Ulga na dziecko z poprzedniego małżeństwa - jak rozliczyć?

Jedną z podstawowych ulg odliczanych przez podatników w zeznaniu rocznym jest ulga na dziecko. Sytuacja rodziców może być bardzo różna, co powoduje, że obserwujemy wiele nietypowych przypadków. Ciekawym zagadnieniem jest możliwość odliczenia ulgi na dziecko z poprzedniego małżeństwa. Czy przepisy prawa dopuszczają taką możliwość?

Zasady korzystania z ulgi prorodzinnej

Aby odpowiedzieć na postawione pytanie, musimy sięgnąć do przepisów regulujących ulgę prorodzinną. Zgodnie z art. 27f ust. 1 ustawy PIT: „od podatku dochodowego podatnik ma prawo odliczyć kwotę obliczoną zgodnie z ust. 2 na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:

1. wykonywał władzę rodzicielską;

2. pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;

3. sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą”.

W myśl natomiast art. 27f ust. 3 i ust. 4 ustawy PIT: „W przypadku gdy w tym samym miesiącu kalendarzowym w stosunku do dziecka wykonywana jest władza, pełniona funkcja lub sprawowana opieka, o których mowa w ust. 1, każdemu z podatników przysługuje odliczenie w kwocie stanowiącej 1/30 kwoty obliczonej zgodnie z ust. 2 za każdy dzień sprawowania pieczy nad dzieckiem. Odliczenie dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę tę mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej”.

Zacytowane przepisy wskazują zatem na warunki, które muszą być spełnione, aby odliczenie ulgi od podatku było możliwe. Zwróćmy uwagę, że kluczowe jest wykonywanie władzy rodzicielskiej. Przepis nie warunkuje możliwości skorzystania z ulgi wyłącznie w stosunku do dzieci z aktualnego małżeństwa. Taka konstrukcja przepisów prowadzi nas zatem do wniosku, że jeżeli rodzic wykonuje władzę rodzicielską wobec dziecka z poprzedniego małżeństwa, to ma on prawo do odliczenia ulgi. 

Oczywiście w tym zakresie należy uwzględnić ewentualne odliczenie dokonane przez matkę dziecka. Jak widać z przedstawionych przepisów, proporcja odliczenia jest dokonywana również co do sprawowania opieki w danym miesiącu. Powoduje to, że bardzo ważne jest porozumienie pomiędzy rodzicami dziecka.

Przykład 1.

Podatnik ma dziecko z poprzedniego małżeństwa. Jego władza rodzicielska nie została w żaden sposób ograniczona i aktywnie uczestniczy w jego wychowywaniu. Była żona nie korzysta z odliczenia ulgi na dziecko. To oznacza, że podatnik w swoim rocznym zeznaniu może skorzystać z niej w pełnym wymiarze.

Przesłanka wykonywania władzy rodzicielskiej

Warto również pochylić się nad wyjaśnieniem elementarnego warunku, jakim jest wykonywanie władzy rodzicielskiej. Kluczowy jest tutaj fakt, że musi być ona wykonywana w sposób aktywny. Samo posiadanie władzy rodzicielskiej w sytuacji, gdy rodzic nie uczestniczy w wychowywaniu dziecka, nie jest wystarczającą okolicznością uprawniającą do skorzystania z odliczenia. 

Jak wskazał NSA w wyroku z 7 listopada 2019 r., II FSK 1174/19, dla skorzystania z ulgi konieczny jest nie tylko sam fakt bycia rodzicem posiadającym władzę rodzicielską, lecz także wykazanie czynnego uczestniczenia w procesie wychowania dziecka, rozumianego jako osobiste zajmowanie się dzieckiem i jego sprawami, tj. podejmowanie obowiązków w zakresie zaspokajania potrzeb fizycznych i duchowych – mieszkania, wyżywienia, zdrowia, bezpieczeństwa, edukacji, wychowania, wypoczynku, kultury i rozrywki, co nie sprowadza się wyłącznie do zagadnień związanych z alimentacją i łożeniem na dziecko.

