Cudzoziemiec, który chce podjąć pracę w Polsce, bez wątpienia musi legalnie przebywać na terenie kraju, jednakże nie zawsze konieczne jest posiadanie przez niego zezwolenia na pracę. Pewne grupy zawodowe mogą w Polsce pracować bez uzyskania go. Przepisy określające sytuacje, w których cudzoziemiec zobowiązany jest posiadać zezwolenie na pracę, są rozproszone w kilku aktach prawnych, co nie sprzyja przejrzystości sytuacji. Bez wątpienia uproszczenie regulacji w tym zakresie i objęcie jednym aktem prawnym wszystkich przypadków, w których zezwolenie na pracę jest lub nie jest wymagane, ułatwiłoby zatrudnianie cudzoziemców, a sami zainteresowani, i tak mając skomplikowaną sytuację w związku z barierą językową, nie gubiliby się w gąszczu skomplikowanych przepisów, mogliby lepiej poznać i zrozumieć swoje prawa i obowiązki.
Która grupa obcokrajowców może pracować w Polsce bez pozwolenia na pracę? Odpowiedź na to pytanie znajdziesz w niniejszym artykule.
Co to jest zezwolenie na pracę?
Zezwolenie na pracę jest dokumentem, który uprawnia cudzoziemca do podjęcia legalnej pracy w Polsce pod warunkiem posiadania przez niego wizy lub zezwolenia na pobyt czasowy pozwalającego na podjęcie w Polsce pracy.
Więcej informacji na temat legalnej pracy wykonywanej przez cudzoziemca, przy której wymagane jest zezwolenie na pracę, znajdziesz w następnym artykule.
Kto nie potrzebuje zezwolenia na pracę?
1 maja 2016 r. weszła w życie nowa ustawa o cudzoziemcach, która w założeniu miała ułatwić ich zatrudnianie w Polsce, czyli między innymi dać jasną i jedyną procedurę zatrudniania cudzoziemców, tak by zainteresowane strony mogły bazować tylko na jednym akcie prawnym. Niestety, mimo zapewnień polityków, nadal aktualna jest ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r., do której pracodawcy muszą sięgać i z niej korzystać. Oczywiście nie należy również zapomnieć, że przypadki, w których cudzoziemcy mogą pracować bez zezwolenia, zostały określone także w rozporządzeniu wykonawczym Ministra Pracy i Polityki Społecznej.
Zgodnie z art. 87 ust. 1 wyżej wskazanej ustawy cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski – i nie musi mieć zezwolenia na pracę – jeżeli:
-
posiada status uchodźcy nadany im w Polsce;
-
otrzymał ochronę uzupełniającą w Polsce;
-
posiada zezwolenie na pobyt stały;
-
posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE wydane w Polsce lub w wyjątkowych sytuacjach udzielone przez inne państwo członkowskie UE;
-
posiada zgodę na pobyt tolerowany w Polsce;
-
korzysta z ochrony czasowej w Polsce;
-
korzysta z ochrony humanitarnej w Polsce;
-
jest obywatelem państwa członkowskiego UE lub państwa EOG lub państwa nienależącego do EOG, którego obywatele mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi lub członkami jego rodziny;
-
jest ofiarą handlu ludźmi, jeśli spełnia określone warunki;
-
posiada zezwolenie na pobyt czasowy w Polsce udzielone w związku z zawarciem małżeństwa z obywatelem polskim lub cudzoziemcem posiadającym status uchodźcy, ochronę uzupełniającą, zezwolenie na pobyt stały lub pobyt rezydenta długoterminowego UE, pobyt tolerowany lub ochronę czasową nadaną mu w Polsce;
-
w wyniku sytuacji życiowej – takiej jak np. śmierć małżonka obywatela UE lub rozwód z obywatelem UE – zachował prawo do pobytu na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w Polsce;
-
złożył w terminie kompletny wniosek o przedłużenie zezwolenia na pobyt czasowy, jeśli bezpośrednio przed złożeniem wniosku miał prawo do pracy bez zezwolenia;
-
posiada ważną Kartę Polaka, czyli dokument potwierdzający przynależność cudzoziemca do narodu polskiego. Nie oznacza ona jednak nadania cudzoziemcowi obywatelstwa polskiego, przyznania prawa pobytu czasowego czy stałego w Polsce ani prawa przekraczania granic Polski bez wizy;
-
prowadzi szkolenia, bierze udział w stażach zawodowych, pełni funkcję w programach realizowanych w ramach działań UE lub innych międzynarodowych programach pomocowych;
-
jest nauczycielem języków obcych, wykonującym pracę w przedszkolach, szkołach, placówkach, ośrodkach, zakładach kształcenia nauczycieli lub kolegiach;
-
pracuje do 30 dni w roku kalendarzowym jako naukowiec lub artysta;
-
jest studentem studiów stacjonarnych w Polsce, studiującym w Polsce na podstawie wizy;
-
jest studentem studiów stacjonarnych w Polsce studiującym w Polsce i przebywającym w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy wydanego z tytułu studiów przez cały okres ważności zezwolenia na pobyt;
-
jest absolwentem polskich szkół ponadgimnazjalnych, stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich na polskich uczelniach i w instytutach naukowych i badawczych;
-
jest uprawnionym na mocy Układu ustanawiającego stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Turcją;
-
należy do innych grup, tj. nauczyciele języków obcych, delegowani do pracy w instytucjach kultury, członkowie sił zbrojnych, stali korespondenci środków masowego przekazu, sportowcy, duchowni.
