Umowa zlecenie jest często stosowaną formą zatrudniania traktowaną jako rozwiązanie alternatywne wobec stosunku pracy. Zleceniobiorca może korzystać z analogicznych uprawnień w zakresie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (w tym ubezpieczenia chorobowego) jak osoba zatrudniona w ramach umowy o pracę. Czy obliczanie wysokości świadczeń z ubezpieczeń społecznych dla zleceniobiorcy wygląda tak samo jak na umowie o pracę? Wyjaśniamy w artykule!
Zlecenie i umowa o świadczenie usług
Zgodnie z art. 734 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę zlecenie przyjmujący zlecenie (zleceniobiorca) zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (zleceniodawcy). Przepisy o zleceniu stosuje się odpowiednio do umów o świadczenie usług (art. 750 kc). W myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zleceniobiorcy podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, natomiast ubezpieczeniu chorobowemu – zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy – podlegają dobrowolnie, na swój wniosek. Zleceniobiorcom zgłoszonym dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego przysługują świadczenia określone w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Obliczanie wysokości świadczeń z ubezpieczeń - zasiłek chorobowy
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego zleceniobiorcy stanowi przeciętny miesięczny przychód za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Przeciętny miesięczny przychód ustala się za pomocą podzielenia przychodu osiągniętego przez ubezpieczonego za wspomniany okres przez liczbę miesięcy, w których przychód ten został osiągnięty. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedna trzydziesta część przychodu będącego podstawą wymiaru zasiłku (art. 48 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).
Przykład 1.
Zleceniobiorca był niezdolny do pracy od 20 do 28 kwietnia 2020 r. W ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc zachorowania (tj. od kwietnia 2019 r. do marca 2020 r.) osiągnął przychód z umowy zlecenia w wysokości 56 400,00 zł, czyli przeciętnie w miesiącu osiągał 4700,00 zł (56 400,00 zł / 12 miesięcy = 4700,00 zł). Podstawa zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy wynosi 156,67 zł (4700,00 zł / 30 dni = 156,67 zł).
Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80% podstawy jego wymiaru. Za okres pobytu w szpitalu – 70% podstawy wymiaru. Natomiast 100% podstawy wymiaru zasiłku przysługuje, jeżeli:
- niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży;
- niezdolność do pracy powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.
Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy (art. 11 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).
Przykład 2.
Załóżmy, że niezdolność do pracy zleceniobiorcy, o którym mowa w przykładzie 1., powstała w okolicznościach uprawniających go do zasiłku w wysokości 80% podstawy jego wymiaru. W takim przypadku z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą od 20 do 28 kwietnia 2020 r. (9 dni) zleceniodawca otrzyma zasiłek chorobowy w kwocie 1128,03 zł (156,67 zł × 9 dni × 80% = 1128,03 zł).
Świadczenie rehabilitacyjne
Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego wynosi 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, 75% – za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży – 100% tej podstawy.
Dla celów obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego podstawa wymiaru zasiłku chorobowego podlega waloryzacji według następujących zasad:
- jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w I kwartale kalendarzowym danego roku, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia ulega podwyższeniu o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w III kwartale w stosunku do I kwartału ubiegłego roku kalendarzowego przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim;
- analogicznie postępuje się, jeżeli pierwszy dzień okresu, na który przyznano świadczenie rehabilitacyjne, przypada w II, III i IV kwartale danego roku: dokonuje się podwyższenia podstawy wymiaru zasiłku o procent wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego – odpowiednio – w IV kwartale w stosunku do II kwartału ubiegłego roku kalendarzowego, w I kwartale tego roku kalendarzowego w stosunku do III kwartału ubiegłego roku kalendarzowego, w II kwartale tego roku kalendarzowego w stosunku do IV kwartału ubiegłego roku kalendarzowego (art. 19 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).
Przykład 3.
Zleceniobiorcy przyznano świadczenie rehabilitacyjne na 2 miesiące (60 dni), poczynając od 2 kwietnia, a kończąc na 31 maja 2020 r. Przyjmijmy, że podstawa zasiłku chorobowego zleceniobiorcy wynosi 3900,00 zł. W związku z tym po podwyższeniu tej kwoty o wskaźnik waloryzacji otrzymamy podstawę wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego w kwocie 4188,60 zł (3900,00 zł × 107,4% = 4188,60 zł). Dzienna stawka świadczenia rehabilitacyjnego obliczona od tej podstawy wyniesie 125,66 zł (4188,60 zł × 90% / 30 dni = 125,66 zł), a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży – 139,62 zł (4188,60 zł × 100% / 30 dni = 139,62 zł).
Zasiłek macierzyński
Miesięczny zasiłek macierzyński za okresy urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku (ustalanej na tych samych zasadach, co podstawa wymiaru zasiłku chorobowego). Miesięczny zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku za pierwszą część tego urlopu, a 60% podstawy wymiaru zasiłku za pozostałą – według zasad szczegółowo opisanych w art. 31 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. W przypadku złożenia przez ubezpieczoną wniosku o wypłacenie zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze oraz w przypadku, gdy ubezpieczony złożył wniosek o wypłacenie mu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze – miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku.
Przykład 4.
Przyjmijmy, że podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego ustalona dla zleceniobiorcy wynosi 4500,00 zł. Wobec tego, zależnie od przyjętego przelicznika (100%, 60% lub 80%), miesięczny zasiłek macierzyński wynosić będzie odpowiednio 4500,00 zł (4500,00 zł × 100% = 4500,00 zł), 2700,00 zł (4500,00 zł × 60% = 2700,00 zł) lub 3600,00 zł (4500,00 zł × 80% = 3600,00 zł).
Zasiłek opiekuńczy
Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. Sposób obliczenia zasiłku opiekuńczego nie różni się od sposobów przyjętych przy obliczaniu zasiłków chorobowego i macierzyńskiego, przy czym w przypadku tego zasiłku stosowany jest zawsze jeden 80-procentowy przelicznik.
Zleceniobiorca, w odróżnieniu od pracownika, może wybrać, czy chce zostać objęty ubezpieczeniem chorobowym, czy też z możliwości tej nie skorzysta. Jeżeli zdecyduje się na opłacanie składek na wspomniane ubezpieczenie, będzie uprawniony do otrzymywania zasiłków, o których mowa w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Wydaje się, że ze względów bezpieczeństwa ekonomicznego należy zalecać korzystanie z możliwości zgłaszania się do ubezpieczenia chorobowego.
