Podstawowym dokumentem rozliczeniowym w zakresie podatku od towarów i usług jest faktura. Tak samo wygląda sytuacja w przypadku rozliczania transakcji z zagranicznym kontrahentem. W niniejszym artykule zajmiemy się zagadnieniem rozliczenia podatkowego w sytuacji, gdy brak NIP UE nabywcy na fakturze od sprzedawcy usług.
Zasady rozliczania importu usług
Przede wszystkim należy wyjaśnić, jakie są podstawowe zasady rozliczania importu usług. Po pierwsze wskażmy, że zgodnie z art. 2 pkt 9 ustawy VAT przez import usług rozumie się świadczenie usług, z tytułu wykonania których podatnikiem jest usługobiorca, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4.
Aby lepiej zrozumieć sens powyższej definicji, należy odnieść się do przepisów regulujących miejsce świadczenia usług. Jak bowiem wynika z podstawowej normy określonej w art. 28b ust. 1 ustawy VAT, miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej. Jak zatem widać, w przypadku świadczenia usług pomiędzy przedsiębiorcami miejscem opodatkowania jest kraj nabywcy usługi, a nie kraj usługodawcy.
Powyższe znajduje również odzwierciedlenie w treści art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy VAT, gdzie możemy przeczytać, że podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające usługi, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
- usługodawcą jest podatnik nieposiadający siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, a w przypadku usług, do których stosuje się art. 28e, podatnik ten nie jest zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4;
- usługobiorcą jest:
- w przypadku usług, do których stosuje się art. 28b - podatnik, o którym mowa w art. 15, lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, zarejestrowana lub obowiązana do zarejestrowania zgodnie z art. 97 ust. 4;
- w przypadku transferu bonów jednego przeznaczenia, w przypadku których miejscem świadczenia usług, których te bony dotyczą, jest terytorium kraju - podatnik, o którym mowa w art. 15, lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15;
- w pozostałych przypadkach - podatnik, o którym mowa w art. 15, posiadający siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, posiadająca siedzibę na terytorium kraju i zarejestrowana lub obowiązana do zarejestrowania zgodnie z art. 97 ust. 4.
Obowiązek rejestracji przy transakcjach wewnątrzunijnych
Należy pamiętać, że w przypadku dokonywania transakcji z podatnikami mającymi swoją siedzibę w innym kraju UE polski przedsiębiorca jest zobowiązany do zarejestrowania się jako podatnik VAT UE.
W myśl art. 97 ust. 1 ustawy o VAT podatnicy, o których mowa w art. 15, podlegający obowiązkowi zarejestrowania jako podatnicy VAT czynni, są obowiązani przed dniem dokonania pierwszej wewnątrzwspólnotowej dostawy lub pierwszego wewnątrzwspólnotowego nabycia zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego w zgłoszeniu rejestracyjnym, o którym mowa w art. 96, o zamiarze rozpoczęcia wykonywania tych czynności.
Jak stanowi art. 97 ust. 3 pkt 1 ww. ustawy przepis ten stosuje się także do podatników nabywających usługi, do których stosuje się art. 28b, jeżeli usługi te stanowiłyby u nich import usług. W myśl natomiast art. 97 ust. 4 ustawy VAT naczelnik urzędu skarbowego rejestruje podmiot, który dokonał zawiadomienia, jako podatnika VAT UE.
W praktyce polski podatnik, który ma zamiar nabyć usługę od kontrahenta z UE, powinien jeszcze przed nabyciem zarejestrować się do celów VAT UE. Takiej rejestracji dokonuje się poprzez złożenie zgłoszenia VAT-R. Naczelnik urzędu rejestruje następnie podatnika jako podatnika VAT UE i nadaje mu NIP-UE, którym jest dotychczasowy NIP poprzedzony przedrostkiem „PL”.
Brak NIP UE nabywcy na fakturze od kontrahenta
Polski podatnik nabywający usługi z innego kraju UE podaje kontrahentowi wszystkie swoje dane rejestracyjne. Pojawia się zatem pytanie, co w przypadku gdy sprzedawca na fakturze dokumentującej dokonaną usługę nie wpisze NIP-UE polskiego nabywcy. Czy taka sytuacja zmienia zasady rozliczania importu usług?
W odpowiedzi na tak postawione pytanie wskazać należy, że kwestia umieszczenia lub brak NIP UE nabywcy na fakturze nie ma żadnego znaczenia w perspektywie rozliczenia podatku. Zwróćmy bowiem uwagę, że art. 17 ust. 1 pkt 4 lit. b ustawy VAT posługuje się określeniem „nabywcy usługi zarejestrowanego lub obowiązanego do zarejestrowania zgodnie z art. 97 ust. 4”. W konsekwencji import usług rozliczy zarówno podatnik zarejestrowany do celów VAT UE, jak i zobowiązany do dokonania rejestracji, który jednak tego obowiązku nie dopełnił. W obu przypadkach zasady odprowadzania podatku VAT będą analogiczne.
Trzeba bowiem pamiętać, że kwestia rozliczenia podatku przy imporcie uzależniona jest od spełnienia przesłanek o charakterze materialnym, które to zostały wymienione w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy VAT. Natomiast fakt niedopełnienia przesłanki formalnej polegającej na uchybieniu obowiązkowi rejestracji czy też brak NIP UE nabywcy na fakturze, nie może mieć wpływu na sposób opodatkowania transakcji.
Przykład 1.
Polski przedsiębiorca nabył usługę informatyczną od kontrahenta z Francji. Nie dokonał on uprzedniej rejestracji dla celów podatku VAT UE. Czy pomimo tego ma on obowiązek rozliczenia importu usług?
Tak, przedsiębiorca ma obowiązek rozliczenia importu usług na zasadach ogólnych i odprowadzenia podatku należnego z tego tytułu.
Przykład 2.
Polski przedsiębiorca, planując nabycie w przyszłości usług reklamowych od kontrahenta z Irlandii, złożył zgłoszenie rejestracyjne VAT-R i zarejestrował się na potrzeby VAT UE. Otrzymany NIP-UE podał irlandzkiemu przedsiębiorcy. Po wykonaniu usługi polski podatnik otrzymał zagraniczną fakturę, która jednak nie zawierała NIP-UE. czy pomimo tego polski podatnik ma obowiązek rozliczenia importu usług?
Tak, pomimo tego przedsiębiorca ma obowiązek rozliczenia importu usług na zasadach ogólnych i odprowadzenia podatku należnego z tego tytułu.
Przechodząc do podsumowania niniejszego artykułu, trzeba podkreślić, że w wielu przypadkach ustawa o podatku od towarów i usług warunkuje dany obowiązek podatkowy i status podatnika od spełnienia kryterium merytorycznego, a nie formalnego. W rezultacie kwestia rozliczenia importu usług nie jest uzależniona od takiej okoliczności jak techniczne umieszczenie NIP-UE nabywcy na fakturze. Nawet gdy brak NIP-UE nabywcy na fakturze, polski usługobiorca rozlicza podatek na zasadach przewidzianych dla importu usług.
