Wypalenie zawodowe wpisane na listę chorób przez WHO

Na pewno nie jest obce zarówno pracownikom, jak i pracodawcom określenie: wypalenie zawodowe. Nie każdy jednak wie, że Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wpisała je na listę chorób. Co to jednak oznacza? Na to pytanie odpowiedź będzie zawarta w dalszej części opracowania. Ponadto wskazane zostanie, z jakimi konsekwencjami i wyzwaniami wiąże się to dla pracodawców, którzy będą musieli przyjąć fakt, że pracownik z tej przyczyny będzie pozostawał na przykład na zwolnieniu lekarskim.

Lista chorób WHO

W czerwcu 2019 roku Światowa Organizacja Zdrowia wpisała do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób wypalenie zawodowe. Zaczęło ono obowiązywać od 1 stycznia 2022 roku, zatem już od 2 lat występuje w przestrzeni pracowników i pracodawców.

Zgodnie z tą klasyfikacją wypalenie zawodowe – burn-out to syndrom zawodowy, którego efektem jest przewlekły stres w miejscu pracy. Taki stres nie ma charakteru przejściowego, nie został przez pracownika skutecznie zniwelowany.

Wskazuje się na 3 wymiary tego syndromu:

1. uczucie wyczerpania;
2. zwiększony dystans psychicznym wobec własnej pracy, poczucie negatywizmu lub cynizmu związanego z wykonywaną pracą;
3. istnienie poczucia braku skuteczności i braku osiągnięć.

Taka decyzja WHO nie oznacza jednak automatycznie, że pracownik, który dostrzega u siebie objawy wypalenia zawodowego, będzie mógł udać się do lekarza i otrzymać z tej przyczyny zwolnienie lekarskie. 

Wypalenie zawodowe nie zostało bowiem ustalone jako jednostka chorobowa czy stan medyczny, jak na przykład grypa. Jest to syndrom, który może wpływać na stan zdrowia pracownika.

Symptomy wypalenia zawodowego

Naukowcy wskazali następujące objawy wypalenia zawodowego:

• wyczerpanie, brak sił;
• brak motywacji;
• frustracja, negatywne nastawienie do pracy;
• problemy poznawcze, niemożność koncentracji;
• wolniejsze tempo pracy;
• problemy w relacjach ze współpracownikami;
• myślenie o pracy, zajmowanie się pracą poza pracą;
• spadek poczucia satysfakcji
• problemy zdrowotne, takie jak bóle głowy, kręgosłupa.

Kto jest narażony na wypalenie zawodowe?

Na wypalenie zawodowe mogą się uskarżać następujące grupy pracowników:

• osoby pracujące z ludźmi, na przykład pielęgniarki, lekarze, urzędnicy;
• osoby wykonujące pracę monotonną, jak pracownicy magazynów, ekspedienci.

Ponadto wskazano, że w wielu przypadkach to cechy osobowościowe mają największy wpływ na możliwość wystąpienia wypalenia zawodowego. Są to:

• perfekcjonizm;
• introwertyzm;
• niechęć do podejmowania w pracy nowych wyzwań, doświadczeń, pozostawanie w monotonii.

Ważne jest dbanie o rozwój w pracy, urozmaicanie wykonywanych obowiązków tak, aby zmniejszyć rutynę i powtarzanie czynności.

Zwolnienie lekarskie pracownika

Choć, jak wskazano, samo wypalenie zawodowe jest syndromem, który może wywołać stany chorobowe, i nie może stanowić samodzielnej podstawy zwolnienia lekarskiego, to już objawy, które wywołuje, mogą.

Przykład 1.

