Od 2 lutego 2022 roku obowiązują przepisy Ustawy z dnia 26 stycznia 2022 roku o zmianie ustawy o transporcie drogowym, ustawy o czasie pracy kierowców oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 209) zmieniające m.in. zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kierowców wykonujących zadania służbowe w zakresie przewozów międzynarodowych (tzw. pakiet mobilności). Problem stosowania tych regulacji nie tylko do pracowników, lecz również do zleceniobiorców był przedmiotem interpretacji indywidualnej przedstawionej w piśmie Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 26 sierpnia 2022 roku, WPI/200000/43/941/2022. ZUS zajął niżej omówione stanowisko. Poznaj zagadnienie pakiet mobilności a umowa zlecenie.
Rozliczanie kierowców będących pracownikami
Nie ulega wątpliwości, że do kierowców wykonujących swój zawód w ramach stosunku pracy stosuje się art. 21b Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców (Dz.U. z 2022 r., poz. 1473), który stanowi, że kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 § 1 Kodeksu pracy. Do takiego kierowcy, w zakresie ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, należy stosować przepisy wydane na podstawie art. 21 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r., poz. 1009, 1079 i 1115) dotyczące pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców. Mowa jest tu o Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2017 r., poz. 1949 ze zm.) – dalej „rozporządzenie składkowe”.
Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia składkowego podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie stanowi część wynagrodzenia pracowników, których przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, z wyłączeniem osób wymienionych w art. 18 ust. 12 tej ustawy (czyli członków służby zagranicznej) – w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy.
Wysokości diety z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju określono w załączniku do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 r., poz. 167 ze zm.).
Przepis, który stracił zastosowanie
W związku z tym, że kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest w podróży służbowej, nie stosuje się do niego § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia składkowego, który orzeka, że podstawy składek na ubezpieczenie emerytalnie i rentowe nie stanowią diety i innych należności z tytułu podróży służbowej pracownika – do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju. Chociaż wspomniany przepis odwołuje się do tego samego rozporządzenia, co § 2 ust. 1 pkt 16, to różni się od niego przyjętym algorytmem rozliczenia.
Oskładkowanie zleceniobiorców
W myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Wedle art. 18 ust. 1, 3 i 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy, stanowi uzyskany z tytułu wykonywanej umowy przychód w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1128 ze zm.), jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zleceniu albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej lub akordowej stawce godzinowej bądź prowizyjnie.
Ponadto w myśl art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe.
Pakiet mobilności a umowa zlecenie
Zgodnie z § 5 ust. 2 rozporządzenia składkowego przywołany wyżej przepis § 2 ust. 1 pkt 16 tego rozporządzenia, odnoszący się do pracowników, ma odpowiednie zastosowanie do zleceniobiorców. Jak bowiem stanowi § 5 ust. 2 rozporządzenia, przepisy § 2–4 stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek m.in. osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Do kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych – zatrudnionych zarówno w ramach stosunku pracy, jak i umowy zlecenia – nie ma więc zastosowania wspomniany wyżej § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia składkowego, lecz § 2 ust. 1 pkt 16.
„Do kierowcy zleceniobiorcy wykonującego pracę na podstawie umowy zlecenia albo umowy o świadczenie usług należy stosować analogiczne zasady jak wobec kierowcy pracownika. Czyli płatnik ustala podstawę wymiaru składek w następujący sposób:
ustala przychód zleceniobiorcy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych za dany miesiąc – w tym celu bierze pod uwagę łączny przychód, jaki uzyskał zleceniobiorca za pracę wykonywaną na terenie Polski, jak i za granicą (zleceniodawca bierze pod uwagę wszystkie wypłaty stanowiące podstawę wymiaru składek, dokonane lub postawione do Twojej dyspozycji od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca bez względu na okres, za jaki przysługują; nie uwzględnia się natomiast zasiłków z ubezpieczeń społecznych oraz przychodów wymienionych w rozporządzeniu szczególnym, bez stosowania wyłączenia dotyczącego należności z tytułu podróży służbowych w przypadku, gdy zleceniobiorca uzyskuje przychód wyższy niż prognozowane przeciętne wynagrodzenia – pomniejsza przychód o równowartość diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju;
porównuje otrzymaną kwotę z kwotą prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia; porównania dokonuje zawsze do pełnej kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia;
jeśli kwota przychodu po odjęciu równowartości diet będzie niższa niż prognozowane przeciętne wynagrodzenie – podstawę wymiaru składek będzie stanowić kwota prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia” [www.zus.pl].
Przykład 1.
Kierowca zatrudniony w ramach umowy zlecenia wykonuje przewóz do Belgii. Przebywał tam przez trzy doby. Kierowca otrzymał wynagrodzenie w kwocie 8000 zł, czyli w wysokości, która przekracza kwotę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (6935 zł). Zatem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne tego kierowcy nie będzie stanowiła ta część przychodu, która stanowi równowartość diet przysługujących za każdy dzień pobytu na terenie Belgii, tj. 165 EUR (3 x 55 EUR).
Przykład 2.
Jeżeli przyjęlibyśmy, że kierowca z przykładu 1. otrzymałby wynagrodzenie niższe lub równe kwocie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, to podstawę wymiaru składek należy ustalić na zasadach ogólnych (§ 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia składkowego nie znajduje wtedy zastosowania).
Podsumowując, oskładkowania kierowców realizujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych dokonuje się na jednolitych zasadach, niezależnie od tego, czy są oni pracownikami, czy też zleceniobiorcami.
