Po zamknięciu szkół, przedszkoli i żłobków w trudnej sytuacji znaleźli się rodzice, którzy muszą pozostać ze swoimi pociechami w domu. Takie osoby mogą starać się jednak o dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Poniżej wyjaśniamy, jakie warunki należy spełnić, aby otrzymać świadczenie.
Komu przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy?
Ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych daje pracującym rodzicom możliwość starania się o specjalne świadczenia z ZUS-u na czas sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 8 w przypadku:
- zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do której uczęszcza dziecko, z powodu COVID-19;
- gdy wspomniane placówki są otwarte, ale ze względu na ograniczenia w funkcjonowaniu związane z COVID-19 nie mogą zapewnić dziecku opieki;
- braku możliwości sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19.
O wspomniane świadczenie mogą się starać również rodzice i opiekunowie dzieci niepełnosprawnych, jeśli zostały spełnione wyżej wymienione warunki, a dziecko jest w wieku:
- do 16 lat i posiada orzeczenie o niepełnosprawności;
- do 18 lat i posiada orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
- do 24 lat i posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.
Odnosi się to również do rodziców i opiekunów pełnoletnich osób niepełnosprawnych, którzy na czas zamknięcia lub ograniczeń w funkcjonowaniu placówki, do której uczęszcza ta osoba (np. szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze), sprawują nad nią opiekę.
Oprócz powyższego kluczowym wymaganiem, jakie należy spełnić, aby otrzymać dodatkowy zasiłek opiekuńczy, jest podleganie przez rodzica ubezpieczeniu chorobowemu.
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy dla przedsiębiorcy
Przedsiębiorca, który chce sprawować opiekę nad dzieckiem w czasie zamknięcia placówek oświatowych, powinien złożyć wniosek o dodatkowy zasiłek opiekuńczy na druku ZAS-58 – Skarga/Wniosek świadczeniobiorcy/płatnika składek w sprawie świadczeń z tytułu choroby, macierzyństwa lub zasiłku pogrzebowego. Jest to jedyny dokument, na podstawie którego zostanie wypłacone świadczenie.
Przedsiębiorca nie musi wysyłać do ZUS-u zaświadczenia Z-3b ani wniosku Z-15a, aby skorzystać z nowego uprawnienia. Wniosek o dodatkowy zasiłek opiekuńczy może przekazać do ZUS-u bezpośrednio ze swojego konta na PUE ZUS. Pełna instrukcja postępowania w takim przypadku została szczegółowo opisana na stronie ZUS.
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy dla osób zatrudnionych
Pracownik/zleceniobiorca, który chce sprawować opiekę nad dzieckiem, powinien złożyć u swojego pracodawcy/zleceniodawcy odpowiednie oświadczenie. Jest ono niezbędne do wypłaty zasiłku. Pracodawca czy zleceniodawca powinien takie oświadczenie przekazać do ZUS-u wraz z zaświadczeniem ZUS Z-3 (w przypadku pracowników) lub ZUS Z-3a (w przypadku zleceniobiorców).
W przypadku pracowników złożenie oświadczenia poprzez platformę PUE nie jest możliwe. Należy przekazać je w formie tradycyjnej – za pomocą poczty bądź składając je osobiście w ZUS-ie. Zaświadczenie Z-3/Z-3a można natomiast przekazać przez konto na PUE.
Pobierz wzór oświadczenia o sprawowaniu opieki nad dzieckiem
Przez jaki okres można korzystać z dodatkowego zasiłku opiekuńczego?
Okres korzystania ze świadczenia jest ograniczony na czas zamknięcia placówek oświatowych. Jednakże w związku z przedłużającym się stanem epidemii również czas wypłaty świadczenia ulega cyklicznemu wydłużeniu. W 2020 roku przysługiwał od 26 marca do 26 lipca, następnie od 1 do 20 września, później powrócono do wypłaty świadczeń od 9 listopada 2020 roku 24 grudnia i następnie od 28 grudnia i trwa to nieprzerwanie do chwili obecnej, przy czym według najnowszego rozporządzenia w sprawie przedłużenia wypłaty zasiłku aktualnie wnioski o to wsparcie można składać do 25 kwietnia 2021 roku.
Wymiar ten określony jest bez względu na liczbę wychowywanych dzieci – nie przysługuje na każde dziecko z osobna. Oznacza to, że taki sam okres sprawowania opieki przynależy zarówno osobom, które mają jedno dziecko, jak i tym, które zostaną w domu z kilkorgiem pociech.
Rodzice mogą dzielić się między sobą sprawowaniem opieki nad dziećmi. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy zostanie im przyznany łącznie na okres nie dłuższy niż przewidują przepisy. Istotne jest również to, że ubezpieczony może złożyć odpowiedni wniosek wyłącznie na dni, w których był zobowiązany pracować.
Przykład 1.
Pani Maria zajmuje się swoją córką z uwagi na zamknięcie przedszkola. U swojego pracodawcy złożyła wniosek o dodatkowy zasiłek opiekuńczy. W dokumencie wskazała, że opiekę nad dzieckiem będzie sprawować w czasie, kiedy powinna pracować, tj.:
- 12–13 marca;
- 16–20 marca;
- 23–25 marca.
Pracodawca nie jest płatnikiem zasiłków, więc przekaże ten wniosek do ZUS-u. Wynagrodzenie pracownika określone zostało na poziomie 4000 zł. W takiej sytuacji pensja za przepracowaną część miesiąca zostanie naliczona w następujący sposób:
4000 zł / 30 dni x 10 dni choroby = 1333,33 zł
4000 zł – 1333,33 zł = 2666,67 zł.