Pani Luiza pracuje jako nauczycielka w szkole podstawowej od wielu lat. W roku szkolnym została wychowawcą klasy, która okazała się bardzo wymagająca – dzieci nie wykonywały poleceń, wdawały się w kłótnie z innymi uczniami, a także nauczycielami. Rodzice bronili zaś zdania swoich dzieci, powodując u nauczycielki przewlekły stres, który objawiał się bólami głowy, problemami żołądkowymi, wyczerpaniem, brakiem energii do pracy. Udała się do lekarza, który wskazał, że cierpi na wypalenie zawodowe, gdyż objawy właśnie to wskazują, a ich przyczyna tkwiła w sytuacjach, które występowały w miejscu pracy. Lekarz wypisał jej 3-tygodniowe zwolnienie lekarskie, celem zdystansowania się i odpoczynku od stresu, który wywoływała obecność w pracy.

Pracodawcy a problem wypalenia zawodowego pracownika – konsekwencje

Objawy wypalenia zawodowego mogą skutkować tym, że pracownicy będą nieobecni w pracy z uwagi na zwolnienia lekarskie.

Mogą one mieć, niestety, charakter nieuzasadniony, co będzie mogło wiązać się z tym, że pracodawca będzie musiał kontrolować swoich pracowników, czy rzeczywiście są niezdolni do pracy oraz czy wykorzystują zwolnienie lekarskie zgodnie z jego celem.

Oczywiście pracownik, który ma syndrom wypalenia zawodowego i odczuwa jego skutki, może być dla pracodawcy zbędny – z uwagi na brak zaangażowania w pracę, nieefektywność, negatywne nastawienie, wchodzenie w konflikty ze współpracownikami. W takiej sytuacji niestety może też dojść do rozważań na temat rozwiązania umowy z pracownikiem. Badania pokazują jednak, że bardziej narażeni na wypalenie zawodowe są pracownicy, którzy są perfekcjonistami, osobami zaangażowanymi, sumiennymi. Jest to dodatkowa trudność dla pracodawcy, który musiałby rozstać się z dotychczas dobrym pracownikiem.

Wyzwania dla pracowników – co zrobić, by zapobiegać i usuwać skutki wypalenia zawodowego

Lepiej zapobiegać niż leczyć – taka teza pojawia się często w rozmowach o zdrowiu fizycznym, psychicznym, odporności, sezonowych chorobach. Można ją zastosować również w przypadku wypalenia zawodowego.

Pracodawcy, aby eliminować ryzyko wystąpienia wypalenia zawodowego u swoich pracowników, mogą zastosować:

• umożliwienie pracownikom korzystania z urlopu wypoczynkowego także poza wymiarem wynikającym z Kodeksu pracy, zwłaszcza udzielanie dni wolnych od pracy w dni takie jak Wigilia, sylwester, Wielki Piątek, dzień po świętach;
• różnicowanie rodzaju wykonywanej pracy – oddelegowanie do innych zajęć w ramach obowiązków pracownika;
• podnoszenie kwalifikacji i kompetencji pracowników poprzez organizowanie szkoleń w miejscu pracy, kierowanie pracowników na zewnętrzne kursy;
• wprowadzenie dla pracowników pakietów sportowych, kulturalnych.

W wielu zakładach pracy wprowadzane są strefy odpoczynku dla pracowników, w których znajdują się konsole, gry, gry planszowe. Ma to pomóc w zregenerowaniu sił, pozwolić na dodatkowy odpoczynek, a w konsekwencji przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu. Na pewno pozwala również na utrzymywanie lepszych relacji ze współpracownikami, pracodawcami.

Niektórzy pracodawcy, wiedząc o pozytywnym wpływie sportu na ograniczanie stresu, jego rozładowywanie, organizują wspólne biegi, włączają się w ogólnopolskie akcje.

Warto wspierać dobrych, zaangażowanych pracowników i sprawiać, aby w swoim miejscu pracy czuli się akceptowani, doceniani. Odpłaci się to mniejszym ryzykiem wypalenia zawodowego, a w efekcie – ograniczy korzystanie przez pracowników ze zwolnień lekarskich, co będzie miało pozytywny wpływ na pracownika i pracodawcę.