Otrzymanie zapłaty w bitcoinach - skutki podatkowe

Kryptowaluty stają się coraz bardziej popularne. Podatnicy zazwyczaj zarabiają na handlu nimi. Obecnie coraz częściej chcą oni nimi płacić za usługi i towary. Wielu sprzedawców zauważa duże zainteresowanie płatnościami kryptowalutami i dało taką możliwość kupującym. W związku z udostępnieniem takiej formy rozliczeń podatnicy zastanawiają się, jakie skutki niesie za sobą otrzymanie zapłaty w bitcoinach.

Pojęcie kryptowalut – pieniądz elektroniczny

Odnosząc się w pierwszej kolejności do samego pojęcia kryptowaluty, wskazać należy, że według treści Komunikatu Narodowego Banku Polskiego i Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 7 lipca 2017 roku w sprawie „walut” wirtualnych, nie są one emitowane ani gwarantowane przez bank centralny państwa, nie są pieniądzem, tj. nie są prawnym środkiem płatniczym, ani walutą, nie mogą być wykorzystane do spłaty zobowiązań podatkowych oraz nie spełniają kryterium powszechnej akceptowalności w punktach handlowo-usługowych. 

Tym samym ta cyfrowa reprezentacja umownej wśród jej użytkowników wartości, nieemitowana i niegwarantowana przez żaden bank centralny na świecie jako system waluty wirtualnej, nie została dotychczas uregulowania w przepisach prawa. Jednak choć kryptowaluty nie są pieniądzem w rozumieniu polskiego prawa i nie ma dla nich żadnego centralnego organu, ani jakiejkolwiek instytucji sprawującej nad nią nadzór, to obrót nimi w Polsce nie narusza prawa krajowego i unijnego.

Przypomnijmy, że znakami pieniężnymi Rzeczypospolitej Polskiej są wyłącznie banknoty i monety opiewające na złote i grosze. Na gruncie polskiego prawa kryptowalut nie można zatem traktować na równi z prawnym środkiem płatniczym. Nie stanowią one obiegowej postaci pieniądza, gdyż nie przysługują im atrybuty prawnego środka płatniczego. Nie funkcjonują też jako instrument rynku pieniężnego i nie są stosowane w rozliczeniach międzynarodowych w sensie prawnym, ponieważ nie posługują się nimi żadne instytucje publiczne. 

Na tle powyższych uwag podkreślenia wymaga, że kryptowaluty mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

W praktyce stosunków cywilnoprawnych bitcoin stanowi rodzaj mienia w rozumieniu art. 44 Kodeksu cywilnego. Przepis ten obejmuje zbiorczo wszelkie kategorie podmiotowych praw majątkowych. Natomiast poszczególne kategorie mienia obejmują z kolei różne kategorie praw podmiotowych, np. własność, prawa na rzeczy cudzej, inne prawa rzeczowe, wierzytelności o spełnienie świadczeń majątkowych lub przedmiotów stosunków prawnych np. rzeczy, dobra niematerialne, albo wreszcie poszczególnych grup podmiotów.

W związku z tym bitcoin nie jest własnością, lecz prawem majątkowym, które może być zbywalne.

Powyższe spowodowało, że obecnie nie budzi też wątpliwości, iż przychody osiągane z obrotu kryptowalutami podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Otrzymanie zapłaty w bitcoinach

Jak to już wykazaliśmy, coraz częściej przedsiębiorcy pozwalają płacić za usługi i towary w bitcoinach. 

Przykład 1.

Spółka z o.o. wykonuje usługi informatyczne. W marcu wykonała usługę dla podmiotu z Portugalii. Jej wartość na fakturze została określona w euro. W wyniku negocjacji spółka zgodziła się na zapłatę bitcoinem. Podatnik ustala różnice kursowe podatkowo. W związku z zapłatą kryptowalutą zastanawia się on, czy jest obowiązany rozpoznać różnice kursowe. Spółka będzie chciała zbyć bitcoiny, więc czy wartość otrzymanych kryptowalut może uznać za koszt ich sprzedaży?

W tym przypadku podatnik nie musi rozpoznawać różnic kursowych. Przypomnijmy, że podatnicy ustalają je na podstawie:

• art. 15a albo

• przepisów o rachunkowości, pod warunkiem że w okresie, o którym mowa w ust. 3, sporządzane przez podatników sprawozdania finansowe będą badane przez firmy audytorskie.

W naszym przypadku znajdą zastosowanie przepisy podatkowe dotyczące różnic kursowych. 

Przypomnijmy, że różnice kursowe zwiększają odpowiednio przychody jako dodatnie różnice kursowe albo koszty uzyskania przychodów jako ujemne różnice kursowe. W szczególności:

1. dodatnie różnice kursowe powstają, jeżeli wartość:

• przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,

• poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,

• otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5,

• kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest niższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni,

• kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni;

2. ujemne różnice kursowe powstają, jeżeli wartość:

• przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,

• poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,

• otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest wyższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5,

• kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni,

• kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest niższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.

Dokonując analizy tych przepisów, w przypadku zapłaty bitcoinem nie można mówić o różnicach kursowych. Ustawodawca odnosi się w przepisach do walut. Jak to już wyżej wykazaliśmy, bitcoin nie jest walutą. Co ważne, przepisy odnoszą się do średnich kursów walut ogłaszanych przez Bank. W naszym przypadku spółka nie może ustalić kursu bitcoina na podstawie notowania NBP. 

Jak to już wykazaliśmy, w przypadku wymiany bitcoina na walutę tradycyjną powstają przychody opodatkowane podatkiem dochodowym. Przychody te stanowią przychody z kapitałów pieniężnych.

W przypadku walut wirtualnych kosztami uzyskania przychodów są udokumentowane wydatki bezpośrednio poniesione na nabycie waluty wirtualnej oraz koszty związane ze zbyciem waluty wirtualnej. 

W naszym przypadku otrzymanie zapłaty w bitcoinach nie powoduje ponoszenia przez spółkę żadnych wydatków na nabycie bitcoinów. Na pewno nie można uznać za taki wydatek wartości sprzedanej usługi. 

Biorąc pod uwagę powyższe, jeśli podatnik dokona wymiany waluty wirtualnej na tradycyjną, powstanie u niego przychód do opodatkowania podatkiem w wysokości 19%, natomiast nie rozpozna on kosztów uzyskania przychodów.