Gdyby pani Maria wnioskowała o 14 dni kalendarzowych, wówczas wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca wynosiłoby:
4000 zł / 30 dni x 14 dni = 1866,67 zł
4000 zł – 1866,67 zł = 2133,33 zł.
Dla pracowników korzystniejsze jest w powyższym przypadku wypisanie wniosku o świadczenie wyłącznie na dni pracujące. Nie zostanie im pomniejszone wynagrodzenie za dni, w których nie byli zobowiązani pracować.
Jeżeli pracownik nie przepracuje ani jednego dnia w miesiącu, wówczas nie będzie mu przysługiwało wynagrodzenie za pracę. Aby pracownik otrzymał wynagrodzenie zasadnicze oraz zasiłek, musi przepracować przynajmniej jeden dzień w miesiącu – wtedy wynagrodzenie będzie policzone za dni przepracowane oraz weekendy, a zasiłek będzie przysługiwał za dni, w których pracownik sprawował opiekę nad dzieckiem.
Przykład 2.
Pani Janina sprawowała opiekę nad swoją córką przez cały kwiecień. Nie przepracowała ani jednego dnia. Oświadczenie wypisała wyłącznie na dni pracujące. W związku z tym pani Janina otrzyma zasiłek wyłącznie za dni pracujące.
W tym przypadku korzystniejsze będzie złożenie oświadczenia na dni kalendarzowe, skoro pracownik nie przepracuje ani jednego dnia w miesiącu.
Przykład 3.
Pani Anna wnioskuje o dodatkowy zasiłek opiekuńczy od 1 marca. W oświadczeniu podała wyłącznie dni, w których była zobowiązana pracować. Ostatnim dniem sprawowania opieki był 30 marca. 31 marca pani Anna pojawiła się w pracy. Oznacza to, że przysługuje jej zarówno wynagrodzenie (za dni wolne od pracy oraz jeden dzień pracujący), jak i zasiłek opiekuńczy (1–5 marca, 8–12 marca, 15–19 marca, 22–26 marca kwietnia, 29–30 marca). Stawka wynagrodzenia to 3000 zł brutto.
3000 zł / 30 dni x 22 dni opieki = 2200 zł
3000 zł – 2200 zł = 800 zł
Pani Anna prócz zasiłku opiekuńczego dostanie jeszcze 800 zł wynagrodzenia.
W przypadku opieki przez cały miesiąc korzystne jest przepracowanie przynajmniej jednego dnia, bowiem wtedy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie również za dni, w których nie był zobowiązany pracować.
Inaczej jest w przypadku przedsiębiorców. U nich zawsze korzystniejsze jest złożenie oświadczenia na liczbę dni kalendarzowych. Po wypłacie będą mogli zmniejszyć składki ZUS o ten okres.
Przykład 4.
Pani Magdalena sprawuje opiekę nad dzieckiem w marcu. Złożyła wniosek o wypłatę dodatkowego zasiłku opiekuńczego na okres od 5 do 28 marca. Obecnie opłaca składki od podstawy stanowiącej 60% przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia na dany rok (opłaca duży ZUS), czyli 3155,40 zł. Podstawa naliczenia składek za okres opieki zostanie obliczona następująco:
3155,40 zł / 31 dni kalendarzowych w miesiącu x 24 dni opieki = 2442,89 zł
3155,40 zł – 2442,89 zł = 712,51 zł
Od kwoty 712,51 zł należy naliczyć składki na ubezpieczenia:
- emerytalne 19,52%;
- rentowe 8%;
- chorobowe 2,45%;
- wypadkowe 1,67%
oraz składkę na FP 2,45%.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie ulega obniżeniu za czas sprawowania opieki – należy ją opłacić w pełnej miesięcznej wysokości.
Okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie pomiesza limitu 60 dni, na jakie przysługuje standardowy zasiłek opiekuńczy na chore dziecko.
Wysokość dodatkowego zasiłku opiekuńczego
Podstawę zasiłku opiekuńczego ustala się na bazie przychodu z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym ubezpieczony chce skorzystać z nowego uprawnienia. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą przez przychód rozumie się wartość, od jakiej opłacana była składka na ubezpieczenie chorobowe. Świadczenie przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku za każdy dzień wskazany w oświadczeniu.
Wykonywanie pracy podczas pobierania dodatkowego zasiłku
Do zasiłku opiekuńczego mają zastosowanie przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (ustawy zasiłkowej). Zgodnie z art. 17 ustawy zasiłkowej „Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia”.
Przepisy nie mówią wprost, jakich czynności nie można wykonywać w trakcie zwolnienia lekarskiego, poruszają jedynie kwestię zakazu prowadzenia działalności zarobkowej. Pracą zarobkową osoby prowadzącej działalność gospodarczą są wszelkie czynności polegające na wykonywaniu konkretnych prac objętych działalnością firmy. W przypadku pracownika jest to wykonywanie obowiązków służbowych. Zakaz wykonywania pracy dotyczy również pracy zdalnej.
W obliczu epidemii koronawirusa i zamknięcia żłobków, przedszkoli i szkół dodatkowy zasiłek opiekuńczy będzie pomocą dla rodziców. Warto jednak korzystać z niego mądrze i zgodnie z przepisami, ponieważ ZUS z pewnością będzie weryfikował wszystkie oświadczenia.