Zezwolenie na pracę nie jest również wymagane w przypadku cudzoziemców delegowanych na terytorium Polski przez pracodawcę zagranicznego (o ile zachowują oni miejsce stałego pobytu za granicą) na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w celu:
-
wykonywania prac montażowych, konserwacyjnych lub naprawy dostarczonych urządzeń, konstrukcji, maszyn lub innego sprzętu, jeżeli pracodawca zagraniczny jest ich producentem;
-
dokonania odbioru zamówionych urządzeń, maszyn, konstrukcji lub innego sprzętu, wykonanych przez polskiego przedsiębiorcę;
-
przeszkolenia pracowników polskiego pracodawcy będącego odbiorcą urządzeń, konstrukcji, maszyn lub innego sprzętu w zakresie jego obsługi lub użytkowania;
-
montażu i demontażu stoisk targowych, opieki nad nimi, jeżeli wystawcą jest pracodawca zagraniczny, który deleguje ich w tym celu.
Zezwolenie na pracę nie jest również wymagane w przypadku cudzoziemców pochodzących z Armenii, Białorusi, Rosji, Ukrainy, Gruzji oraz Mołdowy. Obywatele ci mogą w Polsce pracować bez zezwolenia do 6 miesięcy w okresie kolejnych 12 miesięcy. Jednakże procedura ich zatrudnienia wymaga spełnienia kilku warunków. Umowy o pracę cudzoziemca z tych państw muszą mieć formę pisemną, a przed podjęciem pracy pracodawca musi powiadomić miejscowy urząd pracy o zamiarze powierzenia pracy takiej osobie. Zanim polski pracodawca powierzy określoną pracę cudzoziemcowi z wymienionych państw, musi wykonać tzw. test lokalnego rynku pracy. W praktyce musi opublikować ofertę pracy w miejscowym PUP na stanowisko, które - w przypadku braku chętnych - powierzy cudzoziemcowi.
Warto zaznaczyć, że na mocy wyżej zacytowanego art. 87 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy pracę bez zezwolenia mogą w Polsce wykonywać obywatele wszystkich krajów Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (oprócz państw UE do obszaru tego należą jeszcze Islandia, Liechtenstein i Norwegia) oraz Szwajcarii.
Powyższa lista przedstawia podstawowe zasady związane z uprawnieniem do pracy bez zezwolenia oraz ze zwolnieniem z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę przez określone kategorie i grupy cudzoziemców.
W celu uzyskania wyczerpujących informacji należy skontaktować się z właściwym urzędem wojewódzkim, w którym pracownicy szczegółowo wyjaśnią i pomogą w razie wątpliwości.
Bez wątpienia nie jest łatwo być pracującym cudzoziemcem w Polsce - mimo istnienia przepisów zezwalających określonym grupom cudzoziemców na podejmowanie pracy bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę, nadal jest sporo kontrowersyjnych problemów, które nie zawsze wynikają z bałaganu prawnego. Ciągle cudzoziemcy w Polsce spotykają się z problemami mentalnymi wynikającymi z poczucia strachu i braku odpowiedniej wiedzy społecznej.
