Pakiet Mobilności to zbiór przepisów odnoszących się do transportu drogowego realizowanego na terytorium Unii Europejskiej. Pierwsze zmiany wynikające z jego wdrożenia wprowadzono do krajowego porządku prawnego już w sierpniu 2020 roku. Kolejne zmiany wynikające z pakietu mobilności weszły w życie w lutym 2022 roku, ale na tym nie koniec, gdyż kolejne zmiany nastąpią w czerwcu 2022 roku. Dalsze zmiany będą mieć miejsce w następujących terminach: grudzień 2024 roku, wrzesień 2025 roku oraz lipiec 2026 roku.
- prowadzenia działalności transportowej,
- dziennego i tygodniowego czasu pracy kierowcy,
- czasu przerw i odpoczynku kierowcy,
- tachografów.
Pakiet mobilności zawiera nowelizację do przepisów dotychczas obowiązujących aktów prawnych związanych z wykonywaniem transportu na terenie UE przez polskich przedsiębiorców.
Celem zmian objętych pakietem mobilności jest zwiększenie skuteczności nadzoru nad rynkiem usług przewozowych w Polsce, ale również eliminacja nieuczciwej konkurencji między przewoźnikami i lepsza ochrona rynku wewnętrznego.
Kolejne przepisy pakietu mobilności weszły w życie 2 lutego 2022 roku. Poniżej zostaną omówione najważniejsze zmiany z tym związane.
Likwidacja podróży służbowych kierowców w transporcie zagranicznym
Pakiet mobilności likwiduje dotychczasowe podróże służbowe jako formę wykonywania zadań służbowych kierowców, którzy realizują międzynarodowe przewozy. Dlatego też od lutego 2022 roku nie ma możliwości zaliczania należności z tytułu podróży służbowych, składających się z diety i ryczałtu noclegowego na poczet wynagrodzenia za pracę poza granicami kraju. Dotychczas składniki te według szacunków mogły stanowić od 50% do 75% miesięcznej wypłaty netto kierowcy realizującego przewozy międzynarodowe.
W związku z powyższym pracodawcy mają aktualnie obowiązek wypłaty kierowcom diet i ryczałtów za noclegi, które nie będą zaliczane na poczet wynagrodzenia zagranicznego.
Jednakże w transporcie krajowym te delegacje pozostaną bez zmian.
Kierowca wykonujący przewozy zlecone mu przez pracodawcę w ramach międzynarodowych przewozów drogowych od lutego 2022 roku nie będzie uznawany za pracownika w podróży służbowej w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy. Dlatego też należy go traktować jako pracownika oddelegowanego do pracy za granicą i w związku z tym ustalać mu podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na zasadach obowiązujących takie osoby.
Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie nie stanowi część wynagrodzenia pracowników, których przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie, zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia.
Dniem pobytu pracownika za granicą jest każdy dzień pracy poza granicami kraju, a w przypadku pracownika kierowcy zatrudnionego w transporcie międzynarodowym dniem pobytu za granicą jest również dzień, w którym pozostaje on za granicą w oczekiwaniu na podjęcie następnego dnia kolejnej operacji transportowej.
Za dzień pobytu nie będzie uznany dzień choroby, urlopu bezpłatnego i urlopu wypoczynkowego.
Prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne w 2022 roku wynosi 5922 zł. W świetle powyższego, gdyby pracownik kierowca w transporcie międzynarodowym uzyskał w którymkolwiek miesiącu 2022 roku przychód niższy niż przeciętne wynagrodzenie, tj. 5922 zł, wówczas podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne będzie stanowił przychód faktycznie uzyskany przez niego w danym miesiącu. Wówczas podstawę wymiaru składek pracodawca ustala kierowcy na zasadach ogólnych, bez zastosowania § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Gdyby pracownik kierowca w transporcie międzynarodowym w 2022 roku uzyskał w którymkolwiek miesiącu przychód wyższy niż 5922 zł, czyli prognozowane przeciętne wynagrodzenie, wówczas zatrudniający go pracodawca powinien mu naliczyć składki społeczne od podstawy wymiaru ustalonej zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, nie niższej jednak niż 5922 zł.
Jeżeli kierowca zatrudniony w transporcie międzynarodowym będzie wykonywał swoje obowiązki przez część miesiąca, a przez pozostały okres nie będzie pracował np. ze względu na urlop, chorobę, to na potrzeby wyliczenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne pracodawca powinien wziąć pod uwagę łączny przychód uzyskany w danym miesiącu obejmujący wynagrodzenie i wynagrodzenie chorobowe lub wynagrodzenie za czas urlopu. Gdyby łączny przychód okazał się wyższy od prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, czyli kwoty 5922 zł, wówczas pracodawca może odliczyć od kwoty łącznego wynagrodzenia równowartość diet za dni pracy za granicą. Jednak przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w tym przypadku nie może być niższy od kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.
Przykład 1.
Pan Józef został przydzielony przez pracodawcę do wykonywania przewozu na terenie Szwecji w kwietniu 2022 roku. Po zakończeniu pracy w Szwecji mężczyzna chciał zwiedzić ten kraj i poprosił o urlop w wymiarze 7 dni. Dlatego też pracodawca pana Józefa powinien wliczyć do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwotę wynagrodzenia i wynagrodzenia należnego za urlop wypoczynkowy. A ponadto pracodawca powinien odliczyć od łącznego przychodu uzyskanego w kwietniu 2022 roku równowartość diet za 7 dni, podczas których pan Józef korzystał z urlopu wypoczynkowego, jeśli łączny przychód przekroczy kwotę 5922 zł.
