Nieterminowa wypłata premii — czy należą się odsetki

Obowiązkowym składnikiem wynagrodzenia za pracę jest ustalona stawka za pracę danego rodzaju lub na określonym stanowisku. Spełnieniem minimalnego wymogu w tym przypadku jest określenie wynagrodzenia podstawowego. Nieterminowa wypłata pensji rodzi określone konsekwencje, w tym także w postaci naliczenia odsetek ustawowych od zaległości. Pracownikowi mogą być ponadto wypłacane inne składniki, np. premie. Czy nieterminowa wypłata premii może skutkować żądaniem wypłaty odsetek z tego tytułu? Piszemy o tym w artykule.

Premia regulaminowa — podstawowe informacje

W stosowanych przez firmy systemach wynagradzania często występującym składnikiem płacowym jest premia regulaminowa. Prawo do tego świadczenia powinno zostać ustalone w akcie zakładowego prawa pracy bądź w umowie o pracę. Niezależnie jednak od podstawy prawnej przyznania premii zawsze należy określić kryteria, na jakich pracownik nabywa do niej prawo.

Prawo do premii może również wynikać z umowy o pracę, przy czym ogólne zasady i tryb przyznawania tego składnika zostały określone w regulaminie premiowania. W powyższych okolicznościach niekorzystna zmiana regulaminu może nastąpić tylko za zgodą pracownika wyrażoną w porozumieniu zmieniającym umowę lub w drodze wypowiedzenia warunków płacy — uznał Sąd Najwyższy (SN) w wyroku z 19 grudnia 1996 roku (I PKN 23/96, OSNAPiUS 1997/15/270).

Podobny tryb postępowania należy wdrożyć, jeżeli zmiana regulaminu premiowania dotyczy podstawy obliczania premii lub wprowadzenia nowych przesłanek warunkujących nabycie prawa albo określających jej wysokość – wówczas także wymagane jest dokonanie wypowiedzenia zmieniającego (wyrok SN z 13 grudnia 1996 roku, I PKN 35/96, OSNAPiUS 1997/15/267).

Premia regulaminowa powinna być wypłacana w określonych przez pracodawcę terminach, w związku z czym pojawiły się wątpliwości, czy premie przysługujące w zróżnicowanych przedziałach czasu są świadczeniami o charakterze periodycznym. Rozstrzygnięcie tej kwestii znajdziemy w orzecznictwie SN.

Jeżeli pracownikowi została przyznana premia, to po jego stronie powstaje roszczenie o jej wypłatę. W tym przypadku ma zastosowanie art. 291 § 1 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku — Kodeks pracy (kp), zgodnie z którym roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Premia uznaniowa (nagroda)

Odmiennym od premii uznaniowej składnikiem wynagrodzenia jest premia uznaniowa, która w istocie jest nagrodą. Jest to należność przyznawana pracownikowi według uznania pracodawcy, bez stosowania szczegółowych kryteriów ustalania prawa do tego składnika i jego wysokości.

Tak zwana premia uznaniowa, która nie ma charakteru roszczeniowego, nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia urlopowego — uznał SN w wyroku z 20 lipca 2000 roku (I PKN 17/00, OSNAPiUS 2002/3/77).

Jak jednak wynika z wyroku SN z 21 października 1990 roku (I PR 236/90, Sł. Prac. 1991/6/28), z chwilą przyznania nagrody po stronie pracodawcy powstaje obowiązek jej wypłacenia.

W konsekwencji brak wypłaty nagrody – pomimo jej przyznania – stanowi okoliczność usprawiedliwiającą roszczenie pracownika.

Nieterminowa wypłata premii — czy należą się odsetki?

Niewypłacenie w terminie wynagrodzenia za pracę może być potraktowane jako wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym w rozumieniu przepisów kp. W związku z tym pracownik może wystąpić do pracodawcy o wypłatę odsetek ustawowych. Czy podobna zależność dotyczy innych należności pracowniczych?

Przykład 1.

Pracownik jest objęty zakładowym systemem wynagradzania, w którym przewidziano wypłatę premii regulaminowych za nienaganne i terminowe wykonanie określonych zadań premiowych. Pracownik wykonał rzetelnie i zgodnie z terminarzem określonym w planie pracy na dany okres rozliczeniowy zadania uzasadniające wypłatę premii. Pracodawca jednak nie wypłacił wskazanej należności w uprzednio ustalonym terminie. Czy w przypadku gdy płatność nastąpi z opóźnieniem, pracownik jest uprawniony do żądania odsetek ustawowych?

W świetle regulacji kp określających odpowiedzialność wykroczeniową pracodawcy wynagrodzenie za pracę oznacza szerszą kategorię niż wynagrodzenie podstawowe (zasadnicze). 

Przyjmuje się zatem, że za nieterminową wypłatę wynagrodzenia za pracę obejmującego m.in. premię regulaminową pracownikowi przysługują odsetki ustawowe, chyba że zastrzeżono między stronami inne odsetki umowne.

W tym przypadku stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego (kc) w związku z odesłaniem z art. 300 kp. 

Stosownie do treści art. 481 § 1 kc, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Przykład 2.

Pracownik jest zatrudniony w systemie wynagradzania, w ramach którego przysługuje mu comiesięczna premia w wysokości 4500 zł z tytułu nienagannego wykonania określonych w regulaminie zadań. Płatność należności następuje 5. dnia każdego miesiąca razem z wypłatą płacy zasadniczej. Pracownik spełnił wszelkie warunki wynikające z przepisów zakładowych do uzyskania prawa do premii, jednak pracodawca nie wypłacił tego świadczenia w terminie, przypadającym w tym wypadku 5 listopada 2024 roku. Oznacza to zatem, że pracownik ma prawo żądać od pracodawcy odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie należności (premii regulaminowej). Pracodawca wypłacił ostatecznie zaległe świadczenie 3 grudnia 2024 roku. Odsetki ustawowe za nieterminową wypłatę premii należy zatem obliczyć za okres 28 dni zwłoki w płatności. W omawianym przypadku pracownikowi trzeba wypłacić odsetki ustawowe w kwocie 38,84 zł. 

Jak już wspomnieliśmy, tzw. premia uznaniowa będąca w istocie nagrodą, nie ma regulaminowego charakteru, wobec czego brak wypłaty tego świadczenia nie spowoduje po stronie pracownika roszczenia z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienia. Jeżeli jednak pracodawca formalnie przyzna pracownikowi premię uznaniową, a następnie jej nie wypłaci, to roszczenie pracownika o odsetki może być zasadne.

Nieterminowa wypłata premii a odsetki — podsumowanie

Często występującym składnikiem płacowym jest premia regulaminowa. Prawo do tego świadczenia powinno zostać ustalone w akcie zakładowego prawa pracy bądź w umowie o pracę. Wynagrodzenie za pracę oznacza szerszą kategorię niż wynagrodzenie podstawowe i obejmuje także premie. Za nieterminową wypłatę premii regulaminowej pracownikowi przysługują odsetki ustawowe. Co do zasady tzw. premia uznaniowa nie ma regulaminowego charakteru, wobec czego brak wypłaty tego świadczenia nie stanowi przesłanki uzasadniającej roszczenia z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienia.