Kaucja gwarancyjna a mechanizm podzielonej płatności

Wnoszona w urzędzie skarbowym kaucja gwarancyjna zapobiegała odpowiedzialności solidarnej u podatników do wysokości wpłaconej kaucji. Zwykle korzystali z niej przedsiębiorcy sprzedający m.in. wyroby stalowe, paliwa, niektóre części komputerowe, części do drukarek czy pakiety oprogramowania systemów operacyjnych (dyski SSD). W związku z nowelizacją ustawy o VAT zaszły zmiany dotyczące kaucji gwarancyjnej – czego dotyczą? Odpowiadamy w artykule.

Kaucja gwarancyjna – zmiany w funkcjonowaniu od listopada 2019

Instytucja kaucji gwarancyjnej od dawna nie spełniała prawidłowo swojej zabezpieczającej roli. Utworzona została ona bowiem z myślą o uczciwych podatnikach, a w praktyce w większości korzystały z niej przedsiębiorstwa działające nielegalnie, które dopuszczały się oszustw podatkowych. Innymi słowy, z jej pomocą tego rodzaju firmy mogły uwiarygodnić swój status uczciwego podatnika.

W konsekwencji ustawodawca 1 listopada 2019 r. uchylił artykuły 105a ust. 3 pkt 3 i 4 oraz 105b–105d ustawy o VAT, dzięki którym kaucja gwarancyjna funkcjonowała. Wobec tego zarówno przesłanki pozytywne, jak i negatywne odpowiedzialności solidarnej określone zostaną dzięki czynnościom dowodowym, np. przeprowadzonej kontroli przez organ podatkowy.

Przykład 1.

Pan Stanisław prowadzi działalność fotograficzną. 1 lutego 2021 roku zakupił kamery cyfrowe za 10 000 zł na fakturę VAT. Sprzedawca, który dokonywał dostawy kamer, znacznie obniżył ich cenę w stosunku do wartości rynkowej, co wydało się panu Stanisławowi podejrzane. W związku z tym postanowił dokonać zapłaty w split payment.

Dzięki zapłacie z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności, jeśli sprzedawca nie ureguluje podatku VAT od tej sprzedaży do urzędu skarbowego, pan Stanisław nie poniesie odpowiedzialności solidarnej za zaległość podatkową sprzedawcy.

W jaki sposób funkcjonowała kaucja gwarancyjna przed zmianą przepisów?

Poniżej zostaną omówione regulacje dotyczące kaucji gwarancyjnej, zanim nastąpiła nowelizacja ustawy o VAT. Kogo kaucja dotyczyła, w jakiej wysokości – odpowiadamy w dalszej części artykułu.

Kogo dotyczyła kaucja gwarancyjna?

Do końca października 2019 roku, zgodnie z art. 105b ust. 1 ustawy o VAT (aktualnie uchylonym), podatnik dokonujący dostawy towarów wrażliwych wymienionych w załączniku nr 13 ustawy o VAT mógł wnieść w urzędzie skarbowym kaucję gwarancyjną. Stanowiła ona zabezpieczenie zapłaty podatku wraz z odsetkami za zwłokę, pod warunkiem spełnienia łącznie następujących przesłanek:

• podatnik nie posiada zaległości w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa;

• podatnik nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego;

• podatnik posiada koncesje wymagane w wykonywaniu działalności gospodarczej w przypadku dostawy:

• benzyn silnikowych, olejów napędowych oraz gazów przeznaczonych do napędu silników spalinowych;

• olejów opałowych oraz olejów smarowych;

• podatnik upoważnił bank mający siedzibę na terytorium kraju albo spółdzielczą kasę oszczędnościowo–kredytową, której jest członkiem, prowadzące rachunek wskazany w zgłoszeniu identyfikacyjnym, na który dokonywana jest zapłata z tytułu dostawy tych towarów, do przekazywania organom podatkowym lub organom kontroli skarbowej informacji o wszystkich transakcjach dokonywanych na tym rachunku.

