Cudzoziemiec z Kartą Polaka - jakich formalności należy dokonać?

Aby zatrudnić w Polsce cudzoziemca, musi on posiadać zarejestrowane przez powiatowy urząd pracy oświadczenie lub zezwolenie na pracę. Cudzoziemiec z Kartą Polaka również może zostać zatrudniony w Polsce. Czym jest Karta Polaka i kto może ją uzyskać?

Karta Polaka

Karta Polaka to dokument potwierdzający przynależność danego cudzoziemca do narodu polskiego. Wydawana jest jest przez właściwego polskiego konsula. Dzięki tej karcie możliwe jest wykonywanie przez cudzoziemca pracy w Polsce bez zezwolenia na pracę (art. 87 ust. 2 pkt 6 ustawy o promocji zatrudnienia oraz art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka).

Jej celem jest pomoc Polakom, którzy mieszkają za granicą “w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym, wypełniając moralny obowiązek wobec Polaków na Wschodzie, którzy na skutek zmiennych losów naszej Ojczyzny utracili obywatelstwo polskie” (preambuła do ustawy o Karcie Polaka).

Cudzoziemiec z Kartą Polaka - kto może ją otrzymać?

Nie każdy może otrzymać Kartę Polaka. Może ona zostać przyznana jedynie osobie posiadającej w dniu złożenia wniosku o jej wydanie obywatelstwo:

• Białorusi,
• Ukrainy,
• Rosji,
• Litwy,
• Łotwy,
• Estonii,
• Gruzji,
• Armenii,
• Azerbejdżanu,
• Kazachstanu,
• Kirgistanu,
• Tadżykistanu,
• Turkmenistanu,
• Uzbekistanu,
• Mołdawii,

albo posiadającej w jednym z tych państw status bezpaństwa (art. 2 ustawy o Karcie Polaka). Dodatkowo trzeba spełnić następujące warunki:

• wykazać swój związek z polskością przez co najmniej podstawową znajomość języka polskiego, który uważa za język ojczysty oraz znajomość i kultywowanie tradycji i zwyczajów;
• wykazać posiadanie narodowości polskiej lub obywatelstwa polskiego albo że przynajmniej jedno z rodziców, dziadków lub dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie;
• złożyć oświadczenie, że ani wnioskodawca, ani jego wstępni nie repatriowali się lub nie zostali repatriowani z Polski na podstawie umów repatriacyjnych zawartych w latach 1944-1957;
• złożyć w obecności konsula Rzeczypospolitej Polskiej, wojewody lub wyznaczonego przez niego pracownika deklarację przynależności do Narodu Polskiego.

Aby przyznać Kartę Polaka osobie małoletniej, która nie ukończyła 16 lat, rodzice muszą złożyć wniosek o jej przyznanie. Dodatkowo oboje rodziców muszą posiadać Kartę Polaka lub przynajmniej jeden z rodziców, o ile drugi wyrazi na to zgodę.

Przyznanie Karty Polaka

Do postępowania w sprawie wydania Karty Polaka stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Organem właściwym do jej wydania jest konsul właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Zarówno złożenie wniosku, jak i całe postępowanie, które wiąże się z wydaniem karty, jest bezpłatne.

Karta Polaka ważna jest przez 10 lat od daty jej wydania. Aby przedłużyć jej ważność o kolejne 10 lat, najpóźniej na 3 miesiące przed terminem upływu ważności należy wystąpić o przedłużenie.

Korzyści z posiadania Karty Polaka

Cudzoziemiec z Kartą Polaka oprócz tego, że może wykonywać pracę w Polsce bez zezwolenia na pracę, ma prawo do korzystania z wielu innych uprawnień, m.in. do:

• bezpłatnej wizy pobytowej długoterminowej, która uprawnia do wielokrotnego przekraczania polskiej granicy;
• bezpłatnego złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt stały;
• podejmowania działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak Polacy;
• podejmowania studiów, studiów doktoranckich oraz innych form kształcenia na zasadach zawartych w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym;
• korzystania z form edukacji zawartych w ustawie o systemie oświaty;
• korzystania z 37% ulgi przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego na podstawie biletów jednorazowych (w zakresie określonym w ustawie o uprawnienia do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego);
• bezpłatnego zwiedzania muzeów w Polsce;
• korzystania w stanach nagłych ze świadczeń opieki zdrowotnej na takich samych zasadach jak Polacy;
• ubiegania się, poza kolejnością, o środki finansowe z budżetu państwa lub samorządów gmin przeznaczone na wspieranie Polaków za granicą.

Podstawę prawną dla Karty Polaka stanowi ustawa o Karcie Polaka (Dz. U. z 2007 r. Nr 180 poz. 1280). Niestety ustawa ta nie zawiera wszystkich informacji związanych z zatrudnieniem cudzoziemca z Kartą Polaka. Nie znajdziemy w niej m.in. informacji dotyczących odprowadzania podatków czy składek na ubezpieczenie społeczne z pracy na terytorium Polski. Problem ten wyjaśnia ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.

Z cudzoziemcem może zostać zawarta:

• umowa o pracę,
• umowa cywilnoprawna - kontrakt menedżerski, umowa agencyjna, umowa zlecenie lub o dzieło.

Cudzoziemiec może również pełnić funkcje w zarządach osób prawnych, które otrzymały wpis do rejestru przedsiębiorców lub są spółkami kapitałowymi w organizacji.

Cudzoziemiec z Kartą Polaka, tak jak zostało wspomniane wcześniej, nie potrzebuje oświadczenia ani zezwolenia na pracę, aby wykonywać ją na terenie Polski, przy czym jeśli rodzaj pracy wymaga obecności cudzoziemca w Polsce, konieczne jest posiadanie wizy pozwalającej na korzystanie z uprawnień wynikających z Karty Polaka albo zezwolenia na pobyt czasowy lub stały (art. 23 pkt 2 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach - Dz. U. z 2016 r. poz. 1990 z późn. zm.).

Jeżeli praca świadczona jest przez cudzoziemca na terenie Polski, to w odniesieniu do tej umowy obowiązują przepisy polskiego prawa pracy.

Brak możliwości zamieszkania w Polsce cudzoziemca z Kartą Polaka nie jest przeszkodą do zawarcia z nim umowy o pracę, o ile:

• zawierając umowy, strony wskazały polskie prawo jako obowiązujące na podstawie:

• art. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych  (Dz. Urz. UE nr L 177/6 z 4 lipca 2008 r.), który stanowi, że prawo wskazane stosuje się bez względu na to, czy jest ono prawem kraju członkowskiego Unii Europejskiej,

• art. 8 ust. 1 rozporządzenia unijnego, który przewiduje, że umowa o pracę podlega prawu wybranemu przez strony w całości lub w części. Nie może to jednak pozbawiać pracownika ochrony, jaka przysługiwałaby mu zgodnie z prawem, które byłoby właściwe, gdyby strony nie dokonały żadnego wyboru,

• art. 28 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 1792), który wskazuje stosowanie regulacji rozporządzenia unijnego w zakresie zobowiązań umownych;

• cudzoziemiec z Kartą Polaka zatrudniony jest w formie telepracy (art.67⁵-67¹⁷ Kodeksu pracy).

Jak widać, cudzoziemiec z Kartą Polaka posiada wiele uprawnień w Polsce. Łatwiej też jest go zatrudnić. Należy jedynie pamiętać, że jeżeli ma on wykonywać pracę na terenie Polski, musi zalegalizować swój pobyt w naszym kraju.