W rozliczeniach między kontrahentami występują nie tylko zapłaty za wyświadczone usługi czy sprzedawane towary. Istnieje wiele możliwości potrąceń wspólnych rozliczeń w przypadkach, gdy podatnik ma zobowiązania względem kontrahenta, ale i dysponuje należnościami. Przykładem może tu być wstawienie innego świadczenia w miejsce dotychczasowego świadczenia.Jednak znacznie częściej ma miejsce dokonanie kompensaty (potrącenia) wspólnych należności i zobowiązań z kontrahentem. Czy opodatkowanie PCC kompensaty jest w tym przypadku obowiązkiem podatnika?
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) jest daniną, która obejmuje opodatkowaniem niektóre zrealizowane czynności cywilnoprawne i niektóre umowy. Te czynności są literalnie wymienione wprost przez ustawodawcę w Ustawie z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych z późn.zm. (zwanej dalej ustawą o PCC).
Obszar objęty opodatkowaniem PCC
Opodatkowaniu podatkiem PCC podlegają czynności cywilnoprawne takie jak:
- umowa sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
- umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku;
- umowa darowizny – przejęcia długów, ciężarów, zobowiązań przez obdarowanego;
- umowa dożywocia, umowa o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat;
- ustanowienie hipoteki;
- ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności;
- umowa depozytu nieprawidłowego;
- umowa spółki.
Opodatkowaniu podatkiem PCC podlega także zmiana ww. umów, jeżeli zmiana ta przyczynia się do podwyższenia podstawy opodatkowania podatkiem PCC.
- rzeczy znajdujące się na terytorium RP lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium RP;
- rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium RP i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium RP.
Obowiązek opodatkowania PCC
Zgodnie z tym, co mówi art. 4 ustawy o PCC, obowiązek opodatkowania podatkiem PCC realizowanych powyższych czynności cywilnoprawnych ciąży najczęściej na nabywcy, np. przy umowie sprzedaży na kupującym, przy umowie darowizny na obdarowanym, przy umowie o dział spadku na nabywającym rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku, przy umowie pożyczki na biorącym pożyczkę, przy umowie dożywocia na nabywcy własności nieruchomości.
Jeżeli czynnością objętą PCC jest zmiana umowy, to obowiązek opodatkowania PCC tej czynności ciąży na obu stronach zmiany umowy. Przy zawarciu umowy spółki ciąży on na wspólnikach (cywilna) albo spółce.
Należałoby jeszcze zastanowić się, kiedy należy dokonać opodatkowania podatkiem PCC powyżej wymienione czynności cywilnoprawne.
Kiedy należy opodatkować daną czynność cywilnoprawną podatkiem PCC | |
Lp. | Okoliczność i moment opodatkowania podatkiem PCC |
1. | W dniu dokonania czynności cywilnoprawnej: – jeżeli umowa pożyczki wskazuje na kilkukrotną wypłatę środków bez określenia ich sumy, to obowiązek opodatkowania PCC następuje w dniu każdorazowej wypłaty tych środków |
2. | Z dniem powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej. Okoliczność ta dotyczy przypadku, gdy podatnik nie złożył deklaracji PCC w ciągu 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym na fakt dokonania tej czynności. |
3. | W dniu podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną |
4. | W dniu złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki |
5. | Z dniem uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody, ale tylko w odniesieniu do tych orzeczeń sądów (w tym polubownych), a także ugód, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak wcześniej wymienione czynności cywilnoprawne |
Czym jest kompensata?
Istotę czynności kompensaty definiuje art. 498 ustawy Kodeks cywilny (zwanej dalej kc).
Przepis ten mówi, że gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.
Więc gdy dwie osoby mają względem siebie należności i zobowiązania, to każda z nich może potrącić (dokonać kompensaty) wymagalne należności od drugiej osoby ze zobowiązaniami względem tej drugiej osoby.
Potrącenie to jest możliwe w sytuacji, gdy:
- przedmiotem należności i zobowiązań są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, oraz
- należności i zobowiązania są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.
Przykład 1.
Dwaj przedsiębiorcy mają względem siebie poniższe należności i zobowiązania:
- przedsiębiorca A ma nieuregulowane zobowiązania z tytułu otrzymanych faktur od przedsiębiorcy B na kwotę 5000 zł oraz nieuregulowane należności od przedsiębiorcy B z tytułu wystawionych dla niego faktur na kwotę 10 000 zł;
- przedsiębiorca B ma nieuregulowane zobowiązania z tytułu otrzymanych faktur od przedsiębiorcy A na kwotę 10 000 zł oraz nieuregulowane należności od przedsiębiorcy A z tytułu wystawionych dla niego faktur na kwotę 5000 zł.
Przedsiębiorcy dokonali kompensaty wzajemnych należności i zobowiązań. Po dokonaniu potrącenia należności i zobowiązania kształtowały się następująco:
- u przedsiębiorcy A pozostały należności od przedsiębiorcy B na kwotę 5000 zł;
- u przedsiębiorcy B pozostały zobowiązania względem przedsiębiorcy A na kwotę 5000 zł.
Czy dokonana kompensata pomiędzy przedsiębiorcami będzie opodatkowana podatkiem PCC?
Kompensata nie stanowi przedmiotu opodatkowania PCC, a zatem nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.
Opodatkowanie PCC kompensaty
Czynność kompensaty nie została wyszczególniona przez prawodawcę w ustawie o PCC jako czynność podlegająca opodatkowaniu PCC.
Jak wyżej przedstawiono, kompensata stanowi odrębną instytucję określoną w art. 498 kc.