Podatnik nieposiadający zaległości podatkowych wraz ze złożeniem kaucji gwarancyjnej składał wniosek w sprawie przyjęcia kaucji gwarancyjnej oraz upoważnienie dla urzędu skarbowego o udzielenie informacji odnośnie do wszystkich dokonywanych transakcji na rachunku bankowym.

Wniosek podatnik mógł znaleźć w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 5 czerwca 2015 r. w sprawie wzoru wniosku w sprawie kaucji gwarancyjnej. Określone zostały następujące wzory wniosków w sprawie:

• kaucji gwarancyjnej – VAT-28,

• przyjęcia kaucji gwarancyjnej – VAT-28/A, 

• przedłużenia terminu ważności kaucji gwarancyjnej – VAT-28/B, 

• podwyższenia wysokości kaucji gwarancyjnej – VAT-28/C,

• zwrotu kaucji gwarancyjnej – VAT-28/D.

Ponadto w sytuacji cofnięcia upoważnienia przez dostawcę towarów wrażliwych bank albo spółdzielcza kasa oszczędnościowo–kredytowa byli obowiązani do zawiadomienia o tym naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla tego podmiotu najpóźniej do następnego dnia roboczego od dnia otrzymania oświadczenia o cofnięciu upoważnienia.

Ile wynosiła kaucja gwarancyjna?

Wysokość kaucji gwarancyjnej odpowiadała co najmniej jednej piątej kwoty podatku należnego od przewidywanej przez sprzedawcę towarów wrażliwych w danym miesiącu wartości sprzedaży tych towarów. Równocześnie kaucja gwarancyjna nie mogła wynosić mniej niż:

• 200 000 zł – w przypadku dostawy towarów takich jak:

• wyroby stalowe (rury przewodowe, tkaniny, kraty, płyty, pręty, kątowniki, ogrodzenia z drutu z żeliwa, stali, miedzi, siatka rozciągana z żeliwa i inne);

• oleje i tłuszcze zwierzęce i roślinne;

• dyski twarde HDD, SSD, aparaty fotograficzne i kamery cyfrowe, części i akcesoria do fotokopiarek;

• pakiety oprogramowania systemów operacyjnych i pozostałego oprogramowania użytkowego – wyłącznie dyski SSD; 

• pozostałe filmy i nagrania wideo na dyskach, taśmach magnetycznych i im podobnych nośnikach – wyłącznie dyski SSD;

• atrament do pisania, tusz kreślarski i pozostałe atramenty i tusze (do maszyn do automatycznego przetwarzania danych);

• płyty, arkusze, folie, taśmy i pasy z tworzyw sztucznych, niewzmocnionych, nielaminowanych ani niepołączonych z innymi materiałami – wyłącznie folia typu stretch;

• 1 000 000 zł – w przypadku dostawy towarów takich jak:

• benzyny silnikowe, oleje napędowe oraz gazy przeznaczone do napędu silników spalinowych;

• oleje opałowe i smarowe.

Jak przebiegało wykreślenie podmiotu z wykazu podmiotów dokonujących dostawy towarów wrażliwych?

W myśl w art. 105c ww. ustawy naczelnik urzędu skarbowego z urzędu usuwał podmiot z wykazu podmiotów dokonujących dostawy towarów wrażliwych w przypadku, gdy:

• sprzedawca towarów wrażliwych znajdował się w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu Ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji,

• wycofano upoważnienie bankowe organom podatkowym uprawniające je do otrzymywania informacji o wszystkich transakcjach na danym rachunku bankowym,

• sprzedawcy towarów wrażliwych cofnięto koncesję na ich sprzedaż lub ta koncesja wygasła.

Reasumując, podatnikowi nie pomoże już kaucja gwarancyjna. Chcąc zatem uzyskać ochronę przed solidarną odpowiedzialnością, należałoby korzystać z mechanizmu podzielonej płatności.