Zatrudnianie cudzoziemców przez obcokrajowców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest związane z różnymi wyzwaniami w obszarach legalności, rynku pracy i integracji społecznej. Czy prowadzenie działalności przez obcokrajowca w Polsce jest możliwe? Wyjaśniamy!
Czy działalność gospodarcza może być prowadzona w Polsce przez obywateli innych państw?
Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Działalność gospodarcza może być prowadzona na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego w następujących formach organizacyjno-prawnych:
własnej firmy jednoosobowej lub spółki handlowej;
świadczenia usług transgranicznych – bez rejestrowania działalności w Polsce;
oddziału lub przedstawicielstwa.
Państwami członkowskimi Unii Europejskiej są obecnie: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Szwecja, Węgry, Włochy. Państwami członkowskimi Europejskiego Obszaru Gospodarczego – poza państwami członkowskimi Unii Europejskiej – są: Norwegia, Islandia, Liechtenstein. Do kręgu osób mogących założyć w Polsce firmę, spółkę handlową, oddział lub przedstawicielstwo należą ponadto obywatele USA i Konfederacji Szwajcarskiej.
Obywatele państw, które nie należą do Unii Europejskiej, mogą:
założyć w Polsce firmę jednoosobową lub dowolną spółkę handlową, jeżeli mają tytuł pobytowy, który do tego uprawnia;
założyć w Polsce spółkę komandytową, komandytowo-akcyjną, z ograniczoną odpowiedzialnością, prostą spółkę akcyjną i spółkę akcyjną;
przystępować do spółki komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością, prostej spółki akcyjnej i spółki akcyjnej oraz nabywać i obejmować udziały lub akcje w tych spółkach;
założyć w Polsce oddział przedsiębiorcy zagranicznego, jeżeli ratyfikowane umowy międzynarodowe podpisane z Polską nie wykluczają takiej możliwości.
Obcokrajowcy prowadzący w Polsce działalność gospodarczą jako pracodawcy mogą zatrudniać nie tylko obywateli polskich, lecz także cudzoziemców. Jako pracodawcy mają takie same obowiązki jak obywatele polscy zatrudniający osoby z innych krajów. Zasady zatrudniania cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przypomniała na swojej stronie internetowej Państwowa Inspekcja Pracy, zwracając uwagę na niżej przedstawione zagadnienia.
Legalna praca cudzoziemca
Można legalnie powierzyć pracę cudzoziemcowi z państwa trzeciego, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:
pracodawca uzyska zezwolenie na pracę dla danego cudzoziemca (ewentualnie zezwolenie na pracę sezonową); inna możliwość to uzyskanie przez samego cudzoziemca zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (tzw. zezwolenia jednolitego);
cudzoziemiec legalnie przebywa na terytorium Polski, tzn. posiada odpowiednie dokumenty pobytowe (np. wizę lub kartę pobytu);
podstawa pobytu cudzoziemca na terytorium Polski pozwala mu na wykonywanie pracy (nie jest to np. wiza turystyczna lub inny dokument wykluczający podjęcie pracy);
wykonywanie pracy przez cudzoziemca nie może odbywać się na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę lub zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę (w przypadku zezwolenia na pracę wyjątkowo można powierzyć cudzoziemcowi pracę o innym charakterze lub na innym stanowisku na okresy łącznie nieprzekraczające 30 dni w roku kalendarzowym – pod warunkiem powiadomienia o tym w terminie 7 dni, w formie pisemnej wojewody, który wydał zezwolenie na pracę).
Dokument legalizujący pobyt i pracę
Jeśli cudzoziemiec zamierza przebywać i pracować w Polsce powyżej 3 miesięcy, może on starać się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (tzw. zezwolenia jednolitego). Wydanie takiego zezwolenia odbywa się w ramach jednego postępowania administracyjnego i – na podstawie jednego dokumentu – uprawnia cudzoziemca zarówno do pobytu, jak i do pracy w Polsce. W takim przypadku cudzoziemiec nie musi odrębnie ubiegać się o zezwolenie na pobyt (np. wizę), a pracodawca – o zezwolenie na pracę.
Dokumenty pobytowe
Obowiązujące przepisy przyjmują zasadę, że dokument pobytowy odpowiedni do wykonywania pracy (wraz z zezwoleniem na pracę, jeśli w danym przypadku jest ono wymagane) stanowi każda wiza wydana przez polskie organy (typu „C” – wiza Schengen, krótkoterminowa lub typu „D” – wiza krajowa, długoterminowa), niezależnie od celu jej wydania oraz każde zezwolenie na pobyt czasowy, z wyjątkiem wiz i zezwoleń wskazanych w przepisach jako wykluczające podjęcie pracy.