Dopiero tak rozumiane wykonywanie władzy rodzicielskiej daje prawo do ulgi prorodzinnej określonej w art. 27f ustawy PIT.

Ulga na dziecko z poprzedniego małżeństwa a wspólne rozliczenie małżonków

W dotychczasowych rozważaniach wskazaliśmy na możliwość odliczenia przez podatnika ulgi na dziecko z poprzedniego małżeństwa. Mając na uwadze te informacje, zastanówmy się, czy taka możliwość wystąpi również w przypadku, gdy podatnik chce rozliczyć się wspólnie z aktualną małżonką.

Zasadniczo nie ma przeszkód, aby we wspólnym rozliczeniu małżonków uwzględnić ulgę na dziecko z poprzedniego małżeństwa jednego z małżonków. Co więcej, taka ulga przysługuje również w sytuacji, gdy małżonek ten nie osiąga w roku podatkowym żadnych dochodów. Jak bowiem zauważył Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 20 listopada 2019 r., nr 0115-KDIT2-2.4011.331.2019.3.MD, w sytuacji kiedy rodzic dziecka nie uzyskuje dochodów, a małżonkowie dokonują wspólnego rozliczenia, rodzic ma prawo do odliczenia ulgi na dziecko, ponieważ podatek jest określany na imię obojga; tym samym odliczenie jest dokonane od podatku obliczonego na imię obojga małżonków.

Należy w pełni zgodzić się z powyższym stanowiskiem. Art. 6 ust. 2 ustawy PIT wprost wskazuje, że w przypadku wspólnego rozliczenia małżonków podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków. Powoduje to, że od wspólnego zobowiązania podatkowego podatnik może odliczyć ulgę na dziecko z poprzedniego małżeństwa, nawet jeżeli w danym roku nie osiąga żadnych dochodów podlegających opodatkowaniu.

Przykład 2.

Podatnik przez cały rok podatkowy pozostawał w związku małżeńskim, jednakże nie osiągnął żadnego dochodu. Przez cały rok sprawował aktywną władzę rodzicielską wobec dziecka z poprzedniego małżeństwa. W rocznym zeznaniu podatkowym podatnik ma prawo do rozliczenia się wspólnie z aktualną małżonką i ma prawo do odliczenia ulgi na dziecko z poprzedniego małżeństwa (z uwzględnieniem ewentualnej proporcji odliczenia przysługującej matce dziecka).

Podkreślmy, że w takiej sytuacji każdy z małżonków ma prawo do dokonywania przysługujących mu odliczeń.

Ulga prorodzinna jako odliczenie

Przypomnijmy, że potocznie określana ulga na dziecko jest tak naprawdę odliczeniem od podatku. Odliczenia dokonuje się jednorazowo w zeznaniu rocznym, co oznacza, że nie ma możliwości odliczania ulgi w trakcie roku w zaliczkach na podatek.

Jak podaje art. 27f ust. 5 ustawy PIT, odliczenia dokonuje się w zeznaniu rocznym, podając liczbę dzieci i ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów – imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci. Na żądanie organów podatkowych, podatnik jest obowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:

1. odpis aktu urodzenia dziecka;

2. zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka;

3. odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą;

4. zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.

Przechodząc do podsumowania i jednocześnie udzielając odpowiedzi na postawione we wstępie pytanie, należy podkreślić, że podatnik może skorzystać z ulgi na dziecko z poprzedniego małżeństwa. Możliwość taka wystąpi w sytuacji, gdy spełnione są ustawowe warunki odliczenia. Żaden przepis ustawy nie zabrania dokonywania odliczenia ulgi na dziecko z poprzedniego małżeństwa zarówno w indywidualnym, jak i we wspólnym zeznaniu rocznym.