania. W artykule przyjrzymy się przypadkowi, w którym pracownik bierze zwolnienie lekarskie na dzień wolny, ale przez resztę miesiąca normalnie wykonuje swoje obowiązki. Jakie wynagrodzenie wówczas przysługuje? Jakie są zasady ustalania wynagrodzenia chorobowego i zasadniczego? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz poniżej.
Kiedy przysługuje wynagrodzenie chorobowe?
W Polsce wynagrodzenie chorobowe przysługuje pracownikowi w momencie, gdy otrzyma on zwolnienie lekarskie (tzw. L4). Pracownik ma prawo do wynagrodzenia chorobowego przez pierwsze 33 dni choroby w danym roku kalendarzowym (14 dni w przypadku pracowników powyżej 50. roku życia). Po upływie tego okresu świadczenie chorobowe wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).
Wynagrodzenie chorobowe wynosi 80% wynagrodzenia zasadniczego, chyba że wewnętrzne przepisy pracodawcy przewidują inne stawki. W przypadku zwolnienia lekarskiego spowodowanego wypadkiem przy pracy, chorobą zawodową lub ciążą, wynagrodzenie chorobowe wynosi 100% podstawy.
Pomniejszenie wynagrodzenia za czas nieobecności spowodowanej chorobą
Zasady pomniejszenia wynagrodzenia zasadniczego za nieprzepracowaną część miesiąca spowodowaną chorobą określa § 11 ust. 1 Rozporządzenia z dnia 29 maja 1996 roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy. Wskazuje on, że „w celu obliczenia wynagrodzenia, ustalonego w stawce miesięcznej w stałej wysokości, za przepracowaną część miesiąca, jeżeli pracownik za pozostałą część tego miesiąca otrzymał wynagrodzenie określone w art. 92 Kodeksu pracy, miesięczną stawkę wynagrodzenia dzieli się przez 30 i otrzymaną kwotę mnoży przez liczbę dni wskazanych w zaświadczeniu lekarskim o czasowej niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby. Tak obliczoną kwotę wynagrodzenia odejmuje się od wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc”.
Przykład 1.
Pan Marcin zatrudniony jest na cały etat z wynagrodzeniem 5 600 zł. W styczniu przebywał 5 dni na zwolnieniu lekarskim. Jego wynagrodzenie zasadnicze zostanie pomniejszone w następujący sposób:
5 600 zł / 30 = 186,67 zł
186,67 zł × 5 dni = 933,35 zł
5 600 zł - 933,35 zł = 4 666,05 zł
Wynagrodzenie zasadnicze pana Marcina w styczniu wyniesie 4666,05 zł brutto.
Zwolnienie lekarskie na dzień wolny od pracy
Zasady pomniejszania wynagrodzenia zasadniczego oraz ustalania wynagrodzenia chorobowego za czas nieobecności chorobowej zostały dokładnie opisane w kilku aktach prawnych. Jednak mogą zdarzyć się sytuacje, które nie są wprost uregulowane przepisami. Przykładem jest ta, w której pracownik otrzymuje zwolnienie lekarskie na dni wolne od pracy, np. weekend. W efekcie w ciągu miesiąca przepracuje on cały obowiązujący go czas pracy, a oprócz tego przebywa na zwolnieniu lekarskim w czasie dni wolnych. Wielu pracodawców ma wątpliwość, jak prawidłowo rozwiązać taką sytuację i naliczyć wynagrodzenia pracownika.
Swoje stanowisko w tym zakresie wydało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej:
„[…] w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy […] w celu obliczenia wynagrodzenia, ustalonego w stawce miesięcznej w stałej wysokości, za przepracowaną część miesiąca, jeżeli pracownik za pozostałą część tego miesiąca otrzymał wynagrodzenie określone w art. 92 Kodeksu pracy, miesięczną stawkę wynagrodzenia dzieli się przez 30 i otrzymaną kwotę mnoży przez liczbę dni wskazanych w zaświadczeniu lekarskim o czasowej niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby. Tak obliczoną kwotę wynagrodzenia odejmuje się od wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc. Jak wynika z tego przepisu, dotyczy on sytuacji, gdy pracownik przepracował tylko część miesiąca z powodu nieobecności w pracy spowodowanej zwolnieniem lekarskim. W opinii Departamentu, zwrot „przepracowana część miesiąca” należy utożsamiać z sytuacją, w której pracownik przepracował tylko część obowiązującego go wymiaru czasu pracy w danym miesiącu z powodu korzystania ze zwolnienia lekarskiego. Zdaniem Departamentu, powołany wyżej przepis § 11 ust. 1 rozporządzenia nie obejmuje zatem sytuacji, gdy pracownik wprawdzie był nieobecny w pracy z powodu choroby przez część miesiąca, ale mimo to przepracował w tym miesiącu pełny wymiar czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. W tej sytuacji pracownikowi przysługuje, zgodnie z art. 80 Kodeksu pracy, wynagrodzenie za cały miesięczny wymiar czasu pracy, tj.: pełne wynagrodzenie określone w stałej stawce miesięcznej.[…]”.
