Czynni podatnicy podatku VAT zainteresowani są możliwością odzyskania podatku naliczonego zawartego w cenie nabywanych towarów oraz usług. W sytuacji, gdy towar jest nabywany po zaniżonej cenie rynkowej, pojawia się pytanie, czy sprzedaż towaru po zaniżonej cenie nie wyklucza prawa do odliczenia. Poniżej postaramy się odpowiedzieć na tak postawione pytanie. Poniżej postaramy się odpowiedzieć na tak postawione pytanie.
Dopuszczalność sprzedaży towaru po zaniżonej cenie rynkowej
W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, czy z perspektywy sprzedawcy odpłatne zbycie towarów poniżej ogólnie przyjętych cen rynkowych jest dopuszczalne. W tym zakresie wskażmy, że zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy VAT podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.
Stosownie zaś do art. 29a ust. 7 ustawy podstawa opodatkowania nie obejmuje kwot:
- stanowiących obniżkę cen w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty;
- udzielonych nabywcy lub usługobiorcy opustów i obniżek cen uwzględnionych w momencie sprzedaży;
- otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu oraz na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji na potrzeby podatku.
Z powyższych przepisów wynika, że co do zasady podstawa opodatkowania obejmuje wszystko, co stanowi wartość otrzymanego świadczenia, które dostawca lub świadczący usługę otrzymuje lub powinien otrzymać od kupującego.
Przepisy ustawy nie ograniczają podatnika w swobodzie ustalania ceny, czyli możliwa jest sprzedaż po cenie niższej niż rzeczywista wartość tych towarów i usług. Taka sytuacja nie różni się niczym od normalnej sprzedaży towaru z zyskiem. Podstawą opodatkowania jest kwota należna z tytułu sprzedaży i nie ma znaczenia, że podatnik w danej chwili sprzedaje ten towar bądź usługę za cenę znacznie niższą.
Wyjątek od powyższych zasad ogólnych zachodzi w sytuacjach wskazanych w art. 32 ustawy.
Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy w przypadku, gdy między nabywcą a dokonującym dostawy towarów lub usługodawcą istnieje związek, o którym mowa w ust. 2, oraz w przypadku, gdy wynagrodzenie jest:
- niższe od wartości rynkowej, a nabywca towarów lub usług nie ma zgodnie z art. 86, art. 86a, art. 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego;
- niższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, art. 86a, art. 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a dostawa towarów lub świadczenie usług są zwolnione od podatku;
- wyższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, art. 86a, art. 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego
– organ podatkowy określa podstawę opodatkowania zgodnie z wartością rynkową, jeżeli okaże się, że związek ten miał wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług.
Stosownie do art. 32 ust. 2 ustawy związek, o którym mowa w ust. 1, istnieje, gdy między kontrahentami lub osobami pełniącymi u kontrahentów funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne zachodzą powiązania o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy. Związek ten istnieje także, gdy którakolwiek z wymienionych osób łączy funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne u kontrahentów.
W interpretacji Dyrektora IS w Warszawie z 1 października 2015 roku (nr IPPP3/4512-659/15-2/WH) czytamy, że podatnik ma prawo swobodnie układać swoje interesy tak, by działalność gospodarcza była dla niego opłacalna pod względem ekonomicznym, w tym stosując znaczne upusty cenowe, jeśli jest to w jego uznaniu zasadne dla osiągnięcia tego celu.
Jednakże, stosując upusty cenowe, należy mieć na uwadze obowiązek dokumentowania zdarzeń gospodarczych. Podatnik powinien ten fakt udokumentować odpowiednimi dowodami, z których jednoznacznie wynikać będzie, jakim odbiorcom towarów i w jakich okolicznościach oraz w jakim zakresie upust przysługuje. Jedynie w sytuacji, gdy między podmiotami (kontrahentami) istnieją powiązania rodzinne, kapitałowe, majątkowe lub wynikające ze stosunku pracy, o których mowa w art. 32 ustawy, organ podatkowy może określić wysokość obrotu na podstawie wartości rynkowej tych towarów lub usług, ale tylko w sytuacji, gdyby związki te miały wpływ na ustalenie ceny.
Jednocześnie w ww. interpretacji organ podatkowy podkreślił, że stosowanie znacznych rabatów jest niedopuszczalne w zakresie, jakim ma ono służyć tzw. obejściu przepisów prawa i uniknięciu opodatkowania tej czynności. Tak więc każdy zastosowany upust powinien być uzasadniony ekonomicznie i prowadzić w końcowym efekcie do osiągnięcia celu, jaki został wytyczony dla działalności gospodarczej tj. zarobku.
Sprzedaż towaru po zaniżonej cenie rynkowej nie ogranicza prawa do odliczenia podatku naliczonego VAT
Patrząc na przedstawiony problem z perspektywy kupującego, należy wskazać, że w art. 88 ust. 3a ustawy VAT określono przypadki, w których nie jest możliwe odliczenie podatku naliczonego. Zgodnie z tym przepisem nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy:
sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący;
transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku;
wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne:
stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności;
faktury, faktury korygujące wystawione przez nabywcę zgodnie z odrębnymi przepisami nie zostały zaakceptowane przez sprzedającego;
wystawiono faktury, w których została wykazana kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze – w części dotyczącej tych czynności.
Z przedstawionego katalogu wynika, że okoliczność nabycia towaru po zaniżonej cenie rynkowej sama w sobie nie jest podstawą do odmowy odliczenia podatku naliczonego. Ewentualnie taką podstawą do zakwestionowania tego prawa będzie sytuacja, w której transakcja ma fikcyjny charakter.
Przykład 1.
Pani Janina zakupiła od stałego dostawcy towar po znacznie zaniżonej cenie rynkowej. Zaniżenie ceny wynikało jednak z udzielenia dużego rabatu dla niej jako stałego klienta. Czy w takim przypadku jako czynny podatnik VAT ma ona prawo do odliczenia podatku naliczonego?
Pani Janina ma prawo do odliczenia podatku naliczonego, nawet jeżeli cena nabycia towarów odbiega od wartości rynkowych. Zaniżenie ceny nie ma w tym przypadku na celu obejścia przepisów prawa, lecz wynika z udzielenia rabatu dla stałego klienta.
Reasumując powyższe, należy wskazać, że przepisy ustawy o podatku od towarów i usług dopuszczają możliwość sprzedaży po zaniżonej cenie rynkowej. O ile takie działanie nie jest związane z obejściem przepisów, to jest w pełni dopuszczalne i pozwala nabywcy na odliczenie podatku naliczonego wynikającego z faktury dokumentującej zakup.