Ustalanie wysokości diety
Dla ustalenia wysokości diety należy sięgać do zapisów Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.
Problem pojawia się, kiedy pracownik kierowca wykonujący przewozy międzynarodowe przebywa w ciągu doby w różnych państwach członkowskich UE. W takim przypadku dieta przysługuje w wysokości obowiązującej dla docelowego państwa podróży zagranicznej. Dopuszcza się możliwość ustalenia więcej niż 1 państwa docelowego.
- ⅓ diety – do 8 godzin podróży,
- 50% diety – za czas podróży od 8 do 12 godzin,
- pełna wysokość za czas podróży ponad 12 godzin.
Przykład 2.
Pan Jan ma wykonywać przewóz przez Słowację, Czechy i Niemcy. Na Słowacji spędził 2 godziny, w Czechach 7 godzin, w Niemczech 12,5 godziny. Mężczyzna otrzyma dietę w wysokości ⅓ za czas podróży przez Słowację, ½ diety za czas podróży w Czechach oraz pełną dietę za czas podróży w Niemczech. Wyliczone kwoty diety podlegają zsumowaniu wobec przejazdu przez kilka państw.
Zrównanie wynagrodzeń kierowców w poszczególnych krajach członkowskich UE
Pracownicy kierowcy realizujący przewozy zagraniczne mają także prawo do otrzymywania wynagrodzenia równego co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu w kraju członkowskim UE, w którym wykonują pracę. Rozwiązanie to dotyczy jednak przejazdów kabotażowych, czyli przewożenia towarów przez kierowcę na terenie innego kraju Unii oraz cross trade, czyli przewozów z jednego państwa unijnego do drugiego, innego niż siedziba przewoźnika. Nie dotyczy to jednak przejazdów tranzytowych oraz transportu bilateralnego z i do Polski.
Przykład 3.
Pan Jan jest kierowcą realizującym przewozy z ramienia polskiego przedsiębiorcy na terenie innych krajów członkowskich m.in. Niemiec i Czech. W marcu 2022 roku mężczyzna realizował przewozy wyłącznie na terenie Niemiec. Zgodnie z nowymi przepisami pan Jan za marzec 2022 roku otrzymywał pełne minimalne wynagrodzenie, jakie przysługuje w Niemczech rozliczone na takich samych zasadach, na jakich zalicza się pracowników w firmach niemieckich.
Przykład 4.
Pan Jan jest kierowcą realizującym przewozy z ramienia polskiego przedsiębiorcy na terenie innych krajów członkowskich m.in. Niemiec, Czech i Słowacji. W marcu 2022 roku mężczyzna realizował przewozy przez tydzień na terenie Niemiec i przez tydzień na terenie Słowacji. Zgodnie z nowymi przepisami pan Jan za marzec 2022 roku otrzymywał proporcjonalne do czasu pracy minimalne wynagrodzenie, jakie przysługuje w Niemczech rozliczone na takich samych zasadach, na jakich rozlicza się pracowników w firmach niemieckich oraz proporcjonalne do czasu pracy minimalne wynagrodzenie, jakie przysługuje na Słowacji rozliczone na takich samych zasadach, na jakich rozlicza się pracowników w firmach słowackich.
Podstawa wymiaru podatku a pakiet mobilności
Wraz ze wprowadzeniem zmian wynikających z pakietu mobilności w zakresie ustalania podstawy wymiaru podatku dochodowego na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolna od podatku dochodowego jest część przychodów pracownika kierowcy w kwocie odpowiadającej 30% diety określonej w przepisach o podróżach służbowych, za każdy dzień pobytu za granicą.
Kary wprowadzone pakietem mobilności
W związku z wprowadzonymi zmianami w taryfikatorze przewidziano sankcje.
Ponadto do taryfikatora kar dodano następujące kary związane z naruszeniem regulacji wynikających z pakietu mobilności:
- przewoźnik, u którego stwierdzono brak dokumentacji dotyczącej organizacji powrotu kierowcy, maksymalnie co 4 tygodnie zapłaci karę w wysokości 150 zł;
- zarządzający transportem przewoźnika, u którego stwierdzono brak dokumentacji dotyczącej organizacji powrotu kierowcy, maksymalnie co 4 tygodnie zapłaci karę w wysokości 50 zł;
- kierowca, firma i zarządzający transportem zapłacą karę w wysokości 50 zł w sytuacji, kiedy odpoczynek powyżej 45 godzin zostanie odebrany w kabinie pojazdu;
- naruszenie przepisów dotyczących powrotów pojazdów maksymalnie co 8 tygodni może skutkować karą 2000 zł;
- brak dokumentacji wymaganej przez Inspekcję Transportu Drogowego (listów przewozowych, dokumentacji dotyczącej delegowania) skutkować będą karą dla przewoźnika w wysokości nawet 3000 zł;
- brak wpisu kraju przekroczenia granicy skutkuje dla kierowcy karą 100 zł.