Zgodnie z powyższym stanowiskiem, w sytuacji kiedy pracownik przebywa w miesiącu na zwolnieniu lekarskim, ale mimo to wypracował cały wymagany wymiar czasu pracy, zachowuje on prawo do pełnego wynagrodzenia oraz ma prawo do wynagrodzenia chorobowego za okres niezdolności do pracy.
Przykład 2.
Pracownik pracuje w podstawowym czasie pracy od poniedziałku do piątku. 4 stycznia uległ niegroźnemu wypadkowi na łyżwach i otrzymał zwolnienie lekarskie na 5 i 6 stycznia. Od wtorku 7 stycznia już powrócił do pracy. Podsumowując styczeń, pracownik przepracował cały wymiar czasu pracy wymagany w tym miesiącu, a oprócz tego przebywał na zwolnieniu lekarskim 2 dni. W takiej sytuacji zachowuje prawo do całego wynagrodzenia zasadniczego oraz do wynagrodzenia chorobowego za 2 dni zwolnienia.
Podobna sytuacja ma miejsce, kiedy pracownicy są zatrudnieni na część etatu lub w równoważnym systemie czasu pracy. Ich praca może zostać zaplanowana w taki sposób, że wypracowują swój wymiar czasu pracy w jednej części tygodnia lub miesiąca, a w okresie dni wolnych się rozchorują. W takiej sytuacji również mają prawo do niepomniejszonego wynagrodzenia oraz świadczenia chorobowego.
Przykład 3.
Pani Ania zatrudniona jest w wymiarze ⅗ etatu w aptece i jej rozkład czasu pracy obejmuje pracę od poniedziałku do środy po 8 godzin. Od czwartku do niedzieli pracownica ma wolne. W lutym doszło do sytuacji, w której otrzymała ona zwolnienie od 13 do 14 lutego (czwartek–piątek). W związku z tym, że w lutym wypracowała cały obowiązującą ją wymiar czasu pracy, pracodawca wypłaci jej zarówno wynagrodzenie zasadnicze w całości, jak i wynagrodzenie chorobowe.
Zwolnienie lekarskie a wynagrodzenie w kontekście umów cywilnoprawnych
W przypadku umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie czy umowa o dzieło, zasady dotyczące wynagrodzenia chorobowego są inne niż w przypadku umowy o pracę. Pracownik zatrudniony na podstawie umowy zlecenia, który jest objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, również ma prawo do zasiłku chorobowego, jednak nie przysługuje mu wynagrodzenie chorobowe wypłacane przez pracodawcę.
Niemniej zleceniobiorca wynagradzany jest za ilość wykonanej pracy. Zatem może również dojść do sytuacji, kiedy mimo nieobecności usprawiedliwionej choroba, za który przysługuje zleceniobiorcy świadczenie chorobowe, może on nadrobić ilość wykonanej pracy do tej, która była pierwotnie zaplanowana.
Osoby pracujące na umowę o dzieło nie mają prawa do wynagrodzenia chorobowego ani zasiłku chorobowego, ponieważ taka umowa nie przewiduje możliwości objęcia ubezpieczeniem chorobowym.
Czy pracodawca może odmówić przyjęcia zwolnienia lekarskiego?
Zgodnie z przepisami prawa pracy pracodawca nie ma prawa odmówić przyjęcia zwolnienia lekarskiego, jeśli zostało ono wystawione zgodnie z obowiązującymi przepisami. W czasach, kiedy zwolnienia lekarskie były wystawiane w formie papierowej, pracownik mógł zdecydować i po prostu nie przekazywać zwolnienia lekarskiego pracodawcy. Jednak od wielu lat zwolnienia lekarskie wystawiane są w formie elektronicznej i automatycznie przesyłane na konto Płatnika składek w PUE ZUS. Tym samym pracodawca ma obowiązek je uwzględnić i rozliczyć zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Podsumowanie
Zwolnienie lekarskie na wolny dzień od pracy, podczas gdy reszta miesiąca jest przepracowana, nie wpływa na wysokość wynagrodzenia zasadniczego oraz chorobowego. Wynagrodzenie zasadnicze nie jest pomniejszane za czas choroby, jeśli pracownik w danym miesiącu przepracował pełny obowiązujący go wymiar czasu pracy. Jednak oprócz wynagrodzenia zasadniczego pracownik ma prawo również do świadczenia chorobowego.
Przepisy dotyczące wynagrodzenia chorobowego są dość skomplikowane, dlatego warto być świadomym swoich praw i obowiązków, aby uniknąć nieporozumień z pracodawcą. Zwolnienie lekarskie jest przywilejem pracownika, ale wiąże się również z pewnymi ograniczeniami, które warto znać. Dzięki temu zarówno pracownik, jak i pracodawca będą mieli jasność co do zasad rozliczania wynagrodzenia w przypadku choroby.
