Podmioty gospodarcze dokonujące płatności oraz otrzymujące je w zakresie swojej działalności posiadają rozliczeniowe rachunki bankowe. Obecnie jest to sytuacja powszechna i zdecydowana większość przedsiębiorców posiada firmowy rachunek bankowy. W związku z tym pojawia się pytanie, czy jest możliwe użyczenie rachunku bankowego jednego przedsiębiorca innemu przedsiębiorcy? Postaramy się odpowiedzieć na to pytanie.
Obowiązek posiadania rachunku bankowego
Na wstępie odnieśmy się do obowiązku posiadania przez przedsiębiorców rachunku płatniczego. Zasadniczo kwestia ta jest uregulowana w art. 19 ustawy Prawo przedsiębiorców, gdzie możemy przeczytać, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:
- stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
- jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.
Powyższy przepis określa zatem przesłanki, których spełnienie warunkuje obowiązek posiadania rachunku płatniczego. Praktyka gospodarcza pokazuje jednak, że również inne transakcje, niemieszczące się w powyższym zakresie, są rozliczane poprzez rachunek bankowy. Przedsiębiorcy decydują się na założenie rachunków bankowych ze względu na coraz większą liczbę transakcji dokonywanych na odległość czy też ze względu na szybkość i prostotę tej formy rozliczenia.
Zasady funkcjonowania rachunków przedsiębiorcy
Kwestie związane z prowadzeniem rachunków bankowych dla podmiotów wykonujących działalność gospodarczą zostały uregulowane w ustawie Prawo bankowe.
Otóż zgodnie z art. 49 ust. 1 i ust. 2 ww. ustawy banki mogą prowadzić rachunki rozliczeniowe. Przy czym tego rodzaju rachunki mogą być prowadzone wyłącznie dla:
- osób prawnych;
- jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną;
- osób fizycznych prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek, w tym dla osób będących przedsiębiorcami.
Posiadacz rachunku bankowego ma pełną swobodę w zakresie dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na tymże rachunku, natomiast bank ma obowiązek dołożyć wszelkich starań w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przechowywania środków pieniężnych.
Czy jednak posiadacz rachunku ma również pełną swobodę w zakresie dysponowania samym rachunkiem? Czy możliwe jest użyczenie rachunku bankowego innemu przedsiębiorcy?
Rachunek bankowy w świetle przepisów
Odpowiadając na powyższe pytanie, trzeba sięgnąć do regulacji Kodeksu cywilnego. Jak stanowi art. 725 kc, przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych.
Dalsze doprecyzowanie tego zagadnienia odnajdziemy w Prawie bankowym. Art. 52 ustawy wskazuje, że umowa rachunku bankowego jest zawierana na piśmie i powinna m.in. określać takie elementy jak:
- strony umowy;
- rodzaj otwieranego rachunku;
- walutę rachunku;
- czas trwania umowy;
- formy i zakres rozliczeń pieniężnych dokonywanych na polecenie posiadacza rachunku oraz terminy ich realizacji;
- przesłanki i tryb dokonywania zmian umowy;
- przesłanki i tryb rozwiązania umowy rachunku bankowego;
Szczególnie interesujący w kontekście rozpatrywanego przez nas zagadnienia jest zapis, że forma oraz zakres rozliczeń pieniężnych wykonywane są na polecenie posiadacza rachunku. Posiadaczem rachunku jest natomiast strona zawartej umowy rachunku bankowego.
Użyczenie rachunku bankowego
Przedmiotowe użyczenie jest umową uregulowaną w Kodeksie cywilnym.
Zgodnie z art. 710 kc przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Natomiast art. 718 kc podaje, że po zakończeniu użyczenia biorący do używania obowiązany jest zwrócić użyczającemu rzecz w stanie niepogorszonym; jednakże biorący nie ponosi odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące następstwem prawidłowego używania.
Oba przywołane przepisy wskazują, że przedmiotem użyczenia może być wyłącznie rzecz. Tutaj musimy również sięgnąć do treści art. 45 KC, który stanowi, że rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne.
Jak już wskazaliśmy, rachunek bankowy jest umową. Nie jest to zatem rzecz materialna, co powoduje, że nie może być przedmiotem użyczenia. To powoduje, że już na gruncie prawa cywilnego nie jest możliwe użyczenie rachunku bankowego innemu przedsiębiorcy.
Dodatkowym argumentem potwierdzającym tę tezę jest treść ustawy Prawo bankowe. Z przywołanych przepisów wynika, że sam rachunek bankowy oraz wszelkie dokonywane płatności są przypisane wyłącznie do posiadacza rachunku bankowego.
Obowiązki informacyjne w zakresie posiadanych rachunków bankowych
Na zakończenie wskażmy na jeszcze jedną ważną kwestię odnoszącą się do rachunków bankowych.
Każdy podatnik prowadzący działalność gospodarczą ma obowiązek zgłaszania firmowych rachunków bankowych. Jest to obowiązek dotyczący zarówno zgłaszania, jak i aktualizowania numeru rachunku. Aktualizacja powinna zostać dokonana w ciągu 7 dni od dnia zmiany rachunku. Obowiązki te wynikają z ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.
Podmioty prowadzące działalność gospodarczą będące osobami fizycznymi realizują powyższe obowiązki, opierając się na formularzu CEIDG-1. Natomiast przedsiębiorcy niebędący osobami fizycznymi zobligowani są zgłosić rachunek bankowy na formularzu NIP-8.