Ruch bezwizowy
Podstawą pobytu cudzoziemca, który wykonuje pracę na terytorium Polski, może być także ruch bezwizowy. Cudzoziemcy będący obywatelami określonych krajów mogą korzystać z ruchu bezwizowego (tzn. przekraczać granice bez konieczności uzyskania wizy lub innego dokumentu pobytowego) przy wjeździe na terytorium państw obszaru Schengen, w tym również Polski. Przywilej ten obejmuje m.in. obywateli Ukrainy, Mołdawii i Gruzji, ale tylko takich, którzy posiadają paszport biometryczny wydany zgodnie z normami Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO). Okres, w którym cudzoziemiec może skorzystać z pobytu na podstawie ruchu bezwizowego, to 90 dni w ciągu każdego 180-dniowego okresu – liczy się tu łączny okres przebywania danego cudzoziemca na terytorium wszystkich państw strefy Schengen. Po upływie tego czasu cudzoziemiec, który chce nadal przebywać i wykonywać pracę w Polsce, ma obowiązek posiadać stosowny dokument pobytowy, np. odpowiednią wizę lub zezwolenie na pobyt czasowy.
Uproszczona procedura zatrudniania obywateli Ukrainy i niektórych innych państw
Jeżeli cudzoziemiec jest obywatelem Ukrainy, Białorusi, Mołdawii, Gruzji lub Armenii, może on pracować bez zezwolenia na pracę, pod warunkiem że:
pracodawca złożył w powiatowym urzędzie pracy, właściwym ze względu na swoją siedzibę lub miejsce stałego pobytu, pisemne oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, według urzędowego wzoru;
powiatowy urząd pracy – przed rozpoczęciem pracy przez cudzoziemca – wpisał to oświadczenie do ewidencji oświadczeń;
praca jest wykonywana na warunkach określonych w oświadczeniu;
okres wykonywania pracy określony w złożonym oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi jest nie dłuższy niż 24 miesiące;
nie jest to praca uznana przez przepisy za pracę sezonową.
Wszystkie te warunki muszą zostać spełnione łącznie.
Istnieje możliwość powierzania pracy danemu cudzoziemcowi bez przerwy na podstawie kolejnych oświadczeń, przy czym każde z nich może zostać wpisane przez powiatowy urząd pracy do ewidencji na okres do 24 miesięcy.
Prowadzenie działalności przez obcokrajowca, który zatrudnia pracowników obcokrajowców
Obywatele Ukrainy, którzy w okresie od 24 lutego 2022 roku do dnia, który zostanie określony w przyszłości w specjalnym rozporządzeniu Rady Ministrów, legalnie przybyli do Polski z Ukrainy (nie tylko bezpośrednio, lecz także przez inne kraje) w związku z trwającymi w Ukrainie działaniami wojennymi i deklarują zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, mają prawo do legalnego pobytu w Polsce do 30 września 2025 roku.
Wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium Polski na okres powyżej 30 dni pozbawia go uprawnienia do legalnego pobytu. Zasady tej nie stosuje się jednak do osób skierowanych do wykonywania pracy lub usług poza granicami RP przez podmioty prowadzące działalność na terytorium Polski.
Pod pojęciem obywatela Ukrainy rozumie się także małżonka obywatela Ukrainy, małoletnie dziecko obywatela Ukrainy/małżonka obywatela Ukrainy, który nie ma obywatelstwa ukraińskiego, jeśli przybył on na terytorium Polski z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi na terytorium tego państwa.
Uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski jest:
obywatel Ukrainy, który w okresie od 24 lutego 2022 roku legalnie przybył do Polski z Ukrainy w związku z trwającymi tam działaniami wojennymi i deklaruje zamiar pozostania na terytorium RP;
każdy inny obywatel Ukrainy, który przebywa legalnie na terytorium Polski – niezależnie od tego, czy przybył do Polski przed czy po wybuchu wojny w Ukrainie oraz bez względu na formę legalnego pobytu (może to być również forma, która w myśl ogólnych przepisów nie pozwala na wykonywanie pracy, np. wiza wydana w celu turystycznym),
jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:
pracodawca powiadomi w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy – za pośrednictwem strony internetowej: praca.gov.pl – powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania pracodawcy o powierzeniu pracy temu obywatelowi;
praca jest powierzana w wymiarze czasu pracy lub liczbie godzin nie niższej niż wskazana w powiadomieniu oraz za wynagrodzeniem nie niższym niż ustalone według stawki określonej w powiadomieniu, odpowiednio zwiększonym w przypadku podwyższenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy,
wynagrodzenie, które otrzymuje obywatel Ukrainy, spełnia wymogi określone w przepisach o minimalnym wynagrodzeniu – w przypadkach, gdy przepisy te mają zastosowanie.
Obywatel Ukrainy, który wykonuje pracę na podstawie powiadomienia, nie musi już posiadać zezwolenia na pracę lub oświadczenia pracodawcy o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, wpisanego do ewidencji w powiatowym urzędzie pracy.
Formy współpracy
Wykonywanie pracy przez cudzoziemca może odbywać się zarówno na podstawie przepisów kodeksu pracy, jak również kodeksu cywilnego, tj. w ramach: umowy o pracę, pracy tymczasowej, umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług lub umowy o dzieło.